Koen Ringoot begon 34 jaar geleden een privéschool: ‘Laten we die hele conservatieve zuilenbazaar afschaffen’

Al meer dan dertig jaar helpt Koen Ringoot, directeur van privéschool Leerwijzer in Oostduinkerke, jongeren die gedemotiveerd uit het gewone onderwijs komen. ‘Leerlingen die slecht presteren moeten we het net móéilijker maken.’

‘Vraag niet om een lichtere last. Vraag om sterkere vleugels.’ De lijfspreuk van Koen Ringoot staat niet alleen prominent in zijn kantoor, hij zal er tijdens het gesprek ook de hele tijd naar verwijzen. ‘Ik blijf me verzetten tegen het idee dat een leerling die het op school moeilijk heeft beter naar een lagere richting kan overstappen’, zegt hij. ‘Als je hem een boeiende uitdaging en een waardevol doel geeft, vindt hij vanzelf zijn motivatie terug.’ Die gedachte zette de psycholoog er 34 jaar geleden toe aan om te doen waar staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) naar eigen zeggen van droomt: een privéschool beginnen. Als jonge medewerker van een PMS (het huidige Centrum voor Leerlingenbegeleiding) was zijn kritiek op scholen die ongemotiveerde leerlingen straften, in plaats van ze te helpen, zo scherp dat hij binnen de kortste keren op het matje werd geroepen. ‘Als je het zo veel beter weet, doe het dan zelf’, sneerde zijn baas. En dat deed Ringoot.

Zijn school, Leerwijzer, begon destijds met acht leerlingen in een burgerwoning in Middelkerke. ‘Toen waren er in ons land haast geen privéscholen’, vertelt hij. ‘Tegenwoordig is dat concept veel meer ingeburgerd. Er zijn nu religieuze privéscholen en ook Europese en internationale scholen, waar veelal in het Engels wordt lesgegeven aan kinderen van buitenlanders. Scholen zoals de onze, die nog altijd eerder zeldzaam zijn, krijgen vooral leerlingen over de vloer die in het gewone onderwijs uit de boot vallen.’

Ondertussen is Leerwijzer verhuisd naar een veel ruimer gebouw in Oostduinkerke. Honderd leerlingen krijgen er les. Omdat een privéschool geen diploma’s mag uitreiken, moeten ze examens afleggen voor de examencommissie van de Vlaamse overheid.

Koen Ringoot: In de begindagen zaten hier vooral lagereschoolkinderen met dyslexie, dyscalculie of concentratiestoornissen. Omdat daar in gewone scholen nog niet veel aandacht voor was, werden zij toen vaak naar het buitengewoon onderwijs doorverwezen. Gaandeweg zijn gewone scholen meer in de begeleiding van zulke kinderen gaan investeren, waardoor ze niet meer bij een privéschool hoeven aan te kloppen. Tegenwoordig zijn veruit de meesten van onze leerlingen tieners die slecht presteren omdat ze niet gemotiveerd zijn. Dat is het grootste probleem in ons onderwijs: een gebrek aan motivatie.

Hoe komt dat?

Ringoot: Sommigen raken gedemotiveerd omdat ze nooit eens succes hebben op school. Hoogbegaafden krijgen de intellectuele voeding niet die ze nodig hebben. En dan zijn er ook nog zogenoemde carpe diem-kinderen: zij vinden de wereld al mooi genoeg zonder dat zij daarvoor inspanningen leveren. Zijn dat slechte jongens en meisjes? Helemaal niet – er kan bijvoorbeeld een uitstekende verkoper in hen schuilen. Alleen passen ze niet in het huidige onderwijssysteem. Uit internationale onderzoeken blijkt dat liefst 15 procent van de leerlingen simpelweg geen schoolboy is: ze zijn niet gemaakt om braaf te doen wat een leerkracht hun opdraagt.

U slaagt er wél in om zulke jongeren te motiveren?

Ringoot: In de meeste gevallen, ja. Cruciaal is dat elke leerling die bij ons begint een waardevol doel krijgt. Wie zijn diploma bij de examencommissie wil behalen, kan zelf beslissen wanneer hij welk examen aflegt. Onze leerlingen kunnen kiezen voor een heel snel, een snel of een middelmatig parcours – traag kan niet, daarvoor is onze school te duur. Een jongen die bij ons terechtkomt tegen het einde van het vierde jaar van het middelbaar onderwijs, kan ervoor kiezen om in 15 maanden zijn diploma te behalen. Een motiverend vooruitzicht, vooral omdat hij dan nog vóór zijn oud-klasgenoten kan afstuderen.

Hoe zorgt u ervoor dat hen dat ook echt lukt?

