Ivo Mechels (55), jarenlang het gezicht van Test-Aankoop, is een beetje tot zijn eigen verbazing ceo geworden van de op een na grootste consumentenorganisatie ter wereld. In zijn eerste interview als baas van Euroconsumers heeft hij het over sjoemelsoftware, lobbygroepen en het te kleine geheugen van Apple. En over ondoorzichtige verzekeringen: ‘Wij gaan een systeem bouwen waarmee verzekeringspolissen onderling vergeleken kunnen worden, net zoals voor de energieprijzen.’

‘Ik heb hier altijd even hard als graag gewerkt en Test-Aankoop gaf me veel kansen’, zegt Ivo Mechels in zijn kantoor in de buurt van het Brusselse Zuidstation. ‘Toen de vorige ceo plots opstapte en enkele collega’s vroegen om hem op te volgen, heb ik me aangemeld. Verantwoordelijkheid is de rode draad in mijn leven. Een kans als deze komt bovendien misschien maar één keer voor in je leven.’

Twintig jaar geleden ging Ivo Mechels bij Test-Aankoop aan de slag als woordvoerder. Telkens wanneer er hormonen werden ontdekt in rundvlees, of giftige stoffen in speelgoed, kwam hij voor de camera de belangen van de consument verdedigen. In geen tijd werd Mechels hét gezicht van consumerend Vlaanderen.

Nu wacht hem een heel andere opdracht, want als kersverse ceo moet hij Test-Aankoop relevant houden in een tijd waarin de consument denkt alles zelf te kunnen vinden op het internet. Test-Aankoop werd bijna zestig jaar geleden opgericht en telt ondertussen 360.000 leden in België. Redelijk onbekend is dat Test-Aankoop België onder de naam Euroconsumers ook verantwoordelijk is voor enkele consumentenorganisaties in het buitenland. Spanje (331.779 leden) kwam erbij in 1987, Italië (397.077 leden) in 1989 en Portugal (471.040 leden) nog een jaar later. Brazilië (5128 leden) volgde in 2002. Alle organisaties samen hebben anderhalf miljoen leden en realiseren een omzet van 211 miljoen euro per jaar, hoofdzakelijk op basis van de ledenbijdrages. Want Test-Aankoop weigert subsidies van de overheid om zijn onafhankelijkheid niet in het gedrang te brengen.

U bent net terug van een driedaags congres in Londen over consumentenbescherming. Wat hebt u daar geleerd?

IVO MECHELS: Op Consumers International verzamelen jaarlijks de ceo’s van 240 consumentenorganisaties uit 120 landen. Het is een beetje het WK in onze sector. Ik ben twintig jaar gepokt en gemazeld in de consumentenverdediging en ik stond altijd graag op de barricades, maar plots zat ik aan tafel met collega’s die al in de gevangenis waren beland vanwege hun werk.

Hebt u er ook nieuwe zaken geleerd?

MECHELS: Consumenten in Azië of Latijns-Amerika hebben grotendeels dezelfde besognes als wij in België, al vermoed ik dat sommigen denken dat we hier eigenlijk met luxeproblemen bezig zijn.

Doet België het goed qua consumentenbescherming?

MECHELS: Zeker, maar in het Europa van de 28 lidstaten worden de normen vaak naar beneden bijgesteld om iedereen ter wille te zijn. Ik zou liever naar boven afronden.

Wat zijn de zwakke punten in de bescherming van de Belgische consument?

MECHELS: In het verleden hebben we hard gewerkt op consumentenkrediet. Vooral om sociaal zwakkeren beter te beschermen. Consumentenkredieten gaan evenwel over relatief beperkte bedragen. De komende maanden wil Test-Aankoop hard inzetten op hypotheekkredieten. Daarbij gaat het om veel grotere sommen en toch is de consument nog onvoldoende beschermd. Er bestaat hierover een nieuwe Europese richtlijn die momenteel wordt omgezet in Belgische wetgeving. Minister van Consumentenzaken Kris Peeters werkt daaraan.

Wat kan nog beter?

MECHELS: Banken koppelen een hypotheek vaak aan andere producten, zoals een brandverzekering. In ruil daarvoor krijgt de klant een lagere interestvoet. Maar hij kan dat financiële voordeel verliezen als hij overstapt naar een andere instelling voor die nevenproducten. Die negatieve gevolgen willen we weg. Het probleem is ook dat consumenten al te makkelijk worden gelokt met aantrekkelijke interestvoeten, maar soms zonder het te beseffen heel dure verzekeringspremies betalen. Wij willen dat alle kosten worden meegeteld in het jaarlijkse kostenpercentage, zodat de consument echt kan vergelijken.

Test-Aankoop gaat vanaf juni ook de prijzen van verzekeringsproducten vergelijken?

