Franstalige Liga Voor Mensenrechten: ‘Het is hoog tijd voor een nieuwe regularisatiecampagne’

‘Door mensen zonder papieren als criminelen te bestempelen, draag je bij tot de ontmenselijking van migranten’, zegt Olivia Venet van de Franstalige Liga Voor Mensenrechten.

Olivia Venet heeft vanmorgen een wit hemd uit haar garderobe gehaald. Straks neemt ze namens de Ligue des Droits de l’Homme (LDH) deel aan de witte rouwmars voor Mawda. Minder dan een week geleden werd ze tot voorzitter verkozen. Veel tijd om zich warm te lopen, werd haar niet gegund. Terwijl de tragische dood van de Koerdische peuter nog nazinderde, werd ons land door een zware terroristische aanslag getroffen. Na het migratiebeleid werd daarmee het gevangeniswezen het voorwerp van een verhit publiek debat. Beide thema’s liggen la Ligue, de Franstalige tegenhanger van de Liga voor Mensenrechten, na aan het hart.

Terwijl Brussel zich opmaakt voor een rouwstoet, trekt in Luik de mist over de aanslag op. Draaideurcrimineel en viervoudig moordenaar Benjamin Herman blijkt een bekeerde en recent geradicaliseerde moslim te zijn. Nog vooraleer Islamitische Staat zijn aanslag kon opeisen, steeg in de Wetstraat de druk op minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Het systeem van vervroegde invrijheidstelling wordt zowel door meerderheid als oppositie ter discussie gesteld.

Bent u bang dat dit gevolgen zal hebben voor de rechten van gedetineerden?

Olivia Venet: Ja, maar het is een slecht idee om op basis van één voorval algemene maatregelen te treffen. Ik ken het dossier niet, het is best mogelijk dat er bij het toekennen van dit penitentiair verlof iets grondig mis is gelopen. Maar ik kan het niet genoeg benadrukken: het systeem van vervroegde invrijheidstelling (VI), dat overigens veel spaarzamer wordt gebruikt dan algemeen gedacht, werkt uitstekend. Uit alle onderzoeken blijkt dat gedetineerden na een VI-traject veel minder vaak recidiveren. We moeten het systeem uitbreiden in plaats van inperken.

Daarmee gaat u lijnrecht in tegen de voxpop die zowel in de Dorp- als in de Wetstraat klinkt.

Venet: Ik ga met veel plezier tegen dat soort populisme in. Laten we maximaal inzetten op alternatieve straffen, want het is bewezen dat celstraffen niks bijdragen tot het terugdringen van de criminaliteit. Natuurlijk zijn er gevallen waar vrijheidsberoving gepast en noodzakelijk is. Maar ook gedetineerden keren terug in de maatschappij. We moeten veel meer investeren in de begeleiding van die terugkeer. Vooral in de psychosociale diensten, die nu letterlijk verzuipen in het werk.

Een heel ander drama: de tweejarige peuter Mawda werd dodelijk getroffen door een politiekogel tijdens een achtervolging op een door mensensmokkelaars georganiseerd transport. Hoe kijkt u op dat incident terug?

Venet: Als een moment van de waarheid. Het gerechtelijk onderzoek is nog niet afgerond, maar het gewelddadige politieoptreden springt in het oog. Toch ben ik nog meer geschokt door wat er onmiddellijk na het schietincident is gebeurd. Dat de moeder met haar vierjarig zoontje werd geboeid en opgesloten, gescheiden van haar man, terwijl ze nog onder het bloed van haar eigen kind zat. Dat ze pas uren later van de dood van haar dochtertje op de hoogte werd gebracht – de boodschap viel samen met een bevel om het grondgebied te verlaten. Daar heb ik het niet alleen als voorzitter van de Ligue erg moeilijk mee, ik vind het als moeder en als mens tout court verwerpelijk en beneden alle peil. De regering-Michel noemt haar migratiebeleid ‘streng maar menselijk’, maar dit incident legt een andere realiteit bloot. Er is niets menselijks aan een migratiebeleid dat uitsluitend op repressie inzet.

Het parket van Bergen roept de chaotische situatie bij de arrestatie in als verzachtende omstandigheid voor de behandeling die de ouders te beurt viel. In het pandemonium viel zelfs niet te achterhalen wie achter het stuur van de onderschepte bestelwagen zat.

Venet: Ik kan me de chaos van het moment indenken. Maar dat inroepen als verklaring voor het opsluiten van de ouders? Nonsens. Ik vind het trouwens ongelooflijk dat men de onderschepte migranten meteen heeft laten gaan, met een bevel om het grondgebied te verlaten. Omdat er geen Koerdische tolk beschikbaar was, luidde het excuus. Is dat nu een manier om mensensmokkel te bestrijden? Oké, we weten uit andere dossiers dat het geen simpele zaak is. Chauffeurs of bendeleden doen zich voor als transmigranten, en onder echte transmigranten heerst een omerta. Maar er zijn altijd wel aanwijzingen, een chauffeur neemt bijvoorbeeld weinig of geen bagage mee. Om dat uit te vissen, had men alle inzittenden administratief moeten aanhouden, voor 12 tot maximaal 24 uur. Onbegrijpelijk dat men die kans heeft gemist.

Uw verkiezing ging gepaard met een opgemerkt pleidooi om het begrip ‘illegaal verblijf’ uit de strafwet te halen. De LDH ziet daarin een middel tegen mensensmokkel. Verliest de politie daarmee geen wapen tegen diezelfde smokkelaars?

Venet: Integendeel. Onze oproep betreft uitsluitend het befaamde artikel 75 uit de vreemdelingenwet. Het niet beschikken over geldige verblijfspapieren wordt daarin als een misdrijf omschreven en bestraft, terwijl het om een louter administratieve overtreding gaat. Die aanpassing hoeft het gerecht geen parten te spelen: in het strafwetboek staan specifieke artikels over mensenhandel en prostitutienetwerken, met veel strengere straffen dan wat in artikel 75 wordt voorzien. Illegaal verblijf is vooral een symbool, maar dat symbool is wel belangrijk: door mensen zonder papieren als criminelen te bestempelen, draag je bij tot de ontmenselijking van migranten. Daar willen we dus van af, ook in het belang van de strijd tegen mensensmokkelaars. We moeten een klare lijn trekken tussen mensen die zich noodgedwongen zonder papieren verplaatsen enerzijds, en diegenen die daar misbruik van maken anderzijds.

Het is makkelijk om kritiek te spuien op het strenge migratiebeleid. Maar wat is het alternatief, in de wetenschap dat er nergens in Europa een draagvlak voor een opengrenzenbeleid bestaat?

Venet: Laten we beginnen met de Dublin-regel af te schaffen die alle migratiedruk bij landen zoals Italië en Griekenland legt. Dat zou trouwens helpen om het probleem van de transmigranten goeddeels op te lossen. Zonder Dublin zouden veel meer van die mensen asiel aanvragen in landen als België of Frankrijk. Tweede maatregel: stel legale migratiekanalen open, zodat je opnieuw controle over de instroom krijgt en in één moeite de smokkelbendes drooglegt. We spreken nu de hele tijd over transmigranten, maar de groep van mensen zonder papieren is veel groter. Ook voor die categorie moet er een oplossing komen. Het is hoog tijd voor een nieuwe regularisatiecampagne. Geval per geval, volgens heldere criteria, zoals bij de vorige campagne in 2009.

Daar zie ik de regering-Michel niet snel warm voor lopen.

Venet: Als Ligue spelen we de rol van aanjager en waakhond, hand in hand overigens met onze vrienden van de Vlaamse Liga. We zijn geen lobbymachine, politieke haalbaarheid is geen criterium om een probleem aan te kaarten. Let wel, het ontbreekt ons niet aan argumenten. Alle socio-economische studies wijzen uit dat de campagne van 2009 alleen maar gunstige effecten had. Als mensen papieren krijgen, kunnen ze officieel gaan werken, belastingen betalen en hun kinderen naar school sturen. Daar wordt de maatschappij alleen maar beter van.

Hoe verklaart u de populariteit van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken in Franstalig België?

Venet: Ik denk dat angst de verklaring is. Ook in het zuiden van België zijn vele burgers bang voor verandering. Die angst wordt gevoed door een migratiebeleid dat vreemdelingen ontmenselijkt. Ironisch genoeg worden de architecten van dat beleid daar populair mee. Jambon en Francken worden gezien als de remedie tegen de angst die ze zelf aanblazen.