Di Rupo formateur: chronologie van 337 dagen onderhandelingen

Driehonderzevendertig dagen na de verkiezingen heeft koning Albert II een formateur aangeduid. Wat volgt, is een chronologie van de voorbije maanden:

– 13 juni: dag van de verkiezingen

– 17 juni:koning Albert II stelt Bart De Wever aan tot informateur. De N-VA-voorzitter start met een reeks consultaties.

– 8 juli:Bart De wever is informateur af. Tijdens een korte verklaring in de Kamer stelt hij convergenties te hebben gevonden in de standpunten van de verschillende partijen die in aanmerking komen voor een coalitie. De Wever beveelt de koning aan een initiatief te nemen om die onvergenties verder uit te diepen. Voor onderhandelingen is het nog te vroeg, luidt het. Dezelfde dag benoemt Albert II PS-voorzitter Elio Di Rupo tot preformateur.

– Di Rupo vat een reeks gesprekken aan. Een van de vraagstukken draait rond de deelname van de groenen aan de regering en de nodige tweederdemeerderheid om een staatshervorming uit te voeren. Ecolo weigert in een regering te stappen zonder Groen!. N-VA wil de Vlaamse groenen dan weer niet mee in bad trekken.

– 23 juli:Elio Di Rupo preciseert in een mededeling dat het te vroeg is om over een coalitie te spreken en dat enkel ideeën worden geanalyseerd.

– 27 juli: de zeven partijen die willen samenwerken aan een staatshervorming komen de eerste keer samen.

– 30 juli: de preformateur brengt een eerste keer verslag uit bij de koning. Di Rupo, wiens missie wordt verlengd, benadrukt “het onverzoenbare te willen verzoenen”: de standpunten van de Vlaamse partijen die pleiten voor confederalisme en zelfs onafhankelijkheid, en die van de Franstalige partijen, die veel belang hechten aan het federale België. De PS’er ontwaart “elementen van een akkoord”, maar voegt eraan toe dat er pas een akkoord is wanneer er een akkoord is over alles. Hij stelt wel dat de mogelijkheid bestaat om tot een staatshervorming te komen die vergelijkbaar is met die van 1980 en 1988-1989. Di Rupo kondigt een “familiale pauze” van een week aan. De gesprekken worden op 11 augustus hervat.

– 11 augustus: Elio Di Rupo brengt bij de partijen een mondeling verslag uit over de situatie.

– 18 augustus: na een reeks “belangrijke stappen” te hebben gezet, krijgt Di Rupo van de koning de opdracht zijn missie voort te zetten. Hij moet twee domeinen uitdiepen: enerzijds “de autonomie en de responsabilisering van de gefedereerde entiteiten voor hun nieuwe bevoegdheden om de bloei van elke entiteit mogelijk te maken” en anderzijds “de duurzame financiering van de federale staat voor de bevoegdheden en verplichtingen die hij zal blijven op zich nemen”. Op een persconferentie heeft de preformateur het over de overdracht van bevoegdheden goed voor in totaal 15,8 miljard euro. Hij roept alle partijen op hun verantwoordelijkheid op te nemen.

– 19 en 20 augustus: de gesprekken worden twee dagen stopgezet. Ondertussen ontvangt de koning de partijvoorzitters die aan die gesprekken deelnemen.

– 22 augustus: N-VA eist aan de onderhandelingstafel de regionalisering van de personenbelasting. De Franstaligen reageren verrast en wijzen erop dat dit buiten de zogenaamde perimeter valt. Zij hebben een gelijkaardige reactie op de vraag voor een herziening van de financieringswet.

– 24 augustus: de onderhandelaars sluiten een princiepsakkoord af over een herziening van de financieringswet. Dezelfde avond wordt al gepraat over Brussel-Halle-Vilvoorde en de hervorming en financiering van het Brussels gewest.

– 26 augustus: de onderhandelingen blokkeren op zowat elk punt. De N-VA, gevolgd door de andere Vlaamse partijen, wil dat de herfinanciering van Brussel met 500 miljoen euro wordt gekoppeld aan de herziening van de financieringswet. De Franstaligen zijn boos, maar dezelfde avond nog stelt Di Rupo de Vlaamse partijen via zijn woordvoerder gerust.

– 28 augustus: Di Rupo legt een nieuw voorstel op tafel over BHV en Brussel. De herfinanciering van Brussel wordt voor een deel gekoppeld aan de financieringswet. Groen! en sp.a zien het voorstel wel zitten. Voor N-VA en CD&V is het echter onvoldoende. Di Rupo stelt ’s nachts om 3.30 uur vast dat de standpunten onverzoenbaar zijn. Hij wacht naar eigen zeggen op een signaal “van ene of andere partij”. Indien dat er niet komt, zal hij zijn conclusies trekken, laat zijn woordvoerder weten.

