Er zijn nog steeds veel Vlaamse ziekenhuizen waar euthanasie niet of alleen als allerlaatste redmiddel kan. De meeste zijn van christelijke signatuur.
De inkt van de euthanasiewet was in 2002 nog niet droog of het Verbond van Verzorgingsinstellingen (VVI), de voorloper van Zorgnet Vlaanderen, stuurde al een brief naar zijn ziekenhuizen en zorgcentra. De boodschap was duidelijk: de wet ging veel te ver, euthanasie bij niet-terminale patiënten was uitgesloten en voor terminale patiënten moest een palliatieve filter worden ingebouwd.
In de praktijk stellen drie op de vier Vlaamse ziekenhuizen bijkomende voorwaarden voor euthanasie. Met andere woorden: pas als allerlei palliatieve zorgen geen soelaas meer kunnen bieden, is het eventueel een optie. ‘In een beperkt aantal gevallen kan men inderdaad naar euthanasie grijpen omdat andere oplossingen, zoals pijnbestrijding en comfortzorg, niet werkzaam blijken te zijn’, zegt Peter Degadt van Zorgnet Vlaanderen. ‘Daarbij is het belangrijk dat we artsen de ruimte laten om voor elke patiënt de beste oplossing te zoeken.’
In vrijzinnige kringen wekt die houding grote ergernis op. ‘Dat is bijna mercy killing’, zegt professor Palliatieve Geneeskunde Wim Distelmans. ‘Het is iets helemaal anders als je iemand euthanasie geeft uit compassie en mededogen dan als je dat doet uit respect voor zijn zelfbeschikkingsrecht.’ Maar het recht om zelf over je eigen leven en dood te beslissen, ligt bij gelovigen natuurlijk gevoelig.
Degadt: ‘Het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt beantwoordt aan een neoliberaal mensbeeld, waarbij mensen zich autonoom een weg door het leven knokken. Dan beschouw je elk mens als een individu, los van alle anderen. En dat is niet hoe wij het leven zien.’
Toch heeft de legalisering van euthanasie ook in de katholieke ziekenhuizen voor veranderingen gezorgd: palliatieve zorg heeft er een enorme boost gekregen. Maar ook daar kijkt Distelmans nogal sceptisch naar. ‘Dezelfde ziekenhuizen die nu geen euthanasie willen uitvoeren, stonden destijds ook weigerachtig tegenover palliatieve zorg. Ze wilden niet de reputatie krijgen dat er bij hen mensen stierven’, zegt hij. ‘En net zij houden nu vast aan palliatieve zorg als alternatief voor euthanasie. Blijkbaar is hun geheugen nogal kort.’ (APE)