Ringoot: Om te beginnen moeten ze hard werken. We verwachten bijvoorbeeld dat ze ’s avonds blijven studeren tot ze klaar zijn. Desnoods tot halftien. Overdag krijgen ze les in groepen tot tien leerlingen. De leerkrachten zijn ook erg met hen begaan. Vorige week nog belde een meisje: ze was geslaagd voor haar laatste examen, cultuurwetenschappen. Haar diploma was binnen. Toen de leerkracht cultuurwetenschappen dat hoorde was ze zo blij dat ze hard begon te juichen. Zo gaat dat hier.

Heeft dat enthousiasme van uw leerkrachten niet vooral met hun hoge loon te maken?

Ringoot: Helemaal niet. Het is een voordeel dat ik zelf kan bepalen hoeveel ze betaald krijgen. Maar dat wil niet zeggen dat ze allemaal meer verdienen dan leerkrachten in het gewone onderwijs. Aanvankelijk krijgen ze een basisloon, dat snel kan stijgen als ze goed werk leveren.

Wat is in uw ogen een goede leerkracht?

Ringoot: We beoordelen leerkrachten hier onder meer op basis van de resultaten die hun leerlingen behalen bij de examencommissie. In het gewone onderwijs hebben de slaagkansen van de leerlingen geen enkele invloed op de vaste benoeming of verloning van leerkrachten. Een ander groot verschil is dat leerkrachten in een privéschool niet aan officiële diplomavereisten moeten voldoen. De helft van mijn leerkrachten komt niet uit het onderwijs. Een ingenieur geeft hier wiskunde, een oud-werknemer van een farmaceutische firma geeft aardrijkskunde, en voor Nederlands en Engels hebben we een tolk.

Missen zij de pedagogische kennis niet om goed les te kunnen geven?

Ringoot: Helemaal niet. De cijfers spreken voor zich: meer dan 90 procent van mijn leerlingen behaalt aan het eind van de rit een diploma.

Hoeveel kost het om hier les te volgen?

Ringoot: 30.000 tot 35.000 euro per jaar, inclusief internaat.

Niet zo vreemd dat nogal wat mensen denken dat je hier een diploma kunt ‘kopen’.

Ringoot: Ten onrechte. Bij de examencommissie moet je telkens examens afleggen over de leerstof van twee jaar. Dat is veel zwaarder dan in een gewone school, waar een examen hoogstens over de lessen van een semester gaat. Als leerlingen zich hier inschrijven, is dat niet om gemakkelijk aan een diploma te raken, maar omdat ze problemen ondervinden in het gewone onderwijs.

En omdat ze rijke ouders hebben.

Ringoot: Het klopt dat veel mensen het zich niet kunnen veroorloven om hun zoon of dochter naar onze school te sturen. Ik zou het ook liever anders hebben, maar wij krijgen nu eenmaal geen subsidies. En dat terwijl privéscholen de samenleving veel geld besparen.

Pardon?

Ringoot: In een privéschool zijn het, om te beginnen, de ouders die voor de opleiding van hun kind betalen. Studeert zo’n leerling sneller af, zoals bij ons vaak het geval is, dan komt hij bovendien vroeger op de arbeidsmarkt terecht: wéér geld gewonnen voor de overheid. Behaalt hij uiteindelijk een diploma dat hij anders nooit zou hebben gekregen, dan zal hij jarenlang een hoger rendement hebben.

Ondertussen ontstaat er wel klassenonderwijs.

Ringoot: Dat kun je vermijden door ook privéscholen te subsidiëren.

Waarom zou de overheid, die nu al met een verzuild en versnipperd onderwijslandschap zit, dat willen doen?

Ringoot: Wil je echt iets veranderen, dan moet je die hele conservatieve zuilenbazaar afschaffen. Dan zouden álle scholen, met welke religieuze of pedagogische achtergrond ook, naast elkaar kunnen bestaan. En dan kun je eindelijk ook staatsexamens organiseren, zodat de lat voor elke leerling van elke school even hoog ligt. In veel andere landen levert de overheid – en niet de school – nu al diploma’s af.

Gelooft u echt dat de onderwijszuilen in de nabije toekomst zullen worden neergehaald?

Ringoot: (grijnst) Laten we dat mijn utopische voorstel noemen. In afwachting heb ik een haalbaarder voorstel: geef alle ouders een budget waarmee ze het onderwijs van hun kinderen kunnen bekostigen. Een beetje zoals mensen met een handicap tegenwoordig middelen krijgen waarmee ze zelf zorg kunnen kopen. Op die manier zouden alle ouders, arm of rijk, de keuze hebben om hun kind naar het gewone onderwijs of een privéschool te sturen.

Misschien wil staatssecretarisFrancken zich wel achter uw voorstel scharen. Vorige week zei hij dat hij later een privéschool wil beginnen ‘waar “excelleren” geen scheldwoord is’.