– 29 augustus: Di Rupo biedt koning Albert II zijn ontslag aan, maar de vorst weigert en vraagt de PS-voorzitter zijn missie voort te zetten. Een dag later verklaart Di Rupo op een persconferentie dat een akkoord binnen handbereik ligt indien iedereen zich redelijk opstelt.

– 3 september: na eerder op de week de sociale partners te hebben ontvangen en bilateraal overleg te hebben gepleegd met de zeven partijen, zitten de betrokken formaties weer samen aan tafel. De onderhandelingen lopen met een sisser af. Di Rupo trekt weer naar de koning om deze keer definitief zijn ontslag aan te bieden. Struikelblok blijft de herfinanciering van Brussel en de vraag van N-VA en CD&V om die te koppelen aan het herschrijven van de financieringswet.

– 4 september: na een nieuwe reeks consultaties stelt koning Albert II twee bemiddelaars aan: Kamervoorzitter André Flahaut (PS) en Senaatsvoorzitter Danny Pieters (N-VA). Zij moeten het vertrouwen tussen de onderhandelende partijen herstellen.

– 7 september: de bemiddelaars schieten uit de startblokken. Ze plegen de eerste week bilateraal overleg met de betrokken partijvoorzitters. Ondertussen duiken geruchten op over de N-VA die toenadering zoekt tot de MR van Didier Reynders, wat de sfeer met de PS verziekt. Een week later zakt het vetrouwen tot een dieptepunt.

– 20 september: op een “vergadering van de laatste kans” worden de bruggen niet definitief opgeblazen. Di Rupo, De Wever, Flahaut en Pieters komen overeen om de high-levelwerkgroep over de financieringswet meteen op te richten en ondertussen informeel contact te plegen met de andere onderhandelende partijen.

– 1 oktober: De high-levelwerkgroep onder leiding van Waals PS-minister Jean-Claude Marcourt en N-VA-Kamerfractieleider Jan Jambon brengt een tussentijds verslag uit aan de bemiddelaars. Daarin staan nog heel wat “verschilpunten” en “blokkages”.

– 3 oktober: De Franstalige partijen PS, cdH en Ecolo zeggen dat er voldoende elementen op tafel liggen om een compromis te sluiten.

– 4 oktober: N-VA-voorzitter Bart De Wever laat weten dat hij de onderhandelingen “van nul” wil herbeginnen. Hij roept de regering van lopende zaken op om het land verder te besturen. De bemiddelaars komen hierna tot de vaststelling dat de onderhandelingen niet heropgestart kunnen worden.

– 8 oktober: de koning belast N-VA-voorzitter De Wever met een “verduidelijkingsopdracht”. Hij moet de standpunten van de zeven partijen dichter bij elkaar brengen.

– 17 oktober: verduidelijker De Wever maakt zijn nota over aan de zeven partijen. Enkele uren later verwerpen de Franstalige partijen de nota.

– 18 oktober: “Fabula acta est” (Het doek is gevallen). De Wever reageert bijzonder ontgoocheld op de afwijzing van de Franstalige partijen. Volgens de N-VA bevatte de nota alle elementen voor “een grote staatshervorming”.

– 21 oktober: de koning stelt sp.a’er Johan Vande Lanotte aan als koninklijk bemiddelaar. Hij moet in eerste instantie de cijferdiscussie rond de nieuwe financieringswet proberen te objectiveren. De aanstelling van Vande Lanotte wekt argwaan bij de N-VA, die hierover niet vooraf gehoord was. Toch blaast de N-VA geen bruggen op.

– 15 november: de zeven partijen krijgen van de Nationale Bank en het Planbureau de simulaties van hun voorstellen voor een nieuwe financieringwet.

– 24 november: Vande Lanotte maakt een eerste nota over aan de zeven partijen. Hij stelt voor dat de gewesten voor een deel van de personenbelasting een eigen tarief kunnen vastleggen, binnen een bepaalde vork.

– 25 november: De Franstalige partijen wijzen onderhandelingen hierover niet af, maar willen “verduidelijkingen”.

– 30 november: N-VA-voorzitter De Wever houdt een opmerkelijke toespraak bij de Cercle de Wallonie, een groep Waalse ondernemers. Hij vreest dat het “momentum” om tot een akkoord te komen voorbij is.

