Aan de hand van de Griekse crisis schetst Claude Nijs in de tweede aflevering van ‘De Doordenkers van Knack.be’ waar de denktank Liberales voor staat.
Dit is het tweede stuk in de reeks De Doordenkers van Knack.be. Lees hier de eerste bijdrage van Olivier Pintelon van Poliargus: ‘Werken tot 67 jaar? Er is wel degelijk een alternatief‘
Aanhoudende en schijnbaar steeds meer uitzichtloze crises houden Europa in de ban. Om ons ten volle mens en burger binnen een gemeenschap te kunnen voelen hebben we nood aan hoopvolle perspectieven met betrekking tot ons inkomen en gezondheidszorg, nood aan de aanwezigheid van rechten en vrijheden en nood aan een sociale basis waaruit we zelfrespect kunnen putten. Die domeinen zijn fundamenteel voor een goed leven, maar is ook daar dat in de recente jaren van de Europese evolutie zich onzekerheden hebben gevormd. Een mens kan zich met reden afvragen of we nog wel een weg vooruit kunnen vinden. Voor de liberale maar partijonafhankelijke denktank Liberales ligt die weg vooruit in meer (levensbeschouwelijk) liberalisme.
‘Door het falen in de Griekse kwestie is de politieke éénmaking van Europa verder af dan ooit’
In de zeventig jaren na het einde van Tweede Wereldoorlog heeft het verenigde Europa amper een politieke vuist kunnen maken en nu lijkt door het economisch en sociaal falen in de Griekse kwestie de politieke éénmaking verder af dan ooit.
We zullen dringend en harder moeten werken aan de opbouw van een veerkrachtige samenleving willen we de unie bij elkaar houden. En niet enkel de interne opbouw moeten we hoogstnodig evalueren maar door wat zich de laatste tijd afspeelt aan onze grenzen moet onze aandacht ook gaan naar onze verdediging. De uitbouw van degelijke gezamenlijke verdedigende krijgsmacht lijkt in deze tijden enerzijds schier onmogelijk en anderzijds vitaal noodzakelijk.
Onze bereidheid om humane en liberale verworvenheden actief te verdedigen zal echter bepalen of deze zullen overleven of ons Europees project zal wegkwijnen in een totaal nieuwe wereldorde. Europa staat voor haar grootste uitdaging, niets meer of minder dan het overleven van haar project. Hierna zal ik focussen op de interne opbouw, welke principes en waarden kunnen ons vooruit leiden?
Liberales stippelt geen partijpolitiek programma uit maar ziet liberalisme als een wijze van levensbeschouwing met weliswaar politieke implicaties. Levensbeschouwing is een onderdeel van een democratisch proces dat reflectie en dissentie kan capteren en dat dus niet steeds te rijmen valt met partijpolitiek, en al zéker niet met dogmatisme of geïnstitutionaliseerde blindheid.
‘De rijkdom van levensbeschouwelijk liberalisme kan dus niet ten volle omsloten worden binnen één partij.’
Binnen een levensbeschouwelijk liberalisme moet er ook plaats zijn voor kritiek, contemplatie, verwondering en zingeving. De rijkdom van levensbeschouwelijk liberalisme kan dus niet ten volle omsloten worden binnen één partij. Want het is net de taak van een politieke partij om snel op de aanwezige noden te reageren en ad hoc met de juiste recepten te komen. Levensbeschouwing en het bredere democratisch proces houden echter een veel trager tempo aan.
In deze crisistijden gaan wel meerdere stemmen op om de fundamenten van onze samenleving te herdenken. Het vinden van een ‘positief toekomstperspectief’ lijkt me zowel maatschappelijk als politiek heel relevant. Uit respect voor de waardigheid van het individu en het geloof in het potentieel van het individu moeten we wantrouwig staan tegenover machtsconcentraties van om het even welke oorsprong, zowel politiek, economisch als religieus. Een positief toekomstperspectief kunnen we vinden door op zoek te gaan naar verdedigbare evenwichten tussen materiële, immateriële, individuele en algemene belangen. En die zijn te vinden binnen het levensbeschouwelijk liberalisme dat liberale principes huldigt zoals individuele autonomie, rationaliteit, objectiviteit, universaliteit en democratie. Deze bieden de grootste garantie op een harmonieuze samenleving.
