Herman Matthijs (UGent, VUB)

‘Deze regering-Michel is niet bruikbaar voor een tweede ronde’

Professor Herman Matthijs staat stil bij de uitdagingen van de regering-Michel, die op dit moment halverwege de regeerperiode zit.

Na de federale verkiezingen van 2014 is er erg snel een Zweedse coalitie gevormd. Die snelheid was al een opmerkelijk feit in vergelijking met de formaties daarvoor. Al even opvallend was de samenstelling, namelijk: één Franstalige partij en drie Vlaamse partijen gingen een centrum-rechtse coalitie aan met als prioritair doel: de aanpak van de sociaal – economische – budgettaire problemen. Deze samenstelling had alles vandoen met de houding van de PS tegenover de MR bij de vorming van de deelstaatcoalities in Franstalig België, waardoor de MR nog maar één alternatief had: de federale regering. Bovendien zag het linkse CDH een federale coalitie met de MR ook niet zitten, ondanks het feit dat de deur voor het CDH zeer lang heeft opengestaan. De regering-Michel werd al snel afgedaan als een ‘kamikazeregering’, maar we zijn nu halfweg de legislatuur en ze bestuurt nog steeds.

‘Deze regering-Michel is niet bruikbaar voor een tweede ronde’

De federale regering is bepaald geen vriendenclub te noemen en dat merkt men aan de felle tegenstellingen over fiscaliteit, besparingen, asiel en vele andere dossiers. We dienen er vanuit te gaan dat de aankomende begrotingscontrole, voor de paasvakantie, een oplossing moet bieden aan de verlaging van de vennootschapstaks, de uitbreiding van de fiscale vrijstelling, de meerwaardetaks en Arco. Het is nog maar de vraag of de drie andere partijen bereid gaan zijn om het CD&V te laten scoren met twee dossiers: Arco en de meerwaardetaks? Charles Michel heeft wel bewezen dat hij vooruitgang kan boeken in een lang geblokkeerd dossier: de spoorwegen.

Stel dat er geen oplossing komt voor al deze dossiers, et alors? Dan zijn er drie mogelijkheden, namelijk: verder doen, een andere coalitie maken of vervroegde verkiezingen houden.

Meer doen dan ‘lopende zaken’ beheren

Een andere coalitie maken, en met wie dan wel? Dat houdt dan in dat de socialisten in de regering komen met het CDH. Maar dan zal men de regionale regeringen moeten openzetten voor de MR en de N-VA moeten dumpen. Bovendien stelt zich de vraag of de liberalen iets dergelijks zien zitten en ook of de huidige oppositiepartijen de tweede helft van de legislatuur willen besturen met de grootste partij, N-VA, terug in de oppositie.

Dan maar vervroegde verkiezingen proberen? Maar wie gaat die uitlokken? Bovendien zijn er wel meerdere partijen die geen geld, noch strategie hebben om verkiezingen te houden in 2017, 2018 en 2019. Trouwens, de stekker er uittrekken is een electorale kamikaze. Een dergelijke wijziging van de federale samenstelling, zal ook invloed hebben de Zweedse coalitie in Vlaanderen.

Rest er dan nog om verder te doen met de huidige Zweedse coalitie. Maar dan zal de regering-Michel meer moeten zijn dan een ‘de facto’ ploeg in lopende zaken.

En 2019?

De huidige coalitie is niet bruikbaar voor een tweede uitgave. De redenen zijn dat CD&V dat niet ziet zitten, en ook dat de MR terug in de deelstaat coalities wil gaan besturen.

Gezien de opmars van de PTB in Franstalig België, lijkt nog enkel een MR-PS coalitie mogelijk te zijn in 2019. Een samengaan van PS-PTB wordt problematisch voor Wallonië en ook voor de terugkeer van de PS in de federale regering. Maar de opmars van de PTB komt de MR wel goed uit.

Inderdaad, die stemmen gaan eraf bij de PS en zodoende kunnen de liberalen de grootste politieke formatie worden in het Franstalig landsgedeelte. Heden zijn de PS en MR terug ‘on speaking terms’ en dat geeft ook het voordeel voor de PS om er in 2019 terug federaal bij te zijn alsook voor de MR om eindelijk nog eens in de deelstaatregeringen te geraken.

Vlaams overwicht

De vraag stelt zich dan: welke Vlaamse partijen gaan meedoen aan deze coalitie? De optelsom van SP.A en Open VLD volstaat niet om aan een meerderheid te geraken en zeker niet om een Vlaamse regering te vormen. De positie van het CD&V zal uiteraard afhangen van haar resultaat, maar ook of haar relatie met de MR niet teveel schade heeft opgeleverd. In ieder geval is deze partij zich eerder links van het centrum gaan zetten en vist ze daardoor prioritair in dezelfde vijver als de SP.A en Groen. In feite is dat strategisch goed nieuws voor de N-VA en de Open VLD , die in de andere centrumrechtse vijver vissen.

De vraag stelt zich of een traditionele tripartite er in Vlaanderen wel geraakt of dat men zelfs Groen moet meenemen. En gaat Groen regeren zonder Ecolo? Binnen de groene familie gaat men een Vlaams overwicht krijgen, bij de PVDA-PTB een Waals overwicht. In ieder geval is de kans meer dan reëel dat de N-VA de ‘numero uno’ blijft. Deze partij heeft een tactisch voordeel omdat ze niet de koppeling maakt tussen een federale- en een Vlaamse regeringsdeelname. Daarnaast heeft de grootste partij geen interesse in de functie van Eerste Minister en kan ze dit laatste wegschenken aan een andere partij.

Paars-N-VA-kabinet

Desalniettemin lijkt een paars-N-VA kabinet mathematisch de gemakkelijkste oplossing en dat zou ook de coalitie kunnen zijn die federaal het dichts bij een 2/3 meerderheid komt. In ieder geval zullen in 2019 de Franstalige partijen de tendens zetten voor een federale coalitie. De vraag is of men in Vlaanderen daar rekening mee gaat houden of dat er asymmetrische coalities gaan komen? Dit laatste kan wel in de hand worden gewerkt door tegengestelde uitslagen ten Noorden en ten Zuiden van de taalgrens.

Zonder de MR wordt het in 2019 moeilijk om te besturen en meerdere Vlaamse partijen (N-VA, Open VLD en misschien ook het CD&V ) kunnen best leven met de verlenging van het verblijf van Charles Michel in de Wetstraat 16. Zo komen we bij het besluit dat Charles Michel, op basis van de huidige kaarten, de grootste kans heeft om zichzelf op te volgen weliswaar in een andere coalitie dan vandaag. Laat ons niet vergeten dat de beide liberale partijen in 2019 onafgebroken 20 jaar federaal hebben bestuurd. Desalniettemin zullen drie nieuwere thema’s de volgende verkiezingen gaan beheersen, namelijk: de veiligheid, de immigratie en de aversie tegen de EU. Daarmee zullen de partijen best rekening houden in hun strategie.

Communautair

De zesde staatshervorming is ook niet het institutionele succes op bestuurlijk vlak met vele heterogene pakketten en uiterst niet-transparante alsook ingewikkelde bijzondere financieringswet. Ondanks de ‘stand still’ in deze federale regering over de staatshervorming komt dit dossier terug op de tafel. Dat is trouwens reeds gebeurd met de CETA-rel en het feit dat de Franstalige deelstaatregeringen toen van het federale België de facto een confederatie hebben gemaakt. De communautaire tegenstellingen blijven zichtbaar en gaan zeker een rol spelen bij