‘Herkenbaarheid brengt migratie een stapje dichterbij’

In de documentaire The art of becoming tonen Catherine Vuylsteke en Hanne Phlypode dagelijkse hindernissen van drie niet-begeleide minderjarigen. ‘Gewone jongeren, in ongewone omstandigheden.’

De filmThe art of becoming vertelt het verhaal van drie minderjarige vluchtelingen uit Afghanistan, Syrië en Guinee. Eén ding hebben ze gemeenschappelijk: ze dromen van een stabiele toekomst in Europa.

“Ik kende de jongeren al langer, met twee jongens had ik reeds samengewerkt voor mijn boek Vroeger is een ander land“, vertelt journaliste Catherine Vuylsteke. “Dat is nodig want je volgt ze, je krijgt een blik in hun intieme leven, een wederzijdse vertrouwensband is belangrijk.”

Afghanistan

De Afghaanse Fattah verblijft in Istanbul, waar hij hoopt voldoende geld te kunnen verdienen om de oversteek naar Griekenland en later naar Italië te maken. De Syrisch-Koerdische Saleh leeft al drie jaar zonder ouders in Europa. En dat gemis eist zijn tol. De Afrikaanse Mamadou tot slot woont en studeert in België, maar heeft geen papieren.

“Ik heb voor deze drie jongeren en hun verhaal gekozen, omdat ze representatief zijn.” De Afghanen vormen de grootste groep niet-begeleide minderjarigen die naar ons land komen. Op de tweede plek staat Guinee. Vuylsteke noemt het verhaal van de Guineese Mamadou erg tragisch. De jongen kwam als bootvluchteling naar Europa en heeft de tocht maar nipt overleefd. “Bovendien heeft Mamadou geen papieren, en toch geeft hij niet op. Mamadou gelooft dat wie zijn best doet, wordt beloond.”

Zo nu en dan bereiken persoonlijke verhalen van niet-begeleide minderjarigen de pers. Een zaak als Scott Manyo of de Nederlandse Mauro brengt een korte golf van verontwaardiging met zich mee. “Maar doorgaans zijn de jongens en meisjes die hier moederziel alleen aankomen, niet veel meer dan een statistiekje”, zegt Vuylsteke. Daarom wil de journaliste de persoonlijke gezichten achter deze cijfers tonen. Ze letterlijk een stem geven.

‘Geen hapklare oplossing’

Al hamert de schrijfster erop dat ze niet wil preken. “Migratie is zo’n complex dossier, er bestaat trouwens geen hapklare oplossing. Ik wil stof aanreiken die de mogelijkheid biedt tot nadenken. Het oordeel is aan de kijker.”

Door het dagelijkse leven van de drie jongens te tonen, voegen de makers zowel authenticiteit als iets herkenbaars toe aan het complexe fenomeen van migratie. “Migratie wordt al te vaak gereduceerd tot steriele cijfers, die zowel door rechts als links misbruikt worden om gratuite uitspraken te doen.”

De drie in beeld gebrachte jongeren lijken nochtans sterk op hun Europese leeftijdsgenootjes. “Veel ouders herkennen hun eigen kinderen. Gaande van schoolse problemen tot liefdesperikelen. Die herkenbaarheid, brengt begrip tegenover migratie een stapje dichterbij.”

Surrogaatmoeder

Catherine Vuylsteke werkte eerder al samen met documentairemaakster Hanne Phlypo. In 2010 maakten ze de bekroonde film Silent Stories over vier mannen en vrouwen die hun land moesten verlaten vanwege hun seksuele identiteit.

“Hoewel je met een geschreven tekst ook mensen kan raken, ligt het bereik van een documentaire veel hoger. Na een vertoning geef ik geregeld een lezing en het directe contact met het publiek vormt een meerwaarde. Je merkt onmiddellijk de impact.”

Zelf vond Vuylsteke het erg pakkend om te zien hoe hulpverleners hun taken invulden. “Hun bekommernissen gingen verder dan het uitoefenen van een job. De lerares van Saleh bijvoorbeeld, is een echte surrogaatmoeder geworden, de enige moederfiguur waarbij de jongen zijn hart kan uitstorten. Zulke personen tonen dat je wel degelijk het verschil kan maken.”