Ringoot:Veel mensen hebben het moeilijk met het woord ‘excelleren’, omdat hen dat aan elitair onderwijs doet denken. Maar als Francken bedoelt dat we ons onderwijs op een degelijk niveau moeten houden, ben ik het helemaal met hem eens. De voorbije jaren is de lat te veel verlaagd. We moeten veel meer investeren in de groei van ál onze leerlingen, zodat ze sterkere vleugels krijgen waarmee ze een zwaardere last kunnen dragen.

Van een politicus als Theo Francken zou je ook kunnen verwachten dat hij zich inzet om iets aan het bestaande systeem te doen.

Ringoot: Dat kan hij helemaal niet, en dat lijkt hij ook te beseffen. Om dezelfde reden heb ik deze school opgericht. Ik voel me wel nog altijd geroepen om ideeën naar voren te schuiven die het onderwijs kunnen verbeteren. Het is geen toeval dat veel onderwijsministers hier op bezoek zijn geweest. Alleen Hilde Crevits (CD&V) verwacht ik nog.

Wat zou zij van u en uw school kunnen leren?

Ringoot: Dat het een slecht idee is om de studiekeuze uit te stellen, zoals nu gebeurt met de invoering van de zogenoemde brede eerste graad. Dat kinderen er beter van worden als ze zo lang mogelijk breed worden geschoold, is wishful thinking van volwassenen. In de praktijk heeft amper 15 procent daar baat bij.

Veruit de meeste jongeren presteren beter als ze zelf mogen kiezen welke lessen ze krijgen. Jammer genoeg staat het Vlaamse onderwijs hun dat niet toe. Integendeel. Tot in het laatste jaar van de middelbare school moet een leerling elf of twaalf vakken volgen. Zakt hij op het einde van het zesde jaar voor twee of drie vakken, dan krijgt hij meestal geen diploma. In de meeste andere West-Europese landen krijg je, naarmate je schoolloopbaan vordert, mínder vakken. Britse tieners hebben er in het laatste jaar maar vier of vijf. Ook Fransen, Duitsers en Nederlanders hebben er veel minder dan onze scholieren.

Die brede scholing past toch helemaal binnen het aloude humaniorastreven om jongeren een algemene ontwikkeling mee te geven?

Ringoot: Op papier is dat mooi, maar in de praktijk verplichten we zestienjarigen om vakken te volgen die hen helemaal niet interesseren en waar ze ook niet goed in zijn. Natuurlijk verliezen ze dan hun motivatie. Het zou veel beter zijn om jongeren zelf hun portfolio te laten samenstellen – al zullen er altijd een paar verplichte vakken zijn, zoals wiskunde en Nederlands. Om dat écht goed te doen, moeten de schotten tussen het aso, kso, tso en bso wel weggehaald worden. Dan zouden leerlingen vakken uit alle mogelijke richtingen kunnen kiezen. Latijn met scheikunde, Duits, Spaans en elektromechanica, bijvoorbeeld.

Vooral de N-VA kant zich tegen het opheffen van die tussenschotten, omdat de beste leerlingen dan niet meer zouden excelleren

Ringoot: 90 procent van de ouders wil dat hun kind zo hoog mogelijk mikt, en is daarom tegen de afschaffing van de tussenschotten. Electoraal is het dus voordeliger om ze te behouden. Maar de hiërarchie tussen het aso, tso en bso maakt het onmogelijk om alle kinderen gelijkwaardig onderwijs te bieden. Hoe vrijer leerlingen hun portfolio kunnen samenstellen, hoe minder ongelijkheid er zal zijn. Het fenomeen dat jongeren met een migratieachtergrond sneller in een lagere richting terechtkomen, zal dan bijvoorbeeld vanzelf verdwijnen.

Wat is de waarde van een diploma nog als iedereen zijn eigen lessenpakket kan samenstellen?

Ringoot: Het is aan het hoger onderwijs, waar jongeren dan met hun portfolio in de hand kunnen kandideren, om dat te bepalen.

Kandideren? U wilt toelatingsexamens invoeren?

Ringoot: De helft van de jongeren die nu van de middelbare school komen, slaagt niet in het hoger onderwijs. Tegenwoordig mag je met een bso-diploma aan een ingenieursstudie beginnen. Wat een stupiditeit! Zou het niet beter zijn dat een universiteit of hogeschool op basis van zo’n portfolio beoordeelt of een achttienjarige klaar is om aan een specifieke studie te beginnen? Dan zouden er vanzelf meer studenten slagen.

Maar alles begint dus bij een middelbaar onderwijs dat elke leerling weet te motiveren. Als je dat kunt realiseren, zal ons werk hier overbodig zijn. Eigenlijk pleit ik voor de afschaffing van mijn school. (lacht)