MECHELS: We zijn net wettelijk erkend door de financiële waakhond FMSA. Op dit ogenblik is het voor de meeste consumenten zo goed als onmogelijk om de prijzen en de inhoud van polissen onderling te vergelijken. Het is een ondoorzichtig en onoverzichtelijk systeem dat de consument jaarlijks honderden euro’s kost. Neem de autoverzekering: de basisdekking voor burgerlijke aansprakelijkheid zou in principe overal dezelfde moeten zijn. Toch slagen de meeste verzekeringsmaatschappijen erin om via allerlei bonussen en jokers de prijzen enorm te laten fluctueren. Een kat vindt er haar jongen niet in terug. Wij gaan een systeem bouwen waarmee de polissen onderling wél te vergelijken zijn. Consumenten zullen, net zoals we dat gedaan hebben met de energieprijzen, sneller van maatschappij kunnen veranderen én honderden euro’s besparen.

U bent al twintig jaar bij Test-Aankoop. Is er in die periode veel veranderd?

MECHELS: Toen ik begon, werd Test-Aankoop gezien als de vijand van de industrie, de middenstand en de landbouw. Er was heel weinig dialoog tussen de verschillende partners. Ik kwam uit de politieke wereld, waar het overleg tussen oppositie en meerderheid net wel belangrijk is en dus heb ik er alles aan gedaan om het gesprek op gang te brengen. Dat is gelukt. Nu worden we als partner gezien en niet langer als opposant. Er zijn zelfs bedrijven, zoals supermarktketens, die onze mening vragen nog vóór ze een product of dienst in de markt zetten. Ze willen ons advies over de prijsbepaling van een product, de traceerbaarheid van voeding, de etikettering van voedingsmiddelen, enzovoorts.

Zelfs over de prijsbepaling?

MECHELS: Jarenlang beschuldigde men Test-Aankoop ervan alleen oog te hebben voor de prijs: het moest allemaal zo goedkoop mogelijk zijn. Dat klopt niet, ons credo was altijd prijs-kwaliteit. Onze ‘Beste Koop’ is daar het beste voorbeeld van. Kippenvlees van twee euro per kilo is geen kwaliteit. Dan hebben we het over een waterkip of een plofkip. Gewone consumenten weten meestal niet wat een correcte prijs is en dus hebben de bedrijven er belang bij om samen met ons te waken over de verhouding prijs-kwaliteit. Er bestaat geen eindeloze prijsspiraal naar beneden. Alles heeft zijn prijs.

Ondertussen is ook bij politici de gevoeligheid voor consumentenzaken gegroeid.

MECHELS: Magda Aelvoet was in de paars-groene regering van Guy Verhofstadt de eerste minister die bevoegd was voor Consumentenzaken. Sindsdien is het gewicht van die functie alleen toegenomen. Je merkt het ook in het onderwijs. Toen ik in Leuven rechten studeerde, was er geen vak handelspraktijken of consumentenrecht. Nu is dat er wel.

Staan de bedrijven ook anders tegenover de consument? Vroeger spoten ze hormonen in de bil van een rund, nu gaan ze misschien sluwer te werk?

MECHELS: Fraudeurs proberen ons altijd voor te blijven. Zo konden we een tijdlang de illegale hormonen in het vlees niet meer opsporen via onze tests. Maar toen we in de slachthuizen merkten dat het gewicht van de karkassen te hoog was, wisten we dat de sjoemelaars nog altijd illegale preparaten inspoten, alleen konden we dat niet bewijzen. En daar draait het bij ons altijd om: als we iemand beschuldigen, moeten we dat doen met sterke argumenten. We moeten de smoking gun vinden, of het nu gaat om sjoemelsoftware in auto’s, om hormonen in runderen of om de vervroegde veroudering van apparaten.

Is dat moeilijker dan vroeger?

MECHELS: Ja. De tests zijn heel duur en we moeten alles zelf betalen, omdat we geen subsidies krijgen. Daarom werken we soms samen met partners. Een voorbeeld: sommige fabrikanten bouwen hun toestellen zodanig om dat ze vervroegd verouderen, waardoor de consument te snel zijn toestel moet vervangen. Maar hoe bewijs je dat? Het is een speld in een hooiberg zoeken, want er zijn honderden types en merken. Daarom werken we samen met de federale overheidsdienst Economie. Minister Kris Peeters lanceert binnenkort een meldpunt waar consumenten met dit soort klachten terechtkunnen.

Ziet u ook verandering bij de consument?

MECHELS: Die is véél mondiger en kritischer geworden. Dat hebben we zelf in de hand gewerkt. We zijn daar dus blij om, maar het legt voor ons de lat hoger. Als we een productvergelijking doen, vraagt onze klant nu een meer gepersonaliseerd advies. Tien jaar geleden hadden we 120.000 contacten met consumenten per jaar. Vandaag is dat bijna verviervoudigd tot 420.000 contacten: klachten, consumentenadvies, vragen om uitleg over groepsaankopen, maar ook individueel juridisch advies. Mensen bellen ons over hun erfenis, over hun belastingen, echtscheidingen in de familie, burenruzies.

U bent de pastoor van Vlaanderen geworden?

MECHELS:(lacht) Mijnheer pastoor én mijnheer doktoor, want we hebben ook een medische hulplijn.

Is de consument ook veeleisender geworden?

MECHELS: Absoluut. Hij denkt soms alles beter te weten, of dat hij alles zelf kan vinden op het internet. De grote kracht van Test-Aankoop blijft evenwel onze onafhankelijkheid en expertise. Er bestaan talloze prijsvergelijkingssites, maar wie zit daar achter? Wie financiert die sites? Dat is moeilijk te achterhalen, maar vaak gaat het om belanghebbenden. Wij daarentegen werken in volle onafhankelijkheid, zonder subsidies of financiële steun van externen. We kregen voor onze prijsvergelijkingssite over energie dan ook een kwaliteitslabel van de energieregulator Creg.

Gedragen consumenten zich in ons land anders dan in het buitenland?

MECHELS: Nauwelijks, de basisnoden zijn overal dezelfde. Een mooi voorbeeld daarvan zijn onze groepsaankopen. Die zijn eigenlijk een heruitvinding van de coöperatieven uit de vorige eeuw. In Italië, Portugal en Spanje kenden ze dat systeem niet. Toen we onze groepsaankopen daar uitrolden, hadden ze meteen enorm succes, nog meer dan hier.

U wilt die groepsaankopen uitbreiden naar andere soorten producten?

MECHELS: Ja, naar klassieke consumptiegoederen zoals koelkasten en televisietoestellen bijvoorbeeld.

Hoe concreet zijn die plannen?

MECHELS: Ik ben nog maar twee weken ceo. Geef me wat tijd.

Sinds 2014 zijn in ons land ook class actions of groepsvorderingen mogelijk.

MECHELS: Sindsdien kijkt iedereen naar Test-Aankoop omdat ze denken of vrezen dat we die mogelijkheid gaan gebruiken als een bazooka om op alles te schieten, maar zo zitten we niet in elkaar. Groepsvorderingen bieden de consument een middel om voor kleinere bedragen toch naar de rechter te stappen. Voorbeelden uit Italië en Spanje leren evenwel dat zo’n vordering niet altijd voor de rechter hoeft te eindigen. We verkiezen een minnelijke schikking.

Test-Aankoop startte onlangs een groepsvordering tegen de NMBS vanwege de vele recente stakingen.

MECHELS: We hebben eerst geprobeerd om te overleggen met bevoegd minister Jacqueline Galan en met NMBS-baas Jo Cornu. Dat leverde niets op en daarom hebben we toch een groepsvordering ingediend bij de rechtbank. De ontvankelijkheid daarvan wordt nu betwist door de tegenpartij, maar zolang er geen vonnis is, blijft een schikking mogelijk.

Er loopt ook nog een kleinere groepsvordering tegen reisorganisatie Thomas Cook, omdat die de wettelijke verplichting om compensaties te geven bij vluchtvertragingen aan zijn laars lapt. Thomas Cook roept overmacht in om geen compensaties te hoeven betalen, en daarom komt de zaak voor de rechter. Bedrijven weten nog niet goed hoe ze met de mogelijkheid van groepsvorderingen moeten omgaan. Ze zouden het in hun voordeel moeten ombuigen en zo hun imago versterken.

Is Test-Aankoop wel machtig genoeg om op te treden tegen mondiale bedrijven?

MECHELS: Wij zijn niet bang om de strijd aan te gaan met zulke giganten. We doen dat nu bijvoorbeeld voor de tweede keer tegen Apple. Toen we die mogol enkele jaren geleden voor het eerst aanklaagden – omdat hij maar één jaar garantie wilde geven op zijn toestellen, terwijl twee jaar de wettelijke vereiste is – dacht iedereen dat we geen schijn van kans hadden. Onze kracht is dat we een grote internationale groep zijn en dus hebben we Apple tegelijkertijd in onze vijf landen aangevallen. Bovendien hadden we het voordeel dat Italië een mededingingsautoriteit heeft die heel consumentvriendelijk te werk gaat. Apple is er veroordeeld in hoger beroep en moest een boete van 900.000 euro betalen. Tijdens de Consumers International in Londen bleek dat heel wat landen interesse hebben om mee te doen met onze tweede klacht tegen Apple. Die gaat over de geheugencapaciteit van hun producten, die in de praktijk vaak kleiner is dan wordt aangegeven. Consumentenorganisaties over de hele wereld hebben te maken met dezelfde multinationals en hun streken.