Geen eindvisie
De liberale gedachte legt de mensheid geen eindvisie op van hoe de wereld er zou moeten uitzien. Wel roept het liberalisme op om individueel, maar ook met anderen, zijn of haar leven en wereld gestalte te geven en verschaft ze ons daartoe de nodige grondbeginselen. Zelfs met fundamentele tegenstellingen, laten liberale principes ons in al onze verscheidenheid toe om met wederzijds respect en bescherming van individuele vrijheid te werken aan een harmonieuze samenleving. Aangezien er nog op zo veel plaatsen in de wereld obscurantisme en politiek geweld aanwezig blijven, moeten we de Verlichtingswaarden blijven verdedigen.
Liberalen erkennen niet enkel het potentieel van de mens, maar herkennen ook de ander als gelijkwaardig individu. Liberalisme is in de kern geen economische doctrine, maar een humanisme dat vrijheid als basisconditie stelt én dat voor de uitwerking van haar programma steunt op de kracht en de diversiteit van het individu. De liberaal neemt zijn/haar verantwoordelijkheid op voor zichzelf en voor de maatschappij. En in het besef van de eigen kwetsbaarheid en onvolmaaktheid steunt de liberaal ook op het individueel potentieel van zijn medemens om mee te werken aan een meer liberale samenleving. Je kan immers niet in je eentje liberaal zijn. Je hebt gelijkgestemden nodig om ervoor te zorgen dat vrijheid als basisconditie in de samenleving wordt beschermd en dat onvrijheid wordt weggewerkt.
‘Het liberalisme is een optimistisch, maar geen blind utopistisch gedachtegoed.’
Voor de institutionele inrichting van de samenleving pleiten wij radicaal voor een seculiere parlementaire democratie en voor een universele seculiere moraal. Deze bieden de grootste garantie om in de privésfeer eenieder op individuele basis de vrijheid te laten om zijn of haar eigen levensbeschouwing en persoonlijke voorkeuren in te vullen of in groep te beleven. We doen geen enkele toegift aan dogmatisme en stellen dat de samenleving enkel kan worden ingericht op basis van begrippen en principes die open staan voor ieder mens en die op strikt rationele basis begrepen en aanvaard kunnen worden.
Het liberalisme is een optimistisch, maar geen blind utopistisch gedachtegoed. Maatschappelijke mechanismen zijn complex, Liberales pleit er dan ook voor om het streven naar emancipatie te combineren met een gezonde dosis pragmatisme. Wie vrijheid als gedeelde waarde ten volle koestert, houdt rekening met anderen – ook met toekomstige generaties – en handelt bij voorkeur doordacht en met het oogpunt schade te voorkomen of geen onrechtmatige schade aan anderen toe te brengen.
Stapsgewijze evoluties
Ongetwijfeld verlangen we als mens naar de snelle oplossingen en instant beterschap die sommige politieke leiders ons als realiseerbaar trachten voor te houden. De hoop op vooruitgang moeten we aanhouden, maar de mogelijkheden van snelle vooruitgang moeten we met de gepaste hoeveelheid zout nemen. Laten we stapsgewijze evoluties verkiezen boven revoluties of andere radicale maatschappelijke experimenten. Zoniet riskeren we grote en ongekende risico’s op leed, geweld of onvoorziene schade. We moeten ook rekening houden met de aard van de mens, niet in het minst met onze sociale component die zowel (sommige) mensen laat aansluiten tot een groep als (anderen) uitsluit. Er is nog een lange weg te gaan om de tussenschotten te verwijderen tussen de verschillende gemeenschappen binnen onze samenleving. Het levenbeschouwelijk liberalisme toont ons de weg naar hoopvolle perspectieven, een humane weg met respect voor ieder individu, de weg vooruit.
De Doordenkers van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier