‘Lessen trekken uit dit begrotingsoverleg: vroeger beginnen en nachtelijk conclaaf laten vallen’

‘Harde structurelere maatregelen moeten onmiddellijk bij het aantreden van een regering te worden genomen, niet halverwege de legislatuur’, schrijft professor Herman Matthijs. Hij blikt vooruit op de begroting van 2017.

Dit land heeft al decennia een probleem met begrotingsgesprekken en de redenen zijn gekend, namelijk: overschatte ontvangsten, onderschatte uitgaven, late voorbereiding, tegensprekende prognoses enz. Maar men denkt dit dan te kunnen oplossen in een lang weekend conclaaf met veel nachtelijke gesprekken. Dit laatste in de hoop dat die als eerste die in slaap valt, gaat toegeven. De les die uit de huidige situatie zeker moet getrokken worden, is dat men vroeger moet beginnen met een gedegen opmaak en de nachtelijke conclaaf beter afzegt.

Bovendien dienen de hardere structurelere maatregelen onmiddellijk bij het aantreden van een regering te worden genomen. Halfweg de legislatuur kan men die er niet meer doorkrijgen. Een ander gegeven is de inhoud van een regeerakkoord. Dit is doorgaans weinig flexibel en doorgaans zeer onduidelijke geschreven. Maar het kan niet zijn dat een (on-)bewuste vergetelheid in het regeerakkoord tot geen wijzigingen kan leiden inzake het begrotingsbeleid.

Meerwaardetaks

De regering-Michel wordt nu halfweg de legislatuur geconfronteerd met de meerwaardetaks. Is dat het wondermiddel om de financiering van de begroting te redden ?

Men moet toegeven dat een dergelijke taks in diverse landen bestaat. Maar dan moet men die wel koppelen aan het kunnen aftrekken van de minwaarden. Heeft iemand al eens berekend wat het verlies op de aandelen van banken in 2008 dan zou hebben gekost aan de schatkist ? Bovendien blijft dit ook in het buitenland een onzekere belasting. Daarnaast dient men steeds te concurreren met het land in de “Europese Economische Ruimte”, dat veel lagere tarieven hanteert. De administratieve opvolging van een dergelijke complex systeem dreigt bovendien meer geld te kosten dan de opbrengst. Tenslotte is het wel bizar te noemen dat de vorige tripartite, centrum-linkse regering, daar nooit werk van gemaakt heeft.

Politieke strategie

De vraag van de Vlaamse christendemocraten om een soort meerwaardebelasting in te voeren, heeft strategische gevolgen voor het electoraal landschap. CD&V haakt daardoor af om te vissen in de centrum rechtse visvijver. De oude grootse burgerlijke vleugel van de CVP is nu wel weg, want die heeft geen boodschap aan nieuwe belastingen. Als de linksere partij in deze Zweedse coalitie, gaat CD&V volop de concurrentie aan met de groenen en de SP.A. Tel daar nog de Partij van de Arbeid bij en dan zijn er toch wel erg veel partijen aan het vissen in de linker vijver van het politieke centrum. Bovendien is deze laatste vijver minder groot dan de Vlaamse rechterkant.

Daardoor hebben de Open-VLD, de N-VA en het Vlaams Belang wel een concurrent minder in hun vijver. Maar Open VLD en N-VA hebben het centrum rechtse kiezerspubliek nog niet echt verwend in deze regering: onroerende voorheffing naar ongekende hoogte, talrijke nieuwe regelgeving en kleinere taksen, indexsprong, de bedrijfswagens, de afschaffing van de 30 procent personen belasting schijf die dit publiek weinig opbrengt, langer werken, het supprimeren van pensioenvoordelen en vele anderen maatregelen. Het gemor klinkt dan ook steeds luider bij deze groep van kiezers.

Daartegenover staat wel de verlaging van de kost op arbeid. Maar men kan maar een kiezerspubliek bij zich houden als men dat soigneert. Dat betekent dus dat men zijn budgettair – fiscaal beleid niet moet verbreden , maar verdiepen ten aanzien van de electorale achterban.

