Vrije Tribune

‘Is België architect of onderaannemer van zijn eigen militaire operaties?’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Lene Jacobs van Vredesactie pleit voor meer transparantie over de militaire operaties van het Belgisch leger.

Iedereen kent de vraag ondertussen: maken Belgische F-16’s nu burgerslachtoffers in Irak & Syrië of niet? Vervolgens gaat het over rigoureuze procedures om burgerslachtoffers te vermijden en over de afweging tussen transparantie en veiligheid. Maar tot nu toe blijft het bij een ordinaire welles-nietes discussie, die regelmatig bitsig gevoerd wordt.

Dat is een gemiste kans, want als er ergens een gevaarlijke ideeën-armoede over bestaat, dan wel over defensie. Hoe ver de standpunten ook uiteen liggen, dit is een debat dat niemand uit de weg mag gaan. Twee elementen bepalen of zo’n debat zinvol is: de beschikbaarheid van feitelijke informatie en de wil om hierover een structurele dialoog op te zetten. Beide ontbreken vandaag.

Is de Belgische procedure streng?

We horen dat België strenge procedures heeft om burgerslachtoffers te vermijden. De piloot en de red card holder kunnen op elk moment de missie onderbreken, als er twijfel is over burgers in de buurt van het doelwit. Ook aanvaardt België enkel missies met het allerlaagste risico. Dat wil zeggen, missies waarvan de Battle Damage Estimate (BDE) nul is. Om te kijken of de missie onderbroken moet worden, kijken piloot en red card holder naar de luchtbeelden van de F-16. Kijkt u even mee naar deze korrelige zwart-wit beelden, gefilmd vanuit een F-16. Omdat er zo weinig te zien is op de beelden, is dit een analyse met een erg hoge foutenmarge, horen we onder andere bij de Amerikaanse Afghanistan-veteraan en voormalig militair adviseur Christopher Kolenda. Bovendien heb je niet veel aan de camera bij slecht weer. Toch is het, voor zover we zicht hebben op de gebruikte procedures, enkel deze informatie waarop men zich baseert voor de rigoureuze procedures. Wie de BDE berekent en op basis van welke informatie is onduidelijk, hier is geen informatie over beschikbaar. Bovendien is geen van bovenstaande procedures uniek voor België – voor zover bekend. Australië en Canada bijvoorbeeld hebben hun eigen red card holder, en elk lid van de coalitie bepaalt zelf welke BDE score ze aanvaarden. Wat de Belgische procedures dan zo streng maakt weten we niet.

Maken Belgische bommen geen slachtoffers?

We kennen ook de mantra van Defensie: “als er twijfel is, is er geen twijfel”. Net als de uitzondering op de mantra: als Iraakse troepen op de grond dringend hulp inroepen, wordt afgegaan op de informatie die zij doorgeven. Het is mogelijk dat er dan geen tijd is om de informatie te verifiëren. Verder weten we dat België munitie gebruikt met een gewicht tussen +/- 250 en 1000 kilo, die gps of laser geleid wordt. Er is verder geen informatie bekend over munitie: wat wordt ingezet waar en wanneer, voor welke doelen? Gebruiken we bommen van 250 tot 1000 kilo in dichtbevolkte gebieden zoals Mosoel? Een artikel van de organisatie Action on Armed Violence beschrijft hoe een bom van +/- 1000 kilo slachtoffers kan maken in een straal van 360 m rond de plaats van impact. Dan is er de tegenstrijdige informatie over burgerdoden. Tot voor kort zouden er nog geen gevallen zijn bij Belgische acties. Anderen telden er al 2831 door acties van de coalitie. Belgische F-16’s zijn tot 6 maart 636 keer uitgevlogen, bij 45% van die sorties werden wapens ingezet. Volgens cijfers over de Amerikaanse operatie in Afghanistan sterft er gemiddeld 1 burger voor elke 4 à 11 luchtaanvallen. De getelde doden zijn geen spoken, dit zijn gedocumenteerde incidenten en van veel slachtoffers zijn zelfs de namen gekend zijn. Die realiteit maakt het begrijpelijk dat er veel vragen zijn over de controle op burgerslachtoffers en dat er twijfel bestaat over de moeite die defensie doet om stalchtoffers te documenteren.

Waarover we het niet hebben

Tot zover de concrete informatie over het verloop van de operatie. Daarnaast slaagt deze regering er niet om op politiek niveau verantwoording af te leggen voor deze oorlog. Wat bijvoorbeeld ontbreekt is de doelstelling van en het plan voor de operatie. Geen enkel conflict is militair op te lossen, een oplossing zal uiteindelijk politiek zijn. Welke opdracht heeft het leger hier van de politiek gekregen en hoe draagt de operatie bij aan een duurzame vrede en een stabiele maatschappij waarin groepen als IS geen voet aan de grond krijgen? Hoewel de minister iets zei over een comprehensive of 3D (Defence Diplomacy & Development) aanpak, waarin de militaire operatie kadert, hebben we daar nog nooit documenten over gezien. IS is ontstaan bij gratie van twee gedestabiliseerde maatschappijen, Irak en Syrië, elk met een eigen complex conflict dat extra bemoeilijkt wordt door inmenging van verschillende andere landen. Kortom, een situatie waarin een plan geen overbodige luxe is. Daarbij komen de twee mislukte operaties die België er heeft opzitten, in Afghanistan en Libië. Operaties die er niet in geslaagd zijn veel vrede of veiligheid te realiseren. Operaties met een hele hoge maatschappelijke en menselijke kost. In deze omstandigheden lijkt de vraag om een evaluatie van de voorbije operaties (nooit gebeurd op politiek niveau) en een plan voor en een structurele dialoog over de lopende operatie niet meer dan normaal.

De architect en de onderaannemer

Vermoedelijk zijn voor- en tegenstanders zich ervan bewust dat er burgerslachtoffers vallen bij een oorlog. De vraag is niet zozeer of ze vallen, maar hoe de regering ermee wil omgaan. Het ligt voor de meeste mensen ook voor de hand dat de operationele details van een militaire interventie online zetten niet slim is. Maar op een lange lijst vragen kwam onlangs het antwoord dat alle antwoorden bestaan uit geclassificeerde informatie. Ook de procedures voor de Battle Damage Assesment tijdens de operaties in Afghanistan en Libië, de comprehensive approach voor die operaties, of informatie over de activiteiten van de F-16’s in Irak in 2014 is geheim. Alles. Vraagstellers kregen zelfs geen document waarin gevoelige info onleesbaar werd gemaakt. De vraag is dus helemaal niet om online te zetten waar de F-16’s morgen gaan bombarderen. De vraag is om niet alles, voor eeuwig (België heeft geen declassificatie-wet), achter de poorten van geheimhouding te steken. De vraag is eigenlijk of deze regering enkel de onderaannemer is in de operatie van een ander land, of de architect van een eigen visie op defensie waarover ze met rechte rug het debat durft aangaan.

Lene Jacobs is campagnemedewerker bij Vredesactie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content