– 8 december: na twee uitschuivers – een telefoongesprek op de trein in de aanwezigheid van de N-VA-woordvoerder en een verkeerd verzonden mail die bij een medewerker van N-VA terecht kwam – stapt Frank Vandenbroucke op uit het sp.a-onderhandelingsteam.

– 9 december: Vande Lanotte schort zijn werkzaamheden enkele dagen op omdat zijn moeder zwaar ziek is.

– 13 december: een interview met De Wever in het Duitse weekblad “Der Spiegel” doet stof opwaaien. De N-VA-voorzitter zegt dat België “de zieke man van Europa” is. Zijn uitspraken lokken boze reacties uit bij alle andere partijen.

– 13 december: Het Internationaal Muntfonds (IMF) zegt dat er best snel een nieuwe regering komt in ons land, ook al zijn de fundamenten van onze economie gezond.

– 14 december: het internationale ratingbureau Standard & Poor’s kondigt aan dat het de financiële rating voor ons land zou kunnen verlagen als er binnen de zes maanden geen nieuwe regering komt of als de nieuwe regering niet de nodige hervormingen doorvoert.

– 14 december: Elio Di Rupo houdt op zijn beurt een toespraak voor de Waalse ondernemers van de Cercle de Wallonie. Volgens de PS-voorzitter blijft de vraag “of iedereen wel een akkoord wil”. De uitspraak illustreert het blijvende wantrouwen in Wetstraat.

– 14 december: bemiddelaar Vande Lanotte heeft een nieuwe nota klaar rond fiscale autonomie voor de deelstaten. De al bij al positieve reactie van de Vlaamse partijen zorgt voor enige optimisme.

– 15 december: ook de Franstalige partijen schieten het werk van Vande Lanotte niet af.

– eind december: aan de hand van een lange reeks aparte gesprekken met elk van de zeven partijen wil Vande Lanotte een globale nota opstellen die moet dienen als basis voor verdere onderhandelingen over een groot communautair akkoord.

– 3 januari: de bemiddelaar maakt zijn globale nota over aan de andere partijen. De nota bevat voorstellen rond de financieringswet, de financiering van Brussel, BHV, de overdracht van 15 miljard euro aan bevoegdheden en de modernisering van het politieke bedrijf.

– 4 januari: Groen! is de eerste partij die officieel reageert op de nota. De Vlaamse groenen vinden die een goede basis om verder te werken.

– 5 januari: Zoals verwacht schaart ook Vande Lanottes partij sp.a zich achter de nota, maar enkele uren later zit het spel op de wagen. CD&V zegt “neen, maar” en vraagt aanpassingen voor de onderhandelingen hernomen kunnen worden. Christendemocraten struikelen onder meer over de passages rond de financiële responsabilisering en het statuut van Brussel. N-VA volgt met de opmerking dat ook zij “fundamentele opmerkingen” heeft. PS, cdH en Ecolo zeggen “ja, maar”, maar nadien blijken ook zij met nog heel wat bemerkingen te zitten.

– 6 januari:Vande Lanotte vraagt de koning om zijn ontslag. Hij stelde vast dat de wil om te onderhandelen ontbrak. De koning houdt zijn antwoord in beraad. De PS maakt een opening om de onderhandelingen open te stellen voor andere partners, doelend op de liberalen die al sinds juli aan de kant staan.

– 10 januari: de koning vraagt premier Leterme en zijn regering in lopende zaken om de begroting voor 2011 voor te bereiden.

– 11 januari: de koning vraagt Johan Vande Lanotte om zijn missie voort te zetten “in geprivilegieerde samenspraak met de twee grootste partijen” PS en N-VA.

– 26 januari:Van de Lanotte dient opnieuw zijn ontslag in bij de koning, die dit keer wel aanvaardt. In een korte verklaring laat de bemiddelaar weten dat hij “geen reëel perspectief op vooruitgang” merkte in de communautaire gesprekken.

– 27 januari: de koning houdt een nieuwe consultatieronde. Voor het eerst sinds de start van de crisis zijn ook de liberale voorzitters uitgenodigd.

– 28 januari:Charles Michel wordt verkozen tot voorzitter van de MR. Op 14 februari zal hij Didier Reynders opvolgen aan de top van zijn partij.

– 2 februari: de koning belast MR-voorzitter Didier Reynders met de taak “hem binnen twee weken te informeren over de mogelijkheden om tot een institutioneel akkoord te komen, in het bijzonder over BHV en de herfinanciering van Brussel, de bevoegdheidsoverdrachten aan de gefedereerde entiteiten, hun financiering en hun responsabilisering en de duurzame financiering van de federale Staat”. Reynders moet op 16 februari een schriftelijk rapport afleveren.

