‘Is het FANC een nucleaire waakhond of een nucleaire handlanger?’

‘Waarom laat het FANC zich voor de kar van de nucleaire industrie spannen?’, vraagt Eloi Glorieux van Greenpeace zich af.

Je hebt de theorie en de praktijk. Volgens de theorie is het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) onafhankelijk. Naar eigen zeggen bevordert het FANC de doeltreffende bescherming van de bevolking, de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van radioactieve straling. Het werkt, zo staat in de brochure op hun website te lezen, bekwaam, transparant en onafhankelijk. U kunt dus, als burger woonachtig in de nabijheid van een kerncentrale, op twee oren slapen. U slaapt, zij houden de boel in de gaten. In theorie.

Maar dan is er ook de praktijk. U weet wel, de realiteit waarin we écht leven, en waarin dingen écht gebeuren. Ook dingen die je amper kunt geloven, of die je nooit, maar dan ook nooit had zien aankomen. En er zijn dingen die we weten. Zoals: de nucleaire industrie wil de kerncentrales langer openhouden. Natúúrlijk. Ze doet er alles aan. Posteert overal haar mannetjes (of vrouwtjes), tot in de regering, tot in de kabinetten. Zodat de regering, althans de huidige, op maat regeert.

Deze week bijvoorbeeld bespreekt de Kamer het wetsontwerp waarmee minister voor Energie Marie-Christine Marghem(MR), gesteund door een erg welwillend kabinet, de wet op de kernuitstap uit 2003 wil wijzigen en de levensduur van Doel 1 en 2 nogmaals met tien jaar wil verlengen. Zowel de door België geratificeerde internationale verdragen van Aarhus en Espoo als de Europese omzettingsrichtlijn eisen dat dit wordt voorafgegaan door een grensoverschrijdend milieueffectenrapport (MER) en publieke consultatie.

Terwijl de Raad van State zijn neutrale rol als bijzonder adviesorgaan en rechtscollege buiten de rechtsorde speelde en de minister recent op deze verplichtingen wees, slooft de nucleaire ‘waakhond’ FANC zich uit om de minister allerhande trucjes aan te reiken waarmee ze een MER en consultatie zou kunnen omzeilen. Daarbij niet gehinderd door het feit dat deze hand- en spandiensten volledig indruisen tegen de opdracht die het FANC op de eigen website zo netjes uiteenzet.

Wat is er concreet aan de hand? Minister Marghem zwaait met de hoogdringendheid van onze energiebevoorradingszekerheid om een tijdrovend MER en omslachtige publieke consultatie te vermijden. Deze uitzondering wordt inderdaad voorzien in de internationale en Europese regelgeving, maar houdt in dit geval geen steek. Enerzijds is het net onze overdreven afhankelijkheid van onbetrouwbare, verouderde kernreactoren die aan de basis ligt van de huidige bevoorradingsproblemen. Anderzijds is de regering reeds lang op de hoogte van de verplichting om de bevolking inspraak te geven en kan ze dus moeilijk in extremis hoogdringendheid inroepen.

‘Doeltreffende bescherming van de bevolking’

De minister mag zeggen wat ze wil en er wordt ongetwijfeld ook intensief gelobbyd, maar van een onafhankelijk en transparant overheidsorgaan mag je toch verwachten dat het er op zijn minst op toeziet dat ons land verdragen toepast die het zelf ratificeert? In het belang van de “doeltreffende bescherming van de bevolking” in de eerste plaats. Met andere woorden: het FANC kan niet anders dan eisen dat er een kwalitatief MER wordt opgesteld, dat de bevolking correct geïnformeerd wordt en de kans krijgt om actief te participeren in de besluitvorming.

Door de minister bij te treden met het advies te gokken op de uitzondering van hoogdringendheid toont het FANC dat het zijn rol van onafhankelijke toezichthouder op de nucleaire veiligheid niet vervult. De waakhond is gemuilkorfd en lijkt getransformeerd tot handlanger. De vraag rijst of deze ‘make-over’ zich voltrekt onder impuls van FANC-baas Jan Bens. Zijn ‘nucleair’ verleden ligt er vingerdik op. En erger, hij liet zich al opmerken in de pers met uitspraken als “een windmolen is gevaarlijker dan een kerncentrale” en “de kerncentrales zijn 101% veilig”. Die uitspraken dateren uiteraard van uit de tijd dat de scheuren nog scheurtjes waren. Van toen de theorie het nog makkelijk leek te halen van de praktijk.

Maar waarom laat het FANC zich liever voor de kar van de nucleaire industrie spannen? Waarom wil de regering tot elke prijs een milieueffectenrapport en publieke consultatie vermijden en waarom helpt het FANC?

Waarom willen ze niet dat de potentiële risico’s en milieu-impact van een verdere levensduurverlenging van oude kernreactoren worden opgelijst en ter inzage worden voorgelegd aan de bevolking?

Wat niet weet niet deert?