Nozizwe Dube

‘Ik ben nog nooit zo trots geweest om een zwarte vrouw te zijn’

Nozizwe Dube Voormalig voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad. Ze schrijft dit stuk in eigen naam.

Nozizwe Dube over de hele industrie van huidbleekmiddelen. ‘Veel kinderen krijgen onrechtstreeks de boodschap mee dat alles wat ‘lichter’ is, ook ‘mooier’, ‘slimmer’ en ‘beter’ is.’

Twee weken geleden zond Canvas een documentaire ‘Iedereen blank’ uit. Die ging over zwarte Zuid-Afrikaanse vrouwen en -jongeren die massaal beslissen om huidbleekmiddelen te gebruiken. Het verbaast waarschijnlijk veel mensen dat sommige zwarte mensen in een Afrikaans land hun donkere huid zouden willen bleken. Dit zorgwekkende fenomeen is een voorbeeld van de sporen die nagelaten zijn door, onder andere, slavernij en kolonialisme. Sporen die tot de dag van vandaag een impact hebben op zwarte mensen overal ter wereld. Ook hier in Europa dus.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Geïnternaliseerde boodschap

Toen ik het documentaire zag moest ik meteen denken aan 9-jarige Nozizwe wie nog in Zimbabwe woonde. Het was mijn eerste schooldag van het derde leerjaar. We waren in nieuwe klassen verdeeld en onze leerkracht wou dat wij allemaal een tekening van onszelf maakte om vooraan in de klas op te hangen. Het hielp ook om de kale, witte muren wat op te fleuren, zei ze.

Met veel enthousiasme begonnen mijn klasgenoten en ik eraan. Na anderhalf uur waren de meeste leerlingen klaar met hun tekeningen en liep de leerkracht rond om de tekeningen te bewonderen en die op te hangen. Ze stopte bij mijn vriendin, Tatenda, wiens tekening ook net klaar was.

‘Tatenda, heb je iemand anders getekend?’ vroeg onze leerkracht.

‘Nee, dat ben ik!’ antwoorde Tatenda.

Mevrouw fronste. Het getekende meisje was wit met lang, golvend, bruin haar.

Tatenda was een zwart meisje met een afro-kapsel. Het plaatje klopte niet. Letterlijk en figuurlijk.

‘Ik ben nog nooit zo trots geweest om een zwarte vrouw te zijn’

‘Ik vind mezelf zo mooier,’ verklaarde ze.

Ongeveer dertien jaar later zindert deze herinnering nog na als ik het documentaire over huidbleekmiddelen zie. Ik denk aan hoe onze bibliotheek op school in post-koloniale Zimbabwe vooral boeken had over witte kinderen die in de sneeuw speelden en die lange, golvend haar hadden. Ik dacht aan hoe ik zoveel hield van de boeken van Enid Blyton, hoewel ik mij niet kon identificeren met de ervaringen van de personages. In Zimbabwe sneeuwde het niet, en mijn kroeshaar groeide omhoog en was niet blond. Op televisie waren de meeste kinderprogramma’s ook vooral met witte kinderen. Maar Tatenda, ik en de rest van mijn vrienden zagen niets anders en we slikten onrechtstreeks de boodschap in dat we enkel zo ‘mooi’, ‘slim’ en ‘beter’ konden zijn.

We hadden de boodschap geïnternaliseerd dat alles wat lichter was beter was. En dus zouden we er alles aan doen om onszelf te veranderen en om aan dat ideaal te voldoen.

Ontsnappen aan systemisch racisme

Doorheen de geschiedenis is er op een bepaalde manier gekeken naar zwarte lichamen. Zwarte lichamen werden als inferieur gezien, en tot vandaag worden vele negatieve connotaties verbonden met zwarte mensen.

Al tijdens de slavernij in de Verenigde Staten van Amerika werd er een onderscheid gemaakt van de verschillende mensen binnen de zwarte gemeenschap. Wiens huidkleur dichter bij wit leunde moest in het huis werken terwijl degene die meer donker waren katoen moesten plukken en de andere moeilijke arbeid voor hun rekening nemen.

