Hoe goed beschermt de VDAB werkzoekenden tegen dubieuze werkgevers?

De databank van de VDAB, waarin de cv’s van heel wat werkzoekenden zitten, is vrij toegankelijk voor alle werkgevers die wettelijk in orde zijn. Maar ook dubieuze bedrijven kunnen speuren naar nieuwe werkkrachten. ‘We raden altijd iedereen aan om zowel een klacht in te dienen bij VDAB als bij de Sociale Inspectie.’

Stel je voor: je bent al een tijdje werkloos. Verschillende sollicitaties mislukken, de druk wordt opgedreven door instanties als het OCMW. Je bent ten einde raad. En dan weerklinkt de beltoon van je gsm.

Dat overkwam Sarah (28) uit Antwerpen. ‘Vorig jaar belde een vrouw me op. “We hebben je cv gelezen via de VDAB-database en jij bent onze ideale kandidaat”, zei ze me.’ De vrouw sprak in naam van een bedrijf genaamd Appco.

‘Ik mocht meteen de dag daarna op gesprek in het kantoor in Antwerpen’, vertelt Sarah. Ze reageert aanvankelijk met argwaan, maar toch gaat ze naar de plek. ‘Dat sprak vanzelf. Ik moest minstens vijf sollicitaties per week kunnen voorleggen aan het OCMW.’

‘Er speelde enorm luide muziek in het kantoor. De losse sfeer was opvallend, je zag de medewerkers – allen in chique kledij – met elkaar praten. Enkele mannen speelden zelfs pool in het midden van de ruimte.’ Samen met Sarah waren er zo’n vijftien sollicitanten opgetrommeld.

Een overdreven enthousiaste receptioniste vraagt de kandidaten of ze een bewijs van sollicitatie nodig hebben. Voor het OCMW, bijvoorbeeld. Meer dan de helft van de gegadigden, waaronder Sarah, steekt de hand op.

‘Een meisje vertelde onze groep vervolgens dat ze bij Appco dubbel zoveel verdiende dan bij haar vorige werkgever. Tot drieduizend à vierduizend euro per maand. Ze zei ook dat je reizen kon winnen, onder andere naar Dubai.’ Toch werd het geen enkele sollicitant duidelijk wat de baan net inhield.

Een week later belt Appco haar opnieuw op, maar ze besluit niet meer op de oproep in te gaan.

Een vergelijkbaar verhaal valt er te horen bij Pieter (45). ‘In 2015 raakte ik mijn baan kwijt. Ik schreef me in bij de VDAB en zette mijn cv online. Nog geen vierentwintig uur daarna werd ik gecontacteerd door Appco.’ Hij vond het opvallend dat de jongeman aan de andere kant van de lijn benadrukte dat hij ‘formeel gekleed’ moest komen.

Pieter begeeft zich naar het kantoor te Antwerpen. ‘Er was een druk Amerikaans meisje dat ons verwelkomde in een ruimte waar luide kutmuziek weerklonk en waar maar liefst twintig andere sollicitanten wachtten. Ik vond dat weinig stijlvol, temeer omdat ik op een bepaald uur een afspraak dacht te hebben.’

Pieter keert al snel huiswaarts, misnoegd door de ervaring. ‘Thuis zocht ik wat informatie op over de manier waarop het bedrijf met werknemers omgaat en ik klaagde bij de VDAB omdat ze mijn cv ter beschikking hadden gesteld van dergelijke louche partijen.’

‘Belazerd door Appco?’

Appco Group doet aan directe marketing. Naar eigen zeggen is het een ‘wereldwijde leider’ in die industrie. ‘Wij zetten de kracht in van menselijke interactie, onze Brand Ambassadors die met potentiële klanten over uw merk praten is de meest optimale aanpak’, aldus de website. Ondertussen is het actief in 29 landen, waaronder België.

De term Brand Ambassador is de laatste jaren in zwang geraakt in de moderne reclamewereld. Het idee luidt dat er geen betere verkopers zijn dan mensen die zelf tevreden zijn met een product. Volgens het Amerikaanse zakenmaandblad Entrepeneur zijn de onbetaalde ambassadeurs de allerbeste, want betaalde lui hebben een gebrek aan ‘authenticiteit’.

Vooralsnog worden medewerkers bij Appco wel betaald. En in feite is Brand Ambassador niets minder dan een hippe term voor fondsenwervers of deur-aan-deurverkopers. Op de koop toe werken deze verkopers niet direct voor Appco, maar voor zichzelf. Het zijn zelfstandigen.

Dat laatste zorgt voor controverse. Het bedrijf krijgt herhaaldelijk de beschuldiging dat het met schijnzelfstandigen zou werken – dat zijn zelfstandigen die eigenlijk het statuut van werknemer verdienen. In Spanje werd Appco daaromtrent al onderzocht in 2015. In Australië kunnen gedupeerden zich aansluiten bij een groepsvordering tegen Appco Group. Volgens het advocatenkantoor dat het voor die ex-werknemers opneemt, misleidt Appco medewerkers door hen niet voldoende duidelijk te maken dat ze wel degelijk zelfstandigen zijn. ‘Voel je je belazerd door Appco? Je bent niet alleen’, luidt de slagzin.

‘Twijfelachtige verkooptechnieken’

In ons land is Appco evenmin onbesproken. De Franstalige openbare omroep RTBF maakte vorig jaar een uitzending voor het consumentenprogramma On n’est pas des pigeons. Het beschuldigde Appco van ’twijfelachtige verkooptechnieken’.

De journalisten infiltreerden namelijk een sollicitatiegesprek. Wat bleek? De beelden komen overeen met het verhaal van Sarah en Pieter: we zien een overenthousiaste receptioniste, horen luide elektronische muziek en een supergemotiveerde medewerker die je torenhoge inkomsten aanpraat. ‘Het is alsof je in Silicon Valley bent’, vertelt hij de sollicitant.

De realiteit blijkt andere koek. Waar de baas het nog had over ‘duizend euro per week’, blijkt die som eerder op het totale maandloon neer te komen. ‘En enkel als je zestien contracten per week kan slijten’, vertrouwt een ex-medewerker de RTBF toe. Daarenboven gebruiken de Appco-verkopers leugenachtige methodes om bij mensen binnen te komen en is misleiding eerder regel dan uitzondering.

Het bedrijf zegt dat die uitzending ‘op zichzelf staande incidenten’ betrof. ‘Zij weerspiegelen onze standaard werkwijze niet.’

Op het internet staan talloze getuigenissen van mensen met nare ervaringen bij het bedrijf. Meestal doelen ze op de hoge verloningsbeloften en de lange werkdagen, die meestal meer dan acht uur duren. Opvallend: ook termen als ‘hersenspoeling’ en ‘cult’ passeren de revue.

‘Ze zijn heel goed in verhalen om de waarheid heen te vertellen. En je wordt echt gehypnotiseerd zodra je er heen gaat’, schrijft iemand op het forum van de Nederlandse omroep AVROTROS. ‘Het voelde alsof ik deel was geworden van een cult’, staat er op een Brits blog. ‘Je blijft er beter weg’, aldus een voormalig medewerker op Glassdoor, waar werknemers anoniem werkgevers kunnen recenseren.

‘Dien een klacht in’

Appco Group staat in ons land sinds kort officieel bekend als Tawkr. Paul Kager, de country manager, zegt dat die naamsverandering een nieuwe koers symboliseert. ‘Wij opereren volledig onafhankelijk van de Appco Group Global.’ Toch is de zaakvoerder van Tawkr nog steeds dezelfde als die van Appco. Dito voor het ondernemingsnummer en de filialen. Volgens Kager hanteert het de VDAB-database zelfs niet langer.

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International Vlaanderen doet zo een beroep op Appco/Tawkr om fondsen te verwerven. ‘Momenteel zijn er zo’n 5 medewerkers van Tawkr bij ons aan de slag, maar dat aantal kan variëren’, vertelt de ngo bij monde van woordvoerster Lore Van Welden. Amnesty Vlaanderen wijst erop dat het Appco-model binnen de wettelijke regels valt en goedgekeurd is door de FOD Sociale Zaken.

De ngo geeft wel toe dat het op de hoogte was van de reputatie van Appco/Tawkr in het buitenland. ‘Maar wervers zijn onze ambassadeurs op straat. Als zij zich niet correct gedragen, dan straalt dat af op ons. Daarom investeren we intensief in hun training’, aldus Van Welden. ‘We hebben duidelijke afspraken over ethisch fondsenwerven en er zijn heldere gedragsregels. Wij evalueren de samenwerking voortdurend en zullen ingrijpen indien nodig.’

Rest de vraag of het wel wenselijk is dat dubieuze bedrijven als Appco/Tawkr zomaar de VDAB-database kunnen inkijken.

‘Wij delen die bezorgdheid natuurlijk. Maar we hebben een kwaliteitscheck. Als werkgevers een vacature wensen te plaatsen of de databank willen raadplegen, moeten zij een samenwerkingsakkoord tekenen’, zegt VDAB-woordvoerster Shaireen Aftab. In dat akkoord staan een heleboel voorwaarden die werkzoekenden moeten behoeden voor malafide bedrijven.

‘Appco is wel degelijk uitgesloten geweest bij ons, maar zij hadden drie entiteiten. Daarvan is er dus maar één geblokkeerd’, aldus Aftab.

Met andere woorden: wanneer één entiteit op het strafbankje moet plaatsnemen, wil dat niet per definitie zeggen dat alle verwante filialen eenzelfde lot ondergaan. ‘Dit jaar dienden ze een nieuwe aanvraag in. We hebben wel een voorwaarde gesteld: vanaf het moment dat er een klacht komt, stopt het. Dat is vooralsnog niet gebeurd.’

‘We hebben een lijst van bedrijven die wij uitsluiten vanwege dubieuze praktijken. Dat gebeurt nadat we signalen krijgen van de Sociale Inspectie, bijvoorbeeld. Wanneer we weten dat er klachten lopende zijn tegen werkgevers, verschijnen hun vacatures niet op onze website’, luidt het bij de Vlaamse overheidsdienst.

‘Daarom raden we altijd iedereen aan om – naast een klacht in te dienen bij ons – ook de Sociale Inspectie in te lichten. Wij hebben immers geen bevoegdheid om inspecties te organiseren’, zegt Aftab.

Bedrijven als Appco – wettelijk in orde, maar niet helemaal koosjer – kunnen voorlopig dus naar hartenlust de databanken afschuimen, op zoek naar dat ene geschikte profiel. Ze kunnen werkzoekenden nog steeds opbellen en uitnodigen voor een gesprek op kantoor, waar opzwepende muziek door de luidsprekers schalt. De uitleg over de precieze arbeidsvoorwaarden komt nadien wel aan bod.