– 11 februari: de regering in lopende zaken bereikt een akkoord over een “bemiddelingsvoorstel” van interprofessioneel akkoord (IPA), nadat de achterban van twee vakbonden het onderhandelde akkoord van de sociale partners verwerpt.

– 12 februari:Didier Reynders verrast de Wetstraat door aan te kondigen dat hij een wil heeft vastgesteld om onderhandelingen op te starten met de vijf partijen van de ontslagnemende regering (PS, cdH, MR, CD&V en Open Vld) én de N-VA.

– 16 februari:Reynders verkrijgt een verlenging van zijn opdracht tot 1 maart.

– 1 maart: Reynders dient zijn verslag in. Hij spreekt daarin van “een wil om te onderhandelen”. Volgens de liberaal is het op dat moment “noodzakelijk en mogelijk over te gaan naar een onderhandelingsfase rond een formateur of, als dat niet gaat, in een andere formule”.

– 2 maart: de koning benoemt CD&V-voorzitter Wouter Beke tot onderhandelaar. Hij moet een institutioneel akkoord “voorbereiden”. Van bij zijn aanstelling werkt Beke in de eerste plaats met verkiezingsoverwinnaars Bart De Wever (N-VA) en Elio Di Rupo (PS).

– 5 maart: N-VA-Kamerfractieleider Jan Jambon stelt de zaken op scherp. “Ofwel is er binnen twee maanden een akkoord over de staatshervorming, BHV en Brussel, ofwel verlaten wij de onderhandelingstafel”, verklaart hij. Jambon ziet een feitelijke deadline opdoemen doordat de Europese Commissie tegen dan van alle lidstaten plannen eist voor sociaaleconomische hervormingen en begrotingsdoelstellingen op lange termijn. Dat zijn volgens de N-VA’er geen lopende zaken meer.

– 18 maart: de regering in lopende zaken raakt het eens over een begroting tot 2011 met een tekort van nog slechts 3,6 procent.

– 13 april: N-VA haalt opnieuw uit naar de regering in lopende zaken, die weigert om de grootste partij te betrekken in de gesprekken over de hervormingen en de begrotingsplannen op langere termijn die gevraagd worden door Europa. De partij eist dat de regering rekening houdt met haar voorstellen, maar koppelt daar niet langer het dreigement aan om de onderhandelingstafel te verlaten.

– 15 april: de regering in lopende zaken bereikt een akkoord over het “Europees semester” met nationaal hervormingsplan en stabiliteitsprogramma. Dezelfde dag nog wordt het ingediend bij de Europese Commissie.

– 21 april: de x-de vergadering van het triumviraat Beke/De Wever/Di Rupo gaat niet door. Als oorzaken wordt gewezen op het overlijden van Bekes grootmoeder en de afwezigheid van enkele medewerkers met vakantie.

– De weken nadien vinden er vergaderingen in verschillende formules plaats: de bemiddelaar met De Wever of Di Rupo afzonderlijk of met de twee winnaars van de verkiezingen samen, Beke met De Wever en de andere Vlaamse partijvoorzitters of Beke met Di Rupo en de andere Franstalige partijen.

– 9 mei: een vergadering met technici over de financieringswet loopt erg slecht.

– 10 mei: het triumviraat zit voor een laatste maal samen rond tafel, maar slaagt er niet in om afspraken te maken over het einde van de missie van Wouter Beke.

-11 mei:Elio Di Rupo schrijft bemiddelaar Wouter Beke een brief met een aantal herpreciseringen van enkele voor de PS essentiële punten over de hervorming van de financieringswet.

– 12 mei: Wouter Beke legt zijn eindrapport voor aan de koning. Die houdt zijn ontslag in beraad en start een nieuwe reeks raadplegingen met Bart De Wever en Elio Di Rupo.

– 13 mei: N-VA-voorzitter Bart De Wever zegt dat er voor de zomer een formatiepoging moet komen. Na het reces zijn toegevingen weinig waarschijnlijk gezien de gemeenteraadsverkiezingen van 2012.

– 16 mei: nadat de negen partijvoorzitters bij de vorst langsgeweest zijn, rijdt Elio Di Rupo ’s avonds de oprit op van het kasteel van Laken. Het is duidelijk dat een nieuw hoofdstuk in de onderhandelingen aangebroken is. De PS-voorzitter wordt benoemd tot formateur en Wouter Beke wordt van zijn bemiddelingsopdracht ontslagen.