‘Kinderrechten als vaccin tegen radicalisering?’

Naar aanleiding van een hoorzitting over de rol van onderwijs in de strijd tegen radicalisering, pleit Robert Crevit ervoor om kinderrechten een plaats te geven in de eindtermen.

Gisteren hield de ‘Commissie voor de bestrijding van gewelddadige radicalisering’ van het Vlaams Parlement een hoorzitting over onderwijs. De aandacht voor onderwijs in de preventie van gewelddadige radicalisering is terecht. Tegelijk krabt het onderwijs zich achter de oren: ‘moeten we nu ook dit nog gaan oplossen?’

Deze tegenstelling is gemakkelijk te overstijgen als we op een niveau dieper kijken, naar de onderliggende waarden die we willen realiseren om gewelddadige radicalisering te voorkomen. Dan komen we vanzelf bij de mensenrechten uit. Voor kinderen en jongeren is er geen betere invalshoek om die mensenrechten te leren kennen, dan door te vertrekken vanuit de kinderrechten zoals vastgelegd in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind.

Rechten en plichten

Kinderrechten gaan over vrijheid van denken, geweten en godsdienst, maar ook bijvoorbeeld over kinderarmoede hier en in het Zuiden, over het recht om je mening te laten horen als je ouders gaan scheiden of nog over de strijd tegen pesten. Kinderrechten sluiten naadloos aan op de leefwereld van kinderen en jongeren en verbinden alle leerlingen in een gemeenschappelijk referentiekader.

Die invalshoek is bovendien positief. Je vertrekt niet vanuit wat niet mag, maar vanuit een recht. We horen sommige lezers al steigeren: ‘kinderen zouden beter wat meer over hun plichten leren’. Die lezers stellen we gerust: wanneer je het met kinderen hebt over hun rechten, kom je snel en automatisch uit op de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan. Zo leidt het recht om niet gediscrimineerd te worden, tot de verantwoordelijkheid om zelf niet te discrimineren.

Omgaan met verschillen

Vanuit een kinderrechtenperspectief leren kinderen, maar ook hun begeleiders, op een positieve manier omgaan met verschillen. Of het nu verschillen in mening, uitzicht of geloofsovertuiging zijn, leerlingen moeten vandaag de vaardigheden en attitudes ontwikkelen om respectvol en constructief om te gaan met diversiteit. En dat geldt voor alle leerlingen, ongeacht hun herkomst.

Op het terrein bestaat hier al heel wat ervaring rond. Veel scholen leren hun leerlingen niet alleen over hun rechten en wat die allemaal inhouden, en passen kinderrechten ook toe in het klasgebeuren, op de speelplaats en in de refter. Het Vlaams onderwijs telt momenteel zelfs vier Kinderrechtenscholen die als pilootscholen de kinderrechten in hun hele beleid centraal stellen.

‘Lesgeven over democratie is zinloos’

Doen heeft daarbij oneindig meer impact dan zeggen. Micha De Brie, leerkracht op Kinderrechtenschool het Prisma in Gent stelt het zo: “Les geven over democratie en over burgerschap is zinloos. Het is tijdverspilling. Samenleven in harmonie leer je enkel door het te doen, dagelijks te oefenen in een sfeer van wederzijds respect. Zolang scholen het belang hiervan niet inzien, zullen er kansen zijn om individuen te laten ontsporen.”

Onderzoek toont aan dat een schoolbeleid gebaseerd op kinderrechten leidt tot een positief schoolklimaat, betere relaties tussen leerkrachten, leerlingen en ouders en zelfs tot betere schoolresultaten. Dit effect is zelfs nog sterker aanwezig in scholen met een meer kansarme en diverse populatie dan in andere scholen.

Geen extra opdracht voor de scholen dus, maar juist een extra hefboom om hun kernopdrachten waar te maken. Het zou dus logisch zijn als meer scholen van kinderrechten een prioriteit maken.

Kinderrechten in de eindtermen

Vlaams Minister van Onderwijs Hilde Crevits kan hen daarbij op verschillende manieren stimuleren en ondersteunen. Ze kan kinderrechten een centralere plek geven in de eindtermen van het basis- en secundair onderwijs, waaraan ze momenteel sleutelt. Ook kan ze de vaardigheden van leerkrachten op dit vlak versterken, door kinderrechten een plaats te geven in het beroepsprofiel van de leerkracht. Ze kan samen met de onderwijskoepels inzetten op sensibilisering rond dit onderwerp en het bekendmaken van goede praktijken.

Zoektocht naar zelfwaarde

Er lijkt in het huidige debat een grote consensus over te bestaan dat mensenrechten cruciaal zijn voor de toekomst van onze samenleving. Daarom is het een evidentie om kinderrechten – het maatpak voor kinderen van de mensenrechten – steviger te verankeren in ons onderwijs. Jongeren die kinderrechten in hun rugzakje meekrijgen, hebben minder behoefte aan extreme antwoorden op zoek naar zelfwaarde.

Ook zijn ze weerbaarder tegenover allerlei beïnvloeding die aanzet tot gewelddadige radicalisering, in wat voor godsdienst of ideologie dan ook. Enkel door de zaak in zijn kern aan te pakken, bouwen we aan een samenleving waarin iedereen in respect voor elkaar zichzelf kan zijn en kan ontplooien.

Robert Crivit, voorzitter Kinderrechtencoalitie

Medeondertekend door: Arktos, Child Focus, GRIP, Kind & Samenleving Kinderrechtswinkel, KIYO, Gezinsbond, Plan België, Tumult, UNICEF België, Vormen, Welzijnszorg, VCOV, Vivès