Europa en Turkije akkoord over drie miljard voor aanpak vluchtelingencrisis

Europa maakt drie miljard euro vrij om de opvang van Syrische vluchtelingen in Turkije te ondersteunen. Op een speciale top in Brussel werd ook afgesproken om de bredere relaties tussen Turkije en Europa ‘een nieuwe dynamiek te geven’.

De Europese Unie en Turkije hebben zondagavond op een top in Brussel een actieplan boven de doopvont gehouden dat moet helpen om de vluchtelingencrisis onder controle te brengen. Zo willen de Europeanen tot drie miljard euro vrijmaken om de opvang van Syrische vluchtelingen in Turkije te ondersteunen. Tegelijkertijd maakten de twee partijen afspraken om hun bredere relaties een nieuwe dynamiek te geven, met nieuwe impulsen voor het Turkse toetredingsproces tot de EU. Voortaan komt er om het half jaar een speciale top tussen Turkije en Europa.

“Dit is een historische dag”, begroette de Turkse premier Ahmet Davutoglu de uitkomst van de top.

Blikvanger van de top is de oprichting van een fonds waarin de Europeanen een initieel bedrag van drie miljard euro stoppen. Dat geld moet de opvang van de meer dan twee miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije verbeteren. Het geld wordt wel in schijven vrijgemaakt en de besteding aan voorwaarden en monitoring onderworpen. “Dit is geen geld voor Turkije, maar voor Syrische vluchtelingen”, beklemtoonde Davutoglu.

De Belgische premier Charles Michel stelde dat het geld niet naar de Turkse regering moet gaan, maar naar organisaties die op het terrein het lot van de vluchtelingen verbeteren. Tegelijkertijd maakten de Europeanen en de Turken afspraken om de grenzen strikt te bewaken en de strijd aan te gaan met mensensmokkelaars en illegale migratiestromen. Davutoglu beloofde alle engagementen in het actieplan uit te voeren, maar garanderen dat de vluchtelingenstromen naar Europa ook daadwerkelijk zouden opdrogen deed hij niet. Daarvoor is de situatie volgens hem te afhankelijk van het wapengekletter in buurland Syrië.

“Niemand kan voorspellen wat er in Syrië nog gaat gebeuren.” De Europeanen hebben een doorgedreven samenwerking met het regime van president Recep Tayyip Erdogan nodig om de toestroom van honderdduizenden vluchtelingen naar het oude continent in te dammen. Als pasmunt bedongen de Turken nieuwe impulsen voor de al jaren slabakkende gesprekken over het Turkse lidmaatschap en over het opheffen van de visumplicht voor Turkse onderdanen.

Davutoglu had het over “een historische dag” en onderstreepte dat het de eerste keer in elf jaar was dat beide partijen een topontmoeting van deze allure hielden. Volgende maand openen de Europeanen en de Turken een nieuw hoofdstuk in de toetredingsonderhandelingen (hoofdstuk 17 over economisch en monetair beleid, nvdr) en de Europese Commissie gaat in de eerste maanden van 2016 ook het voorbereidende werk voor de opening van een reeks andere hoofdstukken voltooien.

Verscheidene hoofdstukken in die onderhandelingen worden momenteel geblokkeerd door aartsrivaal Cyprus of door de Europese Unie als geheel. Ook zou de liberalisering van de visumplicht vanaf volgend najaar van start kunnen gaan, op voorwaarde dat Turkije het akkoord over de heropname van illegale migranten vanaf de zomer toepast. Davutoglu sprak de wens uit dat lidmaatschap de komende jaren “realiteit” kan worden als de verzoeningsgesprekken met Cyprus de goede richting uitgaan.

Verscheidene Europese leiders hamerden er echter op dat de bestaande voorwaarden voor Turkse toenadering blijven bestaan. “Deze top laat ons niet vergeten dat er meningsverschillen blijven bestaan over de mensenrechten en de persvrijheid. We komen daarop terug”, garandeerde Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker.

Charles Michel van zijn kant beklemtoonde dat Turkije nog zeer ver verwijderd is van toetreding tot de Europese Unie. Op initiatief van de Duitse bondskanselier Angela Merkel nam Michel voor aanvang van de top met Davutoglu deel aan een aparte vergadering van acht lidstaten. Daar is volgens Juncker onder meer gesprokken over een programma voor de hervestiging van Syrische vluchtelingen uit Turkije.

Juncker beklemtoonde dat het om een “open” programma gaat waaraan lidstaten “op vrijwillige basis” kunnen deelnemen. Tegen midden december gaat zijn Commissie concrete voorstellen uitwerken. (Belga/JH)