Hoe Nederlanders België gebruiken voor gezinshereniging met hun niet-Europese partners

© iStock
Zoë Deceuninck
Zoë Deceuninck Freelancejournalist

Jaarlijks maken honderden Nederlanders legaal gebruik van de ‘België-route’ om de strenge Nederlandse inburgeringsvereisten voor hun buitenlandse, niet-Europese partners te ontwijken. Het gebruik van dit hiaat in de Europese immigratiewetgeving is niet zonder gevolgen voor de Antwerpse grensgemeenten: ‘Essen is geen hotel,’ aldus burgemeester Gaston Van Tichelt (CD&V).

Op vakantie in Turkije leerde Marije Olij in 2006 de liefde van haar leven kennen. Na enkele maanden op- en afreizen besloot de toen 19-jarige avonturier naar Turkije te verhuizen, waar ze enkele jaren later met Faruk Duran in het huwelijksbootje stapte.

Maar het leven in het pittoreske Turkse dorpje Dalyan werd al snel te rustig. Na zes jaar was het tijd voor verandering. In januari 2008 keerde ze terug naar Europa.

Alleen aangekomen in Nederland had Olij maar één missie: haar man zo snel mogelijk laten overkomen. Maar dat bleek niet zo vanzelfsprekend.

Groeiende ergernissen

Het koppel kon namelijk niet voldoen aan de nodige inburgeringsvereisten van Nederland. ‘Ik moest minstens 1800 euro per maand verdienen en een huurhuis op mijn naam hebben staan’, getuigt Olij. Ondertussen moest Duran in Turkije slagen voor de Nederlandse inburgeringstest.

De Nederlandse inburgeringsvereisten kunnen omzeild worden door een tijdje in België te gaan wonen.

Met haar pedagogische opleiding zocht Olij werk in de zorgsector, maar een vast contract kreeg ze niet te pakken. ‘Het was een heel zenuwslopende tijd. We konden niet snel genoeg voldoen aan de eisen,’ zegt Olij. Gebrand op haar doel om Duran naar Nederland te halen, ontdekte ze de België-route.

De oplossing ligt in een hiaat in de Europese immigratiewetgeving. De Nederlandse inburgeringsvereisten kunnen namelijk omzeild worden door een tijdje in België te gaan wonen. Eenmaal in België moet het verzoek om gezinshereniging behandeld worden volgens Europese voorwaarden, die erom bekend staan een stuk soepeler te zijn dan de Nederlandse.

Niet alleen mocht Olij zo maandelijks 700 euro minder verdienen, Duran moest geen inburgeringstest afleggen en het koppel werd tijdens de procedure niet van elkaar gescheiden. Duran kon de aanvraag namelijk gewoon in België afwachten.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Nederlanders met een buitenlandse, niet-Europese partner maar al te graag gebruik maken van dit ‘achterpoortje’ in de Europese wetgeving, beter bekend als de ‘België-route’.

Handboek voor de België-route

Op de Nederlandse website ‘buitenlandsepartner.nl’ vond Olij een kant-en-klaar ‘Handboek voor de België-route’, een gratis te downloaden pdf met een gedetailleerd stappenplan. Het was een lichtpuntje in Olij’s voorlopig vruchteloze zoektocht.

Wie het handboek stap voor stap volgt, komt niet voor verrassingen te staan.

Het ‘Handboek voor de België-route’ is volgens de inleiding gratis tot stand gekomen om de België-route te promoten, zodat Nederlanders ‘zich niet hoeven te verdedigen omdat ze met een buitenlander zijn getrouwd’. Het handboek citeert verder ook uit de Belgische Vreemdelingenwet, waarschuwt voor ‘valkuilen’ en verwijst naar advocatenbureaus.

Van het eerste bezoek aan de vreemdelingendienst, over het regelen van een huurcontract tot de controles van de wijkagent en het voorleggen van documenten. Wie het handboek stap voor stap volgt, komt volgens Olij niet voor verrassingen te staan.

Een uitweg via het Unierecht

‘De België-route is een populair fenomeen voor Nederlanders met een niet-Europese partner,’ steekt Jeroen Maas, advocaat bij Delissen-Martens in Nederland met meer dan vijftien jaar ervaring in Migratierecht, meteen van wal over de telefoon. Hij komt dagelijks in aanraking met Nederlandse ‘België-routers’.

Maas benadrukt dat de België-route niet de enige route is, ook de Nederland- en Duitslandroute bestaan. Deze routes worden dan ook niet alleen door Nederlanders, maar ook door mensen met een andere nationaliteit binnen de Europese Unie (EU) gebruikt.

‘Een Pool met een Egyptische partner bijvoorbeeld of een Brit met een Pakistaanse echtgenote’, aldus Maas. Alle routes vallen onder dezelfde noemer: de Europaroute. ‘Omdat Nederlanders vaak voor België kiezen omwille van de gemeenschappelijke taal, spreekt men van de België-route,’ bevestigt Maas.

Het hiaat in de immigratiewetgeving gebruiken is vrij eenvoudig. Iedere EU-burger heeft recht op het vrije verkeer van personen, op voorwaarde dat hij of zij niet ten laste komt van het systeem van de sociale bijstand, bij ons het OCMW.

Wanneer een EU-burger zich in een ander EU-land gaat vestigen, wordt hij of zij zo gemeenschapsonderdaan. Het gemeenschapsrecht stelt dat de huwelijkspartner (en bij uitbreiding het gezin) van de EU-burger automatisch dezelfde gemeenschapsrechten geniet. Dit geldt dus ook wanneer de huwelijkspartner geen Europese nationaliteit heeft.

Zodra Olij zich als Nederlandse had gevestigd in België met een werkcontract van minstens één jaar, schreef ze zich in bij het bevolkingsregister van Merksplas, waar ze toen woonde.

Met die inschrijving kreeg Olij niet alleen recht op een Europees verblijf voor vijf jaar, ze verwierf ook het recht zich te herenigen met haar Turkse man. Duran, die op dat moment al drie maanden in Nederland vertoefde met een toeristenvisum, had geen ander visum nodig om België binnen te komen. Hij ‘verdween’ uit Nederland.

Herenigd met zijn vrouw in België, ging het koppel zich inschrijven op het gemeentehuis. Het enige wat Duran daarvoor nodig had, was zijn paspoort en huwelijksakte. Er kwamen geen bijkomende vragen aan te pas.

Marokko en Suriname goed voor 30 procent

‘Zowel de gemeente Essen als de trajectbegeleiders van het Onthaalbureau Inburgering Antwerpen spreken over schrijnende situaties bij koppels die de België-route gebruiken. Vaak gaat het om mensen die al jaren, al dan niet legaal, samenwonen in Nederland, soms met kinderen. Hun komst naar België is dan een laatste uitweg om samen een leven op te bouwen.’

Dit citaat is afkomstig uit het rapport Europese migratie, lokale integratie? – Praktijkonderzoek naar intra-Europese migratie in de provincie Antwerpen van de voormalige Prisma vzw, die in 2015 is gefusioneerd met het Agentschap voor Integratie en Inburgering. Het rapport brengt voor het eerst de Nederlandse België-routers – Nederlanders met een buitenlandse, niet-Europese partner – in kaart, al blijft dit beperkt tot nieuwkomers in het jaar 2012. Dit zijn de meest recente gedetailleerde cijfers voorhanden.

In 2012 telde de provincie Antwerpen, de stad Antwerpen niet meegerekend, 404 nieuwe België-routers.

In 2012 telde de provincie Antwerpen, de stad Antwerpen niet meegerekend, 404 nieuwe België-routers. In totaal vonden er 15.363 migraties vanuit het buitenland naar de provincie Antwerpen plaats, 2,6 procent daarvan door België-routers.

19 procent van deze nieuwkomers kwam uit Marokko, 11 procent uit Suriname en 7 procent uit Turkije.

De overige 53 procent van de België-routers hadden een ‘andere nationaliteit’. Het ging om 216 personen die samen 76 verschillende nationaliteiten hebben. Elke nationaliteit vertegenwoordigde minder dan 10 personen. De diversiteit was dus erg groot.

Geen misbruik, maar gebruik

‘Ik wil dit zelf geen misbruik noemen. De meeste België-routers zijn verliefde koppels die van elkaar houden. Ze maken gebruik van de route om te kunnen samenzijn’, reageert Gaston Van Tichelt, burgemeester van de grensgemeente Essen.

Essen telt bijna 19.000 inwoners, waarvan een vijfde Nederlanders. De gemeente is enkel in het zuiden nog verbonden met België. ‘We zijn een schiereiland van België’, lacht de burgemeester. Dat maakt van Essen ook de ideale gemeente voor België-routers, aldus het rapport van voormalig Prisma vzw.

Ik wil dit zelf geen misbruik noemen. De meeste België-routers zijn verliefde koppels die van elkaar houden.

Gaston Van Tichelt (CD&V), burgemeester grensgemeente Essen

In 2012 was 7 procent van de nieuwkomers in de gemeente België-router. Dit is het hoogste percentage in de provincie Antwerpen, daarna volgen Oud-Turnhout en Malle (beiden 6,1 procent), Ravels (5,2 procent) en Arendonk (5,1 procent). Opvallend is het cijfer van de gemeente Malle, niet meteen aan de grens maar wel gelegen op de route tussen Antwerpen en Turnhout.

Voormalig Prisma vzw wijst er verder in het rapport ook op dat het aantal personen dat via de België-route migreerde naar de provincie Antwerpen, in werkelijkheid nog hoger is. De België-router brengt namelijk de partner met zich mee, en soms ook kinderen.

Vrezen voor een slaapgemeente

Dat Essen zoveel België-routers aantrekt, is volgens de burgemeester te wijten aan het feit dat de spoorlijn Roosendaal-Antwerpen recht door Essen loopt, dat ook haar eigen station heeft.

‘Het is niet moeilijk hier te geraken, op een kwartier sta je in het Nederlandse Roosendaal,’ aldus Van Tichelt, die niet tevreden is met de aanwezigheid van de België-routers. ‘Niet de nieuwe inwijkelingen zijn het probleem’, benadrukt Van Tichelt, ‘wel dat ze geen moeite doen om zich te integreren, want ze zijn toch zo weer weg.’

Burenfrustraties zijn eerder al ontstaan omdat de communicatie met de België-routers niet vlot verloopt. ‘Ze weten niet wanneer ze hun vuilbakken buiten moeten zetten en buurtvergaderingen halen niets uit, want na enkele maanden worden ze alweer vervangen door een nieuwe lading België-routers’, aldus de burgemeester, die vreest een ‘slaapgemeente’ te worden.

‘Ik ben bang dat Essen zijn levendigheid zal verliezen, dat ons verenigingsleven eronder zal lijden. Want waar België-routers verblijven, kunnen geen actieve gezinnen intrekken’, zegt Van Tichelt.

Gaston Van Tichelt (CD&V), burgemeester grensgemeente Essen: 'Waar België-routers verblijven, kunnen geen actieve gezinnen intrekken.'
Gaston Van Tichelt (CD&V), burgemeester grensgemeente Essen: ‘Waar België-routers verblijven, kunnen geen actieve gezinnen intrekken.’© Gaston Van Tichelt

Daarom heeft hij samen met zijn huisvestigingsambtenaar de woonkwaliteit van zijn gemeente aangepakt, als reactie op de aanwezige België-routers. ‘We raden verhuurders af om huizen onder te verdelen voor verschillende huurders. Daardoor wordt Essen ook duurder om te verblijven, en is het woonaanbod dus minder interessant voor België-routers’, aldus de burgemeester.

Groeiende weerstand

Maas, die eerder al in de media in discussie trad met Van Tichelt over de België-route, relativeert de zorgen van de burgemeester: ‘De België-routers vallen niemand lastig. Het zijn geen dronken mannen die tot in de late uurtjes rel schoppen en voor overlast zorgen’, aldus Maas, die voornamelijk België-routers begeleidt die na hun verblijf in België opnieuw de grens oversteken, om zich in Nederland te vestigen met de juiste papieren.

Omdat de Europese regelgeving voorrang heeft op de nationale, blijven België-routers het Europese recht op gezinshereniging en -vorming behouden bij een terugkeer naar Nederland, op voorwaarde dat ze zich minstens drie maanden vestigden in België.

Op dat moment heeft de partner van niet-Europese afkomst geen Machtiging tot Voorlopig Verblijf (MVV) meer nodig, kan hij een goedkopere verblijfsvergunning krijgen, komt er geen inburgeringsplicht aan te pas en vallen de strenge eisen wat betreft hoogte en duurzaamheid van het inkomen weg.

‘Dit laatste is het meest voorkomende motief voor Nederlanders om voor die route te kiezen’, vertelt Maas. Het klinkt als een gemakkelijke onderneming, maar in de praktijk verloopt het moeizamer, voornamelijk omdat veel België-routers de route lijken te onderschatten.

‘Enkele rekeningen uit Belgische supermarkten voorleggen, volstaat niet. Wanneer Nederlanders nog steeds in Nederland naar hun werk gaan of hun Nederlandse ziekteverzekering blijven behouden, stoten ze op veel weerstand van de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst bij hun terugkeer’, verklaart Maas. Daarom doen veel mensen op dat moment een beroep op het advocatenbureau Delissen-Martens.

Ook in België merkt Maas dat de weerstand groeit en dat ze België-routers willen ontmoedigen. ‘Enkele jaren geleden nog regelde de Belgische bureaucratie de verblijfsvergunning in twee maanden. Nu komen er veel meer papierwerk en huisbezoeken bij kijken’, vertelt Maas.

Als gevolg hiervan merkt de advocaat een stijgende populariteit van de Duitslandroute, die minder belemmeringen kent. ‘We zien ook meer koppels die besluiten om in België te blijven wonen, omdat ze daar ook wel kunnen aarden’, zegt Maas.

Nederland wilde ons niet, dan moeten wij Nederland ook niet meer.

Olij

Verstoten gevoel

Zoals Olij en Duran, die ondertussen al bijna acht jaar in België wonen. ‘Nederland wilde ons niet, dan moeten wij Nederland ook niet meer’, klinkt het resoluut. Alles bij elkaar heeft het ongeveer een jaar geduurd voor Duran en Olij samen in België aan hun nieuwe leven konden beginnen. ‘Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik iets gedaan heb wat niet mag’, zegt Olij.

Duran heeft zich intussen opgewerkt tot ingenieur dankzij cursussen van de VDAB en Olij heeft haar droombaan gevonden als maatschappelijk werkster in een centrum voor asielzoekers.

Leeftijd en geslacht

Olij was pas 24 toen ze aan de België-route begon, maar dat is geen ongewoon jonge leeftijd, zo blijkt uit datzelfde rapport. 85 procent van de 361 België-routers (een aantal personen werd niet opgenomen in dit onderdeel van het onderzoek) bevond zich in de leeftijdscategorie 25-49 jaar, 11 procent was tussen 18 en 24 jaar oud en slechts 4 procent was ouder dan 50 jaar.

De overgrote meerderheid van de koppels was heterogeen samengesteld, in het onderzoek zijn maar vijf koppels van hetzelfde geslacht vastgesteld. Gemiddeld is 62 procent van de België-routers vrouw.

De perfecte oplossing

Ook vandaag krijgt Olij nog verbazingwekkend veel vragen over de België-route. ‘Mensen contacteren me via Facebook met vragen over mijn ervaring’, vertelt Olij, die er geen problemen mee heeft deze prijs te geven.

‘In tegenstelling tot wat veel mensen denken, hebben we niets illegaal gedaan. Ik wil het dan ook geen misbruik van de regelgeving noemen’, vertelt Olij, die wel voorstander is van strengere controle op daadwerkelijk misbruik van de België-route. ‘Maar de route is een serieuze investering waar veel tijd, stress en energie in kruipt. Iemand met slechte bedoelingen gaat dit niet snel doen’, zegt Olij zelfzeker.

Ook Maas benadrukt dat een België-router er wat voor over moet hebben, wil hij de procedure tot een goed einde brengen. Over het misbruik van de route bestaan geen recente cijfers die een representatief beeld vormen.

‘Wij zien misbruik in Nederland voorkomen, maar dan gaat het veelal om gemeenschapsonderdanen uit Oost-Europa met een niet-westerse partner’, zegt Maas, die ook geen zicht heeft op het eventuele misbruik op de België-route.

België-routers beschouwen Essen als hun hotel, en dat kan niet de bedoeling zijn.

Gaston Van Tichelt (CD&V), burgemeester grensgemeente Essen

‘Voor ik het bestaan van de België-route ontdekte, voelde ik me vreselijk wanhopig. Ik vroeg me elke dag af: en nu?’ zegt Olij. De route was voor haar de enige oplossing om samen met Duran een leven op te bouwen in Europa, en ze beseft dat ze niet de enige is. ‘Ik ben heel blij dat de België-route bestaat. Van mij mag die ook blijven bestaan, want voor mensen met goede bedoelingen is het de perfecte oplossing’, aldus Olij.

‘België-routers beschouwen Essen als hun hotel, en dat kan niet de bedoeling zijn’, vindt Gaston Van Tichelt, die Europa oproept om iets te ondernemen. ‘Iedereen gelijk voor de wet. Omdat de inburgeringsvereisten in EU-landen niet gelijk zijn, ontstaan er hiaten. Daar wordt nu gebruik van gemaakt, en ze komen er nog mee weg ook’, aldus de burgemeester.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content