Arco

Of heeft dit alles ook te maken met een aloud nog steeds onopgelost dossier: Arco? Ongetwijfeld gaat een desbetreffende oplossing de schatkist geld kosten. Dit dossier moet het CD&V dringend zien op te lossen. Desalniettemin hebben de drie andere partijen er alle belang bij dat dit dossier verder wordt doorgeschoven in de richting van de verkiezingen. Want geen van de drie andere regeringspartijen kan electoraal scoren met Arco.

Verkiezingen?

Wat zijn de mogelijkheden voor deze begroting 2017? Een akkoord maken met weinig inhoud en dan verliest men allemaal. Een tweede mogelijkheid en verrassend akkoord met structurele maatregelen, dat de regering een tweede adem geeft. Dat zou de manier zijn om de regering-Michel te herlanceren.

Ten derde, een constructieve motie van wantrouwen en een andere coalitie opstarten. Dat lijkt een mathematisch zeer moeilijke operatie. Bovendien gaan er dan oppositie partijen in de meerderheid moeten komen om de resterende legislatuur uit te doen. Dit kan enkel slagen als de liberalen of het N-VA meedoen. Bovendien gaat de MR dan ook vragen om opgenomen te worden in de Franstalige deelstaat regeringen. Zodoende lijkt deze piste niet echt haalbaar.

Dan maar de noodrem: nieuwe federale verkiezingen als kerstcadeau? Deze optie betekent dat de ‘super Sunday’ van samenvallende verkiezingen op één dag opgeeft. Trouwens, nieuwe verkiezingen in december zouden zowel voor de regeringspartijen als de traditionele oppositie slecht kunnen aflopen.

Daarbij moet de bedenking worden gemaakt, dat men nog nooit verkiezingen heeft gewonnen met nieuwe taksen. Dus verkiezingen zijn niet onmiddellijk een alternatief. De felle ruzies van de laatste weken zullen doorgespoeld moeten worden.

Nederland

In vorige bijdragen heb ik al eens gewezen op de Zweedse budgettaire schoonmaak van de laatste jaren. Maar ook onze noorderburen hebben de budgettaire duisternis verlaten. Inderdaad de rechts liberale (VVD) & sociaal democratische (PvdA) coalitie heeft het tekort teruggebracht van 25 miljard euro in 2012 tot 3 miljard (1,3 rijk en 1,9 lokale besturen) in 2017. Met 440 miljard overheidsschuld ( België zowat 450 miljard ) hebben onze noorderburen zelfs minder af te lossen dan het Belgenvolk. Die sanering is daar wel gelukt door duidelijke keuzes te maken over wat de overheid nog moet doen. Die sanering heeft dan ook geleid tot een overheidsbeslag van 46% BBP. Wij hebben een overheidsbeslag van 54% BBP en dienen nog 11 miljard structureel te zoeken om een echt budgettaire evenwicht te bereiken.

Men dient zich in dit land wel eens de vraag te stellen waarom het kabinet Rutte-Dijsselbloem een budgettaire sanering wel aankan, en waarom dat hier op federaal vlak niet lukt. Verhoudingsgewijs worden er bij ons te weinig structurele maatregelen alsook keuzes genomen. Het gehanteerde systeem van de kaasschaafmethode werkt niet. Want met iedereen 5% minder te geven, lossen we niets op en dreigt er niets meer te werken bij de overheden. Een opvallend verschil met Nederland is ook de veel grotere aangroei van tewerkstelling aldaar.

Conclusie

Ten aanzien van deze begrotingsopmaak kan men discussiëren over het nut van een buffer. Indien men de begroting orthodox raamt, dan is die zelfs niet nodig. De berekeningen over de Brexit zijn waardeloos omdat hierover nog niets concreet gebeurd is. Maar het is wel duidelijk dat de regering-Michel er ook niet in zal slagen om de federale openbare financiën in orde te brengen. Het begrotingstekort zal iets onder de drie procent blijven en daarmede hopen we te voldoen aan de EU normen. De vraag is dan : wie gaat het wel doen? De regering Michel II, misschien in een andere samenstelling? Of gaat dit land, zoals Zweden in de jaren negentig, te pletter lopen tegen de budgettaire muur van de harde realiteit?