In het Europees Parlement bleek bij de discussies over dieselgate nog eens hoe machtig de autolobby is: de uitstootnormen werden versoepeld, tegen de eis van alle consumenten- en milieuorganisaties in.

MECHELS: Het scheelde maar zes stemmen in het Europees Parlement. Het was een dubbeltje op zijn kant, maar het klopt, we zijn er nog lang niet.

Een ander voorbeeld: de strijd tegen de telecomoperatoren en het afschaffen van de roamingtarieven heeft wel héél erg lang geduurd. Ze zullen pas helemaal verdwenen zijn in juni 2017.

MECHELS: Dat heeft inderdaad veel te lang geduurd. Test-Aankoop heeft heel wat dossiers ontvangen van mensen die plots facturen kregen voor duizenden euro’s omdat ze niets afwisten van de dure roamingtarieven. Als consumentenorganisatie moet je heel lang op dezelfde spijker slaan, maar uiteindelijk winnen we wel.

Is dat zo?

MECHELS: Natuurlijk, maar het vergt geduld. In 2009 ontdekten we bij een test van tapijtpuzzels voor kleine kinderen dat er gevaarlijke stoffen inzaten, zoals formamide. Er ontstond paniek bij ouders en politici, zeker na tv-beelden van crèches waar de puzzels in de containers vlogen. We hebben onze labtests vrijgegeven, maar het is de overheid die producten uit de markt kan halen en veilige normen moet vastleggen. Tegen 2017 mogen de tapijtpuzzels nog maar 200 milligram formamide per kilo bevatten, tegenover 3000 milligram vroeger. Dat is een belangrijke overwinning.

Zijn de boetes soms ook niet te laag? 900.000 euro is een habbekrats voor een bedrijf als Apple, met een marktkapitalisatie van 500 miljard dollar. Het blijft voor sommige bedrijven de moeite om te sjoemelen.

MECHELS: Dat geloof ik niet. Een hogere boete kan misschien een sterker ontradend effect hebben, maar ik ben ervan overtuigd dat reputatieschade een veel krachtiger wapen is. Wat Volkswagen nu meemaakt, valt niet te onderschatten. De imagoschade is minstens zo groot als de financiële schade. Hun imago is ook hun kapitaal.

Consumenten kijken toch vooral naar hun eigen profijt? Ze willen een goedkoop T-shirt of tv-toestel en het kan ze niet schelen of dat door kinderen in Pakistan is gemaakt of niet.

MECHELS: Een groeiende groep consumenten vindt de ethische aspecten van het productieproces wél belangrijk. Hoe is de koffie van Max Havelaar ooit begonnen? Heel klein, maar ondertussen kopen de warenhuisketens wel fairtradeproducten in. Dat aandeel groeit. Ook wat kinderarbeid betreft, is er vooruitgang gemaakt. In onze tests van kleding of smartphones hebben we een ethisch luik opgenomen en werken we samen met internationale ngo’s.

U bent uw carrière begonnen in de politieke wereld: eerst in het parlement en daarna op het kabinet Defensie van Leo Delcroix (CD&V). Hoe is uw relatie nu met de politieke overheid?

MECHELS: Goed. Ik betreur wel dat we vooral vragen krijgen vanuit socialistische en groene hoek, veel minder van christendemocraten, liberalen of de N-VA. We hebben nu een christendemocraat als minister van Consumentenzaken (Kris Peeters, nvdr). Dat gaat goed, maar de interesse voor consumentenzaken is in de huidige regering minder dan vroeger.

Er zijn al consumentvriendelijkere regeringen geweest?

MECHELS: Ja. Iedereen weet dat ik een goede persoonlijke relatie had met Johan Vande Lanotte (SP.A), toen hij lid was van de regering-Di Rupo. We hebben samen veel gerealiseerd op het vlak van energie, banken en telecom. Het hielp dat hij niet alleen bevoegd was voor Consumentenzaken, maar ook vicepremier was. Dat gaf een groter soortelijk gewicht aan consumentenbeleid.

U kreeg een paar keer de kans om zelf in de politiek te stappen.

MECHELS: Zowel de SP.A, de CD&V als de N-VA heeft me een mooie verkiesbare plaats aangeboden. Maar ik heb het altijd geweigerd, omdat mijn hart bij Test-Aankoop en de consumentenverdediging ligt. Ik denk dat ik ook op wetgevend vlak veel bereikt heb. Politici zeggen me vaak dat ik vanuit mijn positie bij Test-Aankoop meer kan doen dan als parlementslid.

DOOR MICHEL VANDERSMISSEN, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

‘Er zijn al consumentvriendelijkere regeringen geweest, ja. Iedereen weet dat ik een goede persoonlijke relatie had met Johan Vande Lanotte.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content