Brecht Decoene

‘Hoe vermijd je dat mensen zich laten beetnemen door satire?’

Brecht Decoene Brecht Decoene is moraalwetenschapper en auteur

‘Censureren van satire is een verkeerde strategie’, betoogt moraalfilosoof Brecht Decoene naar aanleiding van een mail van het kabinet De Block naar een satirische nieuwssite. Hij pleit ervoor om kritisch denken een belangrijkere plaats te geven in het onderwijs.

De internetkrant TV Olen publiceerde enkele weken geleden een artikel met de boodschap dat de regering vanaf 2016 de duur van zwangerschappen wil beperken tot slechts 6 maanden omwille van economische redenen. Vanwege de crisis moet namelijk iedereen de broeksriem aanhalen, en dus ook zwangere dames. Pikant detail in deze tijd van aanklachten: allochtone vrouwen zouden aan deze maatregel ontsnappen “aangezien ze toch vaak niet werken.”

‘Wat gek klinkt, is dat waarschijnlijk ook’

Wanneer iets compleet maf klinkt, geldt natuurlijk steeds dezelfde kritische vuistregel: “Wat gek klinkt is dat waarschijnlijk ook.” Dit gaat evengoed op voor nieuwsitems uit de media. En dan resten slechts twee mogelijke conclusies: ofwel kreeg je onzin voorgeschoteld, ofwel las je onaanvaardbare zaken die moeten worden aangeklaagd.

Om in zo’n geval het onderscheid te kunnen maken ga je best op de volgende eenvoudige wijze te werk. Bepalen in hoeverre het gaat om onschuldige humor dan wel een verwerpelijk discours, doe je door bronnen te onderzoeken. En dat klaart heel gauw het één en ander op. Onder het opschrift TV Olen staat “U hoeft dit niet te lezen.” Bij het grasduinen in andere artikelen op de site vindt men al snel een hoop hilarische en van de pot gerukte nonsens. Een vlugge blik op de redactie2 brengt een mens minstens aan het grinniken. Die foto’s en beschrijvingen waarbij ze onderaan de pagina afsluiten met ‘TV Olen is zoals gratis seks met een dronken kerel.” Gaat er een lichtje branden?

In dit geval zullen velen deze werkwijze niet toegepast hebben, aangezien ze wisten dat TV Olen een satirische internetkrant is, net zoals De Speld, De Raaskalderij en De Rechtzetting. Een lijst gelijkaardige sites is makkelijk terug te vinden.

Maggie De Block
Maggie De Block© Belga

Desondanks liet een groot aantal mensen zich wel in de luren leggen. Het feit dat mensen hier in trapten, wekte op zijn beurt bij velen de nodige hilariteit op. Het voorval kreeg vervolgens nog een extra dimensie nadat de redacteurs beslisten om zowel de mail van Els Cleemput, woordvoerster van Maggie De Block, met het verzoek om het artikel te verwijderen, als hun snedig wederwoord op de Facebookpagina van TV Olen te plaatsen.

Maggie toch!

Posted by TV OLEN on Tuesday, April 7, 2015

Sommigen hadden hierbij gemengde gevoelens. Toegegeven, het antwoord was best grappig, maar eigenlijk is het vooral jammer dat zo’n grap bij (naïeve) mensen paniek kan veroorzaken. Dat is op zich een ronduit pijnlijke vaststelling. De comments onder het artikel, gericht aan de mensen die zich lieten beduvelen, zijn daarenboven niet altijd even beleefd en zwanger van verkneukelende spot. De vragen zijn dan: hoe reageer je hier best op? Was de mail van Els Cleemput een verstandige zet?

‘Omgaan met satire: Wie niet kritisch kan denken, blijft zijn hele leven de pineut van zijn eigen naïviteit’

Volgens mij is er een veel constructievere oplossing mogelijk dan een humorloos verzoek om het artikel te verwijderen, namelijk kritisch denken nóg sterker op de agenda zetten, en dan vooral in het onderwijs. Immers, een mens zonder het schild van een kritische filter is niet alleen in dit geval onvoldoende weerbaar, maar blijft gedurende gans zijn leven de pineut van de eigen naïviteit. In het bijzonder als men slachtoffer wordt van wie wél moedwillig misbruik van die kwetsbaarheid maakt. Er lopen genoeg charlatans rond die met ‘inzichten’, producten, therapieën, diëten, ideologieën, etc. leuren, louter voor het eigen geldelijke gewin. Sommige van die zaken kunnen naast je portemonnee zelfs je gezondheid schaden.

Ongezellige snoodaards

Dat soort ongezellige snoodaards zal er helaas altijd zijn en bijgevolg is het censureren van deze satire vooral de verkeerde strategie! Pak het grondiger aan: maak mensen voor ze het middelbaar verlaten mentaal weerbaarder. Neem voldoende tijd om jongeren te leren hoe ze drogredenen kunnen doorzien, hoe ze kritisch bronnenmateriaal kunnen evalueren en waarom ze schijngeleerdheid moeten leren doorprikken. Besteed gedurende verschillende jaren voldoende aandacht aan het aanleren van enkele elementaire skeptische vuistregels en wijs ze meermaals op het feit dat mensen, ook intelligente, zeer makkelijk en bijna onvermijdelijk in verraderlijke denkputten terecht komen.

En toon dan ook aan waar de valkuilen van het denken zich meestal situeren. Wijs erop dat een gedegen kennis voor elk individu noodzakelijk is, want weet hebben van het zelfbeschikkingsrecht en lichamelijke integriteit (onder andere verankerd in de Europese Grondwet onder Artikel II-63), doen beseffen dat dit soort wetten onmogelijk ingevoerd kan worden.

Apart vak met de focus op kritisch denken

In die zin steun ik dus de suggestie van TV Olen aan Mevrouw Cleemput om de intellectuele gezondheid van de bevolking te stimuleren. Een apart vak voor alle leerlingen zonder uitzonderingen, waarin de focus ligt op kritisch denken, is volgens mij helemaal geen slecht idee. Dat heel wat mensen het middelbaar onderwijs blijkbaar verlaten met een ronduit prematuur vermogen hiertoe, betekent dat het nu op te veel plaatsen onvoldoende aandacht krijgt. Als dat anders was, dan stonden zij sterker in het leven en wisten ze deze satire misschien wel te appreciëren, dankzij het onmiddellijke besef dat het om humor gaat. Iets waarvan we naast kritisch denken nooit genoeg kunnen meekrijgen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content