‘In de life sciences woedt al langer een semantische discussie over politieke correctheid’

‘Met het ‘Pietenpact’ gaat de goegemeente de grenzen van politieke correctheid opzoeken,’ stelt communicatie-expert David Desmet. In de farmaceutische wereld woeden gelijkaardige discussies al veel langer, maar het resultaat is een mager beestje, stelt hij.

Het ‘Pietenpact’ beroert de gemoederen. In Vlaanderen, en nog meer bij onze noorderburen. Het gebruik van het adjectief ‘zwart’ volstaat blijkbaar om automatisch de link te leggen met racisme en slaverij. Gek dat nog nooit iemand aanstoot heeft genomen aan het verkeersbord waarop wegenwerken worden aangekondigd: een zwart mannetje dat een schop in een hoop – wellicht zwart en vuil gruis – steekt.

Met het ‘Pietenpact’ gaat de goegemeente de grenzen van politieke correctheid opzoeken. Voor- en tegenstanders gaan met elkaar in discussie, argumenten vliegen over heen en weer. Het zal echter heel veel lezers verwonderen dat de sector van de lifesciences – die onderzoeksinstellingen, farmaceutische en biotechnologische bedrijven, producenten van medische hulpmiddelen omvat – al veel langer intern een eigen semantische discussie over politieke correctheid voert.

Enkele jaren geleden kreeg ik een telefoon uit een Zwitsers hoofdkwartier van een farmaproducent. Of ik – tegen betaling uiteraard – twee dagen naar Zürich wilde komen om ‘deel te nemen aan een brainstormsessie’. Meer informatie kreeg ik niet. Een maand later was het zover. Aangekomen in het hotel even buiten Zürich, bleek dat het groepje van genodigden bestond uit een internationaal gezelschap van medisch journalisten, ethici, onderzoekers, communicatiespecialisten en zelfs een theoloog. De moderator van dienst kwam al na de vijf minuten obligate verwelkoming heel vlug ter zake. De resultaten van preliminaire studies in de Verenigde Staten met een nieuw geneesmiddel waren bekend. Het was significant effectiever bij ‘zwarte’ Amerikanen dan bij ‘witte’ Amerikanen. Op zich geen wereldnieuws. Etniciteit kan een rol spelen bij de effectiviteit van geneesmiddelen.

Hoewel het nog te vroeg was om over deze resultaten te communiceren, gaf de moderator aan dat het ‘wellicht in de toekomst niet meer mogelijk zou zijn om in medisch-wetenschappelijke literatuur de term black te gebruiken, want politiek niet meer correct’. Of de resultaten van de studies nu al of niet goed waren voor de blacks. In concreto gebeurde dat al een tijdje niet meer in de Verenigde Staten, want de term ‘Afro-American’ was toen al goed in de medisch literatuur ingeburgerd. Maar wat als een onderzoek in Afrika gebeurt, zoals wel vaker het geval is? De bedoeling van de tweedaagse was duidelijk: een semantische discussie, waarbij een sector zelf de grenzen van de politieke correctheid opzoekt, voor anderen dat in hun plaats doen.

Hoewel de vraag voor deze tweedaagse van een farmaproducent kwam, bleek het probleem binnen de lifesciences niet nieuw te zijn. Een kwartier ver in de brainstormsessie bleken andere aanwezigen, ook medisch journalisten, met het probleem te kampen. Biotechnologische wetenschappers uit onderzoeksinstituten gaven aan dat ze resultaten van studies terugkregen met de ‘melding dat het niet over blacks mocht gaan’. ‘Vind een ander woord’, was de suggestie van hun opdrachtgever.

Het waren twee bijzonder boeiende dagen, een eindeloze discussie over het woord ‘zwart’. Als adjectief en als substantief. ‘Negroïd’ kwam als compromiswoord uit de discussie. Ook perfect internationaal vertaalbaar. De langdurige semantische discussie had iets opgeleverd, verdere studies met het geneesmiddel in ontwikkeling iets minder. Er waren toch belangrijke bijwerkingen, die iets minder discriminatoir waren tussen de blanken en de negroïden. Of het woord ‘negroïd’ nu vaker wordt gebruikt in de medisch-wetenschappelijke literatuur? Toch niet. Of moeten we schrijven ‘nog niet’?

Na een loopbaan als medisch journalist adviseert David Desmet (1969) de medische en farmaceutische sector over communicatie en public affairs. Dit opiniestuk schreef hij in eigen naam.