‘In welk soort populistisch discours zullen we verzeilen als je zoals N-VA politiek bedrijft met 140 tekens?’

© BelgaImage
Jan Lippens
Jan Lippens Freelancejournalist

Zet de N-VA oneigenlijke en zelfs onethische middelen in, zoals ‘gekochte’ volgers en valse accounts om de publieke opinie te bewerken? Volgens internetpionier Jo Caudron gebruikt de partij vooral technieken die zo oud zijn als de straat. ‘De partij manipuleert trouwens niet zozeer de sociale, maar de traditionele media. En die trappen daar helaas telkens weer in.’

Er gaat nauwelijks een week voorbij zonder incidenten en discussie over de communicatie van de N-VA. Vorige week borrelde op Twitter en Facebook de verontwaardiging over een grafiek die de partij tweette, waarmee ze zogenaamd bewees dat het aantal regularisatieaanvragen in vrije val was sinds N-VA-staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken daarvoor bevoegd is. Open VLD schoot in een kramp en tweette een andere grafiek waaruit bleek dat de dalende trend jaren geleden was ingezet onder het beleid van Maggie De Block. Waarop Francken zich verontschuldigde voor de ‘verwarring’ over de grafiek, maar het grafiekje van de N-VA duwde andere partijen en politici voor de zoveelste keer in het defensief.

Jo Caudron.
Jo Caudron.© BelgaImage

Maar de grootste mediarel tot nu toe is met de hashtag IkSteunTheo. Even recapituleren. Staatssecretaris Francken weigert, ondanks een veroordeling door het hof van beroep, om een Syrische familie een visum te geven. In een tweet haalt zijn partij uit naar de ‘wereldvreemde rechters’ en lanceert daarbij de hashtag IkSteunTheo, die prompt een paar honderd keer wordt geretweet. #IkSteunTheo is dagenlang groot nieuws en blijkbaar de populairste tweet ooit van de partij. Groen-voorzitster Meyrem Almaci gaat daarop frontaal in de aanval en noemt de steun op sociale media voor Francken fictief, want een flink deel van de retweets zou afkomstig zijn van fictieve accounts. En fictieve accounts, die kan iedereen voor een habbekrats kopen. Kortom, de N-VA speelt vals.

Clickfarms

Jo Caudron vindt dat zowel andere partijen, als journalisten zich verkijken op wat de N-VA via sociale media doet. Caudron is een van de internetpioniers in België en richtte al een twintigtal digitale bedrijven op.

Jo Caudron: ‘Bij zogenaamde clickfarms kan iedereen volgers op Twitter en Facebook kopen of retweets en likes bestellen. Daar is geen kunst aan en het kost bovendien weinig geld. Het gebeurt ook vaker dan men denkt. Beginnende artiesten doen het bijvoorbeeld. Je creëert met gekochte likes en volgers wat digitale buzz in de hoop om zo opgemerkt te worden en aan een echt publiek te geraken. Ook start-upbedrijven gebruiken die techniek om de markt af te tasten en naambekendheid te zoeken. Is dat helemaal ethisch? Nee, het past bij de schijnwereld die sociale media kunnen creëren en eigenlijk komt het neer op klassieke marketing. Maar het is quasi onbewijsbaar dat de N-VA fake accounts of retweets heeft gekocht. Als je probeert uit te zoeken wie echt achter de tweets en retweets schuilgaat, zal je uiteindelijk vastlopen bij de grote Amerikaanse spelers Facebook of Google om de precieze identiteit te achterhalen. Reken maar dat ze dat niet zullen vrijgeven.’

Zijn clickfarms helemaal ethisch? Nee, het past bij de schijnwereld die sociale media kunnen creëren en eigenlijk komt het neer op klassieke marketing

Wat algemeen online speurwerk over #IkSteunTheo levert wel een aantal opvallende gegevens op. In totaal zou de hashtag ruim driehonderd keer getweet zijn en daarmee een potentieel publiek (‘audience’ in het jargon) van ongeveer 751.000 hebben gehaald. Nog indrukwekkender zijn de 1.153.000 zogenaamde ‘impressions’ die de tweet had. Een ‘impression’ is een begrip uit de marketing- en advertentiewereld en wijst op het aantal keren dat het beeld van een advertentie (in dit geval dus een politieke boodschap) kon worden opgehaald. Of de boodschap effectief is bekeken of aangeklikt, kun je daar niet uit afleiden.

Caudron vindt die cijfers niet meer dan een makkelijke manier om je rijk te rekenen. ‘Met zo’n driehonderd echte tweets in een klein land als België zijn die cijfers over audience en impressions pure theorie. Ik denk niet dat de rest van de wereld echt bezig was met die Nederlandstalige hashtag. Driehonderd tweets met daarbovenop een paar honderd retweets is in feite verwaarloosbaar weinig. Bij de N-VA mogen ze zich dus in de handen wrijven dat Groen zo’n heisa heeft gemaakt over zogenaamde fake accounts. Groen heeft vooral bijgedragen tot het rumoer en de tweet belangrijker gemaakt door er de aandacht op te vestigen, en zo wellicht nog wat extra publiek naar de hashtag gelokt. Reken maar dat elke partij of politicus op sociale media ongewild valse of fictieve volgers heeft. Ook Groen zal die hebben. Zogenaamde bots duiken overal op. Je kunt die kopen, maar je krijgt ze ook vanzelf achter je aan. (Een bot is een computerprogramma dat onder andere automatisch berichten op sociale media screent, op basis van bijvoorbeeld trefwoorden of namen, en die dan verder verspreidt, nvdr.). Dat behoort nu eenmaal bij die online wereld.’

Politiek in 140 tekens

Een veel belangrijker punt vindt Caudron dat partijen en politici steeds meer rechtstreeks communiceren via de sociale media.

Donald Trump heeft dat tot het uiterste doorgedreven tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Hij bespeelde via Twitter met succes de publieke opinie. Het grote voordeel van dat soort communicatiestrategie, is dat je ongenuanceerd je mening kunt spuien, zonder dat je daarover zoals bij traditionele media kritische vragen moet beantwoorden waar je misschien liever niet op ingaat. Je schuift de journalisten gewoon aan de kant. Sociale media zijn dan ook de ideale drager voor sloganeske taal.’

De N-VA hanteert die communicatiestrategie ook steeds vaker om een politieke boodschap in honderdveertig twittertekens of berichten op Facebook en filmpjes op YouTube de wereld in te sturen.

'In welk soort populistisch discours zullen we verzeilen als je zoals N-VA politiek bedrijft met 140 tekens?'
© BelgaImage

Caudron vindt dat bedenkelijk. ‘In welk soort populistisch discours zullen we op den duur verzeilen als je politiek bedrijft met honderdveertig tekens of een clipje? Ik vind dat zelfs een gevaarlijke evolutie. In de VS heeft Trump de klassieke media als fake weggezet. Het probleem is dat die klassieke media door de crisis van het voorbije decennium inderdaad achteruit zijn gegaan. Ze hebben minder middelen en mensen ter beschikking. In die zin heeft Bart De Wever misschien wel gelijk dat de kwaliteit onder druk staat. Maar de traditionele media spelen toch nog altijd de belangrijkste rol in de communicatiewereld. Dààr wordt het kaf van het koren gescheiden en worden feiten gekaderd en inhoudelijk becommentarieerd en geduid. Op sociale media is dat allemaal ver te zoeken.’

Er bestaat ook een essentieel verschil tussen een product pluggen en een gedachtegoed, zegt Caudron. ‘Een fout of slecht product zal op den duur uit de rekken verdwijnen. Met een gedachtegoed is dat wat lastiger. Als het daarmee fout gaat omdat politici letterlijk de feiten en de waarheid loslaten, dan pas heb je als samenleving een probleem. Neem Geert Wilders als voorbeeld. De man zegt dat er te veel Marokkanen in Nederland zijn. Klopt dat? Hoeveel zijn er dat dan? En in vergelijking waarmee zouden dat er te veel zijn? Die vragen doen er allemaal niet meer toe, want die ongefundeerde mening wordt gewoon zelf een feit én bepaalt het stemgedrag van kiezers, want ze willen minder Marokkanen. We weten toch uit de geschiedenis toch waartoe zulke politieke propagandatechnieken kunnen leiden?’

Uiteindelijk is het inhoudelijke aspect wel komen bovendrijven bij #IkSteunTheo. Radio, tv en kranten gingen doorbomen op de uithaal over wereldvreemde rechters. ‘Ja’, zegt Caudron, ‘maar de toon was wel gezet met propagandatechnieken die zo oud zijn als de straat. In de huidige generatie politici zitten demagogen die de technieken kennen en toepassen via sociale media en met resultaat.’

De traditionele media

Theo Francken is inmiddels uitgegroeid tot populairste N-VA-politicus en hij scoorde hoog in allerlei eindejaarslijstjes van de traditionele media. Bart De Wever noemde hem expliciet als zijn potentiële opvolger als partijvoorzitter.

Is die potentieel gevaarlijke evolutie naar propagandapolitiek nog te keren? Volgens Caudron wel. ‘Neem terug Trump als voorbeeld. Hoeveel kiezers zouden the day after geen spijt hebben gehad van hun keuze? Hoeveel zouden er opnieuw voor Trump kiezen als ze het konden overdoen? Hoeveel meer zouden er nu wèl gaan stemmen als ze dat konden? Zelfde verhaal met de brexit. De kater komt vrij snel. Journalisten moeten gewoon keihard hun werk blijven doen en de slogans doorprikken in plaats van ze gretig over te nemen. Er is een groeiende groep mensen die de feiten en de waarheid willen kennen. Kijk naar de aanhang van iemand als Bernie Sanders in de VS. Daar waren heel veel jongeren bij, de generatie die met sociale media is opgegroeid, en dat is hoopgevend.’

Journalisten moeten gewoon keihard hun werk blijven doen en de slogans doorprikken in plaats van ze gretig over te nemen

N-VA is dan wel een voorloper in het politieke spel via sociale media, maar wat de partij doet is niet altijd even sterk, zegt Caudron. ‘Hun filmpjes zijn bijvoorbeeld van tenenkrullende kwaliteit. De N-VA loopt vooral voorop in het zich afzetten tegen de traditionele media. Hun voorzitter geeft bijvoorbeeld in bepaalde traditionele media geen interviews. Eigenlijk is dat ook niet zo verwonderlijk. De N-VA heeft geen erfenis van vroegere verzuilde media die bijna allemaal bij een traditionele partij aanleunden of er de spreekbuis van waren. De partij heeft daar weinig affiniteit mee.’

De verzuilde media zijn verveld tot commerciële bedrijven en ondanks alle retoriek over traditionele media speelt de N-VA daar wel degelijk volop in mee, volgens Caudron. ‘Vergis je niet in die sociale mediastrategie van de N-VA. Hun echte mechanisme om de publieke opinie te bereiken en te beïnvloeden, is nog altijd via de mainstreammedia. De bescheiden cijfers van die Theo-hashtag zijn daarbij een mooie illustratie: daar doe je het als partij niet voor. De tweets en Facebookposts of Youtubefilmpjes zijn niet meer dan de hefboom om zo uitgebreid mogelijk de klassieke media te halen. En dat lukt blijkbaar steeds beter omdat journalisten zich te gemakkelijk laten meeslepen door een tweet en die zelfs klakkeloos overnemen. Wellicht hebben journalisten nog te weinig inzicht en kennis over hoe sociale media echt werken.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content