‘Leidt een simplistische slogan als ‘Laat de rijken de crisis betalen’ tot een meer rechtvaardige fiscaliteit?’

‘Afgunst is een slechte raadgever’, vindt Louis Ide (N-VA). ‘Als de rijken de crisis moeten betalen, mogen ze dan ook de voordelen van groei, positieve conjunctuur en vooruitgang op zak steken?’

Het gebeurt niet zo vaak meer, maar onlangs had ik een ware aha-erlebnis toen ik de krant las. Dat gebeurde bij het lezen van een interview met Etienne Cooreman in De Standaard. Zijn eruditie deed me denken aan Jan Verroken, ook zo’n parlementslid dat ooit het verschil maakte.

Cooreman stelt onomwonden dat afgunst een zeer slechte raadgever is. Dat lijkt logisch maar Cooreman legt ook uit dat niemand er belang bij heeft de (super)rijken te verjagen (we hebben met zijn allen belang ze hier te houden) en dat een meerwaardebelasting dom is. Tegelijk geeft hij ook aan dat belastingen transparant en eenvoudig moeten zijn. Zo zegt Cooreman: “Ik ben helemaal niet jaloers op mensen van wie het bedrijf miljarden waard is. Daar eet ik toch zelf geen boterham minder door?”

Zijn uitspraken zetten me dus aan het denken. Ik ben het met hem eens dat afgunst onze maatschappij is binnengeslopen, en volgens mij raakt Cooreman daarmee ook aan de kern van een maatschappelijk probleem. Naar mijn aanvoelen hangt de afgunstmaatschappij die nu soms gecreëerd lijkt te worden, samen met een marxisering (excuseer me voor het neologisme) van de maatschappij. Cooreman stelt onomwonden: “Het is eigenlijk treurig dat dit soort opmerkingen zo zeldzaam zijn tegenwoordig. De stemmen die de media aan bod laten, zeggen vaak het omgekeerde. Rijk zijn is voor sommigen een schande waarvoor men dient te boeten. In één woord: afgunst.”

Volgens mij zijn het het marxisme en vooral het communisme dia afgunst injecteren in onze maatschappij. Het is als een sluipend gif, om zo de absolute gelijkheid te installeren. Momenteel lijkt het alsof sommigen er een strategie van hebben gemaakt om al wie meer verdient dan iemand anders te gaan culpabiliseren. Op systematische wijze lijkt de definitie van het woord ‘graaier’ te worden uitgebreid. Het gaat hier absoluut niet meer over enkel de laakbare excessen. Voor communisten lijkt er een race to the bottom te zijn ingezet. Je kan je afvragen wanneer het ooit voldoende zal zijn. Als politici moeten betalen om aan politiek te doen? Of als CEO’s minder verdienen dat de arbeiders? En gaat het dan om uitgebuite arbeiders die eigenlijk bij ons niet meer bestaan, behalve in het vakjargon van de communisten?

Samen met de stigmatisering komt de simplistische oplossing: ‘laat de rijken de crisis betalen’. Maar leidt dit werkelijk tot een rechtvaardige fiscaliteit? Ook hierover zegt de Christendemocraat Cooreman bijzonder zinnige dingen. Als de rijken de crisis moeten betalen, mogen ze dan ook de voordelen van groei, positieve conjunctuur en vooruitgang op zak steken?

Niet volgens de radicale linkerzijde, zo lijkt het, want daar volgt het ene idee over een rijkentaks op het andere, ook in tijden van groei. Is het dan vreemd dat ik concludeer dat het vaak niet om rechtvaardigheid gaat, maar dat de afgunst hier gewoon als excuus gebruikt om een verkapte ideologische strijd te voeren? Op zich geen probleem, maar kom daar dan tenminste voor uit. En draag er de gevolgen van. In Frankrijk hebben ze het trouwens geprobeerd, en werd hun rijkentaks niet veel later in alle stilte terug afgevoerd.

Alleen is het in alle debatten over plotselinge rijkentaksen niet slecht om te onthouden dat in de geschiedenis elk communistisch systeem gefaald heeft, met alle gevolgen van dien voor de mensen die er leefden of leven. Kijk maar naar Cuba, Venezuela en Noord-Korea.

Voor mij begint het er steeds meer op te lijken dat afgunst het eerstelijnswapen is geworden waarmee de communisten het gecorrigeerde kapitalisme willen bestrijden. Terwijl net het gecorrigeerde kapitalisme is dat ervan uitgaat dat excellentie (financieel) beloond mag worden en hopelijk mag inspireren. Zoals de jezuïeten het stellen: plus est en vous. Een adagium dat ze leenden van de heren van Gruuthuse.

Plaats voor nuance?

In Vlaanderen heb ik de indruk dat Groen! aan het opschuiven is in de richting van de communisten. Door de woordenschat van de PVDA over te nemen (‘graaien’ en ‘rijkentaks’), lijken ook de simplistische oplossingen, samen met het discours van Kristof Calvo, in de partijlijn te sluipen. De anders immer minzame Björn Rzoska neemt die stijl helemaal over. ‘Graaien’ wordt nu ook zijn vocabulaire. Plaats voor nuance is er niet meer. Wordt Groen radicaler en populistischer?

Centraal in het discours komt ook hier afgunst te staan, en wordt zo ook een wij-zij-verhaal gecreëerd. Met die strategische keuze schuift Groen verder op in de richting van extreemlinks. Als we de peilingen mogen geloven, kan SP.A (vooralsnog) niet helemaal op die kar springen, daarvoor lijkt ze nog steeds een te zwaar beladen verleden mee. Toch voedt ook de partij van John Crombez mee de afgunst. Dat bleek uit de 1 mei-toespraken, waar ook op een aantal vlakken een loopje werd genomen met de waarheid. De krant De Tijd maakte brandhout van die loze beweringen. Toch is het kwaad geschied want de afgunst is gevoed. De vraag is met welk resultaat? Want het lijkt erop dat de vruchten hier niet geplukt worden door de socialisten geplukt maar door Groen! en PVDA.