N-VA-parlementslid Brecht Vermeulen gelooft niet in de theorie dat Rusland onze stemcomputers zou willen hacken bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen. ‘De belangen zijn zó versnipperd, ik zou niet weten hoe Rusland zich daarin zou kunnen mengen.’
De kans is groot dat u op 14 oktober uw democratische plicht op een computer vervult: in 163 Vlaamse steden en gemeenten zal het stemmen straks digitaal gebeuren. Maar zal u ook zeker kunnen zijn dat uw stem correct geregistreerd werd? Of beslist het cyberleger van Vladimir Poetin in het geheim wie de burgemeester wordt van Meeuwen-Gruitrode, Zonhoven, en Zutendaal?
Afschaffen die handel, en enkel nog met pen en papier stemmen, stelt politoloog Bart Maddens (KU Leuven) in De Tijd en De Morgen. Ook SP.A-voorzitter John Crombez maakt zich zorgen. ‘Is het bij ons wél veilig? Die garantie moet er zijn.’
N-VA-Kamerlid Brecht Vermeulen, in het federaal parlement ook voorzitter van de commissie Binnenlandse Zaken, vindt de heisa enigszins overtrokken. ‘We weten dat Rusland zich in het verleden gemengd heeft in buitenlandse grote verkiezingen – denk aan de presidentsverkiezing van Donald Trump of de brexitcampagne in Groot-Brittannië. Ook bij de verkiezing van Emmanuel Macron heeft Rusland dat geprobeerd, maar de Fransen waren beter op hun hoede en konden snel aan damage control doen. Voor de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen van 2019 moeten we dus absoluut waakzaam zijn. Bij de lokale verkiezingen zijn de belangen echter zó versnipperd, ik zou niet weten hoe Rusland zich daarin zou kunnen mengen.’
Dat de stemcomputers overgenomen worden door technisch bedreven Russen, lijkt voor Vermeulen uitgesloten. ‘Hacking is simpelweg niet mogelijk. De computers zijn niet verbonden met het internet of een centrale server, en hebben geen interne harde schijf. Er is geen manier om van buitenaf kwaadaardige software op de computer binnen te brengen.’
Bovendien wordt in ons land gewerkt met een zogenaamde ‘hybride’ architectuur. Wanneer u uw stem hebt uitgebracht, rolt uit de computer een briefje met een code. Die code wordt ingescand, en de resultaten worden opgeslagen op een USB-stick die enkel voor een beperkte groep bevoegde personen toegankelijk is. Maar de briefjes zelf worden óók bewaard, om indien nodig de digitale resultaten te kunnen vergelijken met die op de briefjes. ‘Het hybride systeem is het beste systeem omdat het achteraf ook controle mogelijk maakt.’
Trollen in de Dorpsstraat
Buitenlandse verkiezingsbeïnvloeding kan echter ook op een veel subtielere manier gebeuren. Een grootschalig onderzoek van het Amerikaanse Congres concludeerde dat vanuit Rusland op grote schaal valse berichten verspreid werden via sociale media en schimmige nieuwswebsites, om zo de publieke opinie te sturen. ‘Dat gebeurt al, ja. Maar meestal zie je heel snel van welke websites het nieuws afkomstig is, en wie erachter zit. Engelstalige websites zullen ook niet zo snel gebruikt worden om lokale beslommering in Vlaanderen te sturen.’
Toch is het niet denkbeeldig dat propaganda vanop het internationale toneel doorsijpelt naar de gemeenteraadsverkiezingen. Wanneer tendentieuze berichten over asielzoekers in Europa in Vlaanderen opgepikt worden, kan dat de angst in de Dorpsstraat aanzwengelen en uiteindelijk mee bepalen wie de burgemeesterssjerp om mag doen. Ook staatssecretaris Theo Francken (N-VA) maakte al eens een uitschuiver, toen hij op Twitter cijfers deelde over de bootmigranten in Italië: de cijfers kwamen van de Verenigde Naties, maar waren door de Amerikaanse rechtse website Breitbart behoorlijk kort door de bocht weergegeven.
‘De tactiek van de Russen is telkens om tweedracht te zaaien rond een bepaald levendig thema. Vaak gaat het om asiel en migratie, of het uitdiepen van de verdeeldheid tussen links en rechts,’ zegt Vermeulen. ‘Maar bij de lokale verkiezingen zijn de belangrijke thema’s logischerwijs lokaal: het gaat veel meer om mobiliteit en verkeersveiligheid. Integratie en veiligheid spelen ook een stuk mee, maar niet in die mate dat trollenlegers daar invloed op zouden hebben. Minister Geens antwoordde in juli op een mondelinge vraag van mij dat de Veiligheid van de Staat alvast nog geen Russische inmenging op onze sociale media had vastgesteld.’
Is N-VA dan niet de partij die net probeert om met hun federaal asiel- en veiligheidsdiscours lokaal electoraal succes te boeken? ‘Ja natuurlijk, maar dat is niet zo doelbewust als u het voorstelt. Dat zijn thema’s die nu eenmaal leven, en over negen maanden zijn er opnieuw verkiezingen. Zie het als een precampagne die de lokale verkiezingen mee kan sturen. Bepaalde invalshoeken zijn ook nuttig om mee naar de gemeenteraadsverkiezingen te trekken. Maar om daar dan een trollenleger op los te laten…’
Het sop is de kool niet waard, concludeert Vermeulen. ‘België is een klein landje, met kieskringen die dan nog over taalgroepen en kieskantons verdeeld zijn.’ Nochtans waarschuwde ook de Staatsveiligheid al dat Rusland wel eens onze verkiezingen naar haar hand zou willen zetten. Vermeulen: ‘In juni verklaarde de Staatsveiligheid dat ze politici zouden sensibiliseren en informeren over de risico’s. Wel, ik ben zelf kandidaat in een centrumstad, ik ben parlementslid en voorzitter van de commissie Binnenlandse Zaken – en ik heb nog niets gezien of gehoord. Dan stel ik me vragen bij die communicatie.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
