Geweld met vuurwapens: ‘Tien jaar na Hans Van Themsche is de strijd nog niet gestreden’

‘Hoewel de implementatie van de nieuwe wapenwet gepaard ging met ernstige kinderziektes, stellen we vandaag vast dat de invoering ervan duidelijk vruchten heeft afgeworpen’, schrijft Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut. ‘Tien jaar na Hans Van Themsche moet de strijd tegen vuurwapengeweld zich nu meer dan ooit verleggen naar de strijd tegen het illegale circuit.’

Vorige week woensdag was het tien jaar geleden dat Hans Van Themsche door de straten van Antwerpen wandelde en er met zijn pas gekochte jachtgeweer een tweejarige peuter en haar zwangere oppas dood schoot. Deze schietpartij leidde tot enorme publieke verontwaardiging. Gevolg was dat een verstrengde wapenwetgeving, die al jaren op tafel lag, in nauwelijks drie weken door het parlement werd gejaagd.

Hoewel de implementatie van de nieuwe wapenwet gepaard ging met ernstige kinderziektes, stellen we vandaag vast dat de invoering ervan duidelijk vruchten heeft afgeworpen. Het aantal vuurwapendoden in België is bijvoorbeeld spectaculair gedaald: van jaarlijks 300 Belgische vuurwapendoden vóór 2006 naar jaarlijks ongeveer 200 erna.

In navolging van de recente terroristische aanslagen klinkt de roep om een strengere wapenwetgeving vandaag opnieuw erg luid. En dit keer overal in Europa. Prompt kondigde de Europese Commissie maatregelen aan om de wapenwetgeving verder te verstrengen met het oog op de strijd tegen illegale wapens. Het aanpassen van wetgeving is vaak het eerste politieke antwoord op dodelijke schietincidenten. En terecht: een goede vuurwapenwetgeving is de basisvoorwaarde voor de strijd tegen de illegale wapenmarkt. Zo’n wetgeving sluit achterpoortjes en trekt een duidelijke grens tussen het legale en het illegale circuit.

Meer nodig dan regelgeving alleen

Om succesvol te zijn in de strijd tegen het illegaal bezit en gebruik van wapens is echter meer nodig dan regelgeving alleen. We hebben nood aan een omvattende aanpak met drie bijkomende basisingrediënten. Ten eerste is er dringend nood aan het versterken van de operationele capaciteiten van de betrokken diensten. Ten tweede moet werk gemaakt worden van meer samenwerking binnen en buiten de grenzen. Ten derde moet de analysecapaciteit verbeteren die het mogelijk moet maken om een beter inzicht te krijgen in de illegale vuurwapenmarkt. Goed beleid wordt doorgaans ontwikkeld op basis van een goed zicht op het probleem. Op dit moment weten we echter vaak onvoldoende welke risico’s we bij voorrang moeten afdekken.

In België werden de afgelopen maanden al een aantal belangrijke stappen voorwaarts gezet door telefoontap opnieuw mogelijk te maken bij gevallen van illegale wapenhandel en door het Interdepartementaal Coördinatiecomité ter bestrijding van illegale wapentransfers opnieuw op te starten. Willen we echter succesvol zijn in de strijd tegen illegale vuurwapens dan is er vooral op continue basis aandacht nodig voor dit fenomeen in plaats van telkens weer in (te late) reactie op tragische gebeurtenissen.

Indirecte voordelen

Laat ons wel wezen: het risico op een dodelijke schietincident is nooit tot nul te herleiden. We kunnen echter wél barrières opwerpen om het moeilijker te maken voor mensen met verkeerde bedoelingen om wapens in handen te krijgen. De impact hiervan zal ook breder gaan dan vuurwapendoden alleen. Een makkelijke toegang tot vuurwapens is namelijk een facilitator voor allerhande criminele, terroristische en andere ongewenste activiteiten. Inzetten op het bestrijden van de illegale vuurwapenmarkt beperkt daarom niet enkel de risico’s op dodelijke schietincidenten, maar loont ook indirect op andere domeinen van criminaliteitsbestrijding.

Tien jaar na van Themsche moet de strijd tegen vuurwapengeweld zich meer dan ooit verleggen naar de strijd tegen het illegale circuit. Bij een volgehouden, omvattende aanpak van de illegale vuurwapenmarkt hebben we allemaal te winnen.

Nils Duquet werkt voor het Vlaams Vredesinstituut, een onafhankelijk instituut voor vredesonderzoek bij het Vlaams Parlement.