Dries Bostyn

‘In naam van de wetenschap moeten we kunnen aanvaarden dat we af en toe beledigd worden’

Dries Bostyn Sociaal psycholoog aan de Ugent

Dries Bostyn, sociaal psycholoog aan de Ugent, reageert op de censuur van een filmpje in ‘Iedereen Beroemd’ waarin hij het verschil tussen ‘rechtse’ en ‘linkse’ mensen uitlegt.

Het communiceren van wetenschap is moeilijk en ondankbaar. De ruimte in de populaire media is beperkt, en de nuances die vaak van cruciaal belang zijn voor een correcte interpretatie van die bevindingen dreigen al snel verloren te gaan wanneer het complexe wetenschappelijk verhaal onvermijdelijk gereduceerd wordt tot een hapklare, mediatieke brok en leuke televisie. Dan gebeuren er wel eens accidenten.

Dat overkwam mij. Plots droeg ik ongewild bij tot een politieke rel en pronkte ik in (getekende) nazi-outfit in de Vlaamse kranten. Oeps…

Voor wie het ontgaan is: ik ben één van de jonge wetenschappers die in de satirische rubriek “Poepsimpel” van het één programma ‘Iedereen Beroemd’ de kans kreeg om zijn onderzoek kort voor te stellen. Moeilijke termen worden uitgelegd aan de hand van cartoons, de bittere wetenschappelijke pil wordt wat verteerbaarder gemaakt met een laagje humor. Dat is ze dan: die wetenschapsvalorisatie.

Bloemetjeshemd vs nazi-outfit

Bij mijn uitleg over ‘linkse mensen’ kreeg ik door de redactie van het programma bij de montage achteraf een geanimeerde joint, bloemetjeshemd en rastakapsel opgeschilderd. Bij het stukje over politiek rechts, verscheen ik in een getekende outfit die sterk aan het nazisme deed denken. Allebei zijn het simplistisch stereotypen en best wel beledigend, het ene dan wel wat meer dan het andere. Nog problematischer was dat tijdens het tonen van de nazi-symboliek in de achtergrond de ‘Vlaamse Leeuw’ werd afgespeeld. Een jammerlijke juxtapositie die niet onopgemerkt is voorbij gegaan. Een deel van kijkend Vlaanderen steigerde, de vrt werd aangeschreven en het fragment werd vrijwel meteen offline gehaald.

Misschien toch eerst even benadrukken dat ik zelf niets te maken heb met de keuzes van de animaties noch de muzikale ondersteuning erbij. Ik zag het filmpje voor het eerst toen ook tv-kijkend Vlaanderen er naar keek. Een gelijkschakeling van nazisme met hedendaagse conservatief-rechtse politieke stromingen in Vlaanderen raakt uiteraard kant noch wal, en ik begrijp ten volle dat dat door sommigen als kwetsend en beledigend wordt ervaren. Op basis van enkele klachten besliste de vrt dus het filmpje offline te halen.

Anderzijds zijn de animaties in het filmpje natuurlijk overduidelijke satire (het logo van de rubriek is een naakte, schuddende kont). Blijkbaar vormde niet eens de inhoud van het voorgestelde onderzoek een probleem, maar het laagje vernis waarmee die boodschap werd ingepakt. De inhoud werd gedumpt, omwille van de redactionele verpakking. De baby is verdwenen, samen met het badwater.

Gevoelige tenen

Als jonge onderzoeker ontsnapt me dan toch de gedachte: als de verpakking al voldoende is om iets offline te halen, wat dan als ook de inhoud voor sommigen kwetsend of beledigend was geweest? Ik ken nu al collega’s die bewust de media mijden omdat ze beseffen dat hun bevindingen mogelijks tegen (politiek) gevoelige schenen schoppen. Het maakt niet uit tot welke bevolkingsgroep je behoort, er is sowieso wel ergens een onderzoek op te duikelen waarvan de bevindingen je zullen beledigen. Tegelijk is er ook een toegenomen drang om wat als beledigend ervaren wordt, gecensureerd te willen zien. Dit alles draagt niet bij tot de bereidheid van wetenschappers om hun kennis met het publiek te delen. En dat is jammer: want er is in onze maatschappij heus nog wel ruimte om die algemene wetenschappelijke kennis te verbeteren.

Uiteindelijk is het niet aan mij om de slotsom te maken van wat wel, en wat niet moet kunnen in naam van hetzij satire, hetzij wetenschap. Maar een overdreven lichtgeraaktheid helpt ons niet verder. Zowel in de naam van satire als die van wetenschap moeten we kunnen aanvaarden dat we af en toe beledigd worden en misschien zelfs dat met ons meest dierbare gedachtengoed gelachen wordt. Ook ik vind het niet fijn om als nazi afgebeeld te worden, of als schietschijf te dienen voor toetsenbordstrijders die niet op de hoogte zijn van de nuances waarmee je graag je boodschap had willen brengen, maar als dat de prijs is die moet betaald worden om je werk te kunnen verspreiden dan wil ik die wel betalen. Omdat wetenschapscommunicatie belangrijk is.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content