Tot vandaag leeft die mentaliteit dat wit de ultieme maatstaf voor zowat alles is in vele plekken op de wereld. De westerse schoonheidsideaal is zodanig doordrongen tot bij veel mensen en hierdoor explodeert, onder andere, de huidbleekmiddelenindustrie. Een Europees uiterlijk of eender wat er dicht bij aanleunt geeft jou een streepje voor op zoveel vlakken: op de arbeidsmarkt en in de muziek- en filmindustrie bijvoorbeeld. Huidskleur wordt op die manier zelfs bepalend voor jouw sociale klasse.

Dekoloniseer gemeenschappen van kleur

Het feit dat veel huidbleekmiddelenproducten vooral in Aziatische landen worden geproduceerd toont aan hoe wijd verspreid de ‘hoe lichter, hoe beter’-mentaliteit is. Binnen gemeenschappen van kleur heerst er anti-zwart racisme. De recente nieuwsberichten van zwarte Afrikaanse mensen die aangevallen en mishandeld worden in landen in het Midden-Oosten getuigen hiervan.

Ook binnen de zwarte gemeenschap wordt er soms gestreefd naar die witte maatstaf of alles wat er in de buurt van komt. Alice Walker, een Afro-Amerikaanse schrijfster en activiste, is een van de eerste schrijfsters die dit aankaartte. Ze noemde dit colorism: het principe waarbij mensen met een lichtere huidskleur als beter worden aanzien binnen een bepaalde gemeenschap van kleur.

Kolonialisme is destijds verantwoord door het verspreiden van de boodschap dat de zwarte man inferieur is aan de witte man. Al hebben veel Afrikaanse landen gevochten voor hun onafhankelijkheid, galmen sporen van dit mentaliteit zo goed als overal ter wereld nog na. Daarom moeten gemeenschappen van kleur ook gedekoloniseerd worden, want ook daar leeft anti-zwart racisme en colorism. Zwarte mensen moeten niet enkel opboksen tegen institutioneel racisme, maar ook tegen anti-zwart racisme binnen gemeenschappen van kleur en colorism binnen de zwarte gemeenschap. Voor sommigen is het bleken van de huid een manier om te ontsnappen aan deze obstakels.

En nu?

Huidbleekmiddelen bevatten verboden producten zoals hydrochinon en kwik, die de kans op kanker verhogen en nog andere gezondheidsrisico’s met zich meedragen. Desondanks, zodra ik binnenwandel in schoonheidswinkels voornamelijk voor vrouwen van kleur, dan duurt het niet lang vooraleer ik crèmes en zalfjes vind die mij garanderen om een paar tinten lichter te worden.

Maar de initiatieven die genomen worden op dit eigenste moment tonen dat de kettingen van kolonialisme en slavernij die vandaag nog mensen in hun greep hebben, stilaan beginnen los te komen. In Ghana en andere landen zijn huidbleekmiddelen wettelijk verboden. In Nederland verkoopt Ellen Brudet van Coloured Goodies poppen van kleur, zodat kinderen kunnen opgroeien en zichzelf weerspiegeld kunnen zien in speelgoed. In Canada hebben zwarte meisjes van tussen de 9 en 13 jaar oud een tijdschrift, Black Girls Magazine, gelanceerd met als doel om de representativiteit van zwarte meisjes te verhogen. Het internet biedt zwarte jongeren de mogelijkheid om de dialoog aan te gaan over de impact van colorism, anti-zwart racisme en systemisch racisme aan te gaan. Het internet geeft zwarte jongeren bovendien ook de mogelijkheid zich te mobiliseren en creatieve ruimtes te creëren waar de schoonheid van zwarte lichamen een platform krijgt.

Het zwarte lichaam blijft nog altijd een politiek onderwerp. Dekolonisatie is een werk van lange adem maar de eerste stappen zijn al gezet.

En ik? Ik ben nog nooit zo trots geweest om een zwarte vrouw te zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content