Gesjacher met Vlaamse natuur: software voor natuuruitbreiding vol fouten

Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) heeft geen geluk met de software die ze zonder openbare aanbesteding laat ontwikkelen om haar werk te stroomlijnen. Het softwaremodel dat gebruikt moet worden om plekken te selecteren voor natuuruitbreiding zit volgens experts vol fouten.

Het is niet de eerste keer dat de minister tegen dergelijke hindernissen botst. De boswijzer die ze gebruikte om aan te duiden dat er in Vlaanderen veel meer bos is dan wordt aangenomen, bleek zoveel fouten te bevatten dat het belachelijk werd: een grote rotonde met een boom op werd als bos geklasseerd. De boskaart die moest dienen om te beslissen welke zonevreemde bossen (in gebieden die niet als bosgebied geklasseerd zijn) beschermd zouden worden, werd door Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) kordaat naar de prullenmand verwezen: te veel burgers zagen hun bouwgrond gedegradeerd worden tot bos. De software voor de omgevingsvergunning (een combinatie van de vroegere milieu- en stedenbouwkundige vergunningen) crashte zo veel dat ze moest worden afgevoerd.

Nu dreigt iets vergelijkbaars te gebeuren met het zoekzonemodel: een softwareprogramma dat ontwikkeld werd om de Vlaamse overheid te helpen in het vinden van de beste plekken voor de bescherming van extra topnatuur. Europese regelgeving dwingt Vlaanderen te investeren in de bescherming van meer zeldzame natuurtypes en soorten. Liefst 70 procent van de doelstellingen zou tegen 2020 gerealiseerd moeten worden – dat wordt dus doorstomen, anders dreigen er boetes.

Het zoekzonemodel werd ontwikkeld door de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) met de hulp van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Voor de nieuwe taak werden er twee modules aan toegevoegd, maar die werden niet getest en uitsluitend gepubliceerd in rapporten voor de administratie met een ‘beperkte verspreiding’. Al snel werd duidelijk dat het resultaat ook niet foutloos opereert: het voetbalveld van Lokeren werd aangeduid om een zeldzaam graslandtype te worden – dat werd manueel gecorrigeerd.

De opdracht werd toegewezen zonder openbare aanbesteding. De Inspectie van Financiën werd ervan overtuigd dat er geen beter model op de markt was. Maar het zoekzonemodel werkt met artificiële hokjes van amper 100 bij 100 meter, die perfect zijn om grote patronen te modelleren, zoals op de schaal van een provincie, maar niet om kleine natuurgebieden in kaart te brengen. Andere bestaande modellen sluiten beter aan bij de realiteit van een kleinschalig landschap. Gebruik van het model kost het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), dat onder de auspiciën van Schauvliege valt, 200.000 euro plus bijna 100.000 euro per werkingsjaar met de optie van het aanrekenen van ‘bijkomende kosten’. Dat is veel geld voor iets dat niet goed functioneert.

Schauvliege wijst erop dat het zoekzonemodel breed gedragen werd door een groot gamma aan stakeholders. Mensen met kennis van het terrein zullen tijdens het openbaar onderzoek van de beheerplannen die aan de geselecteerde gebieden gekoppeld zullen worden, bijsturingen kunnen formuleren. Maar experts menen dat het dan te laat is voor een fundamentele aanpak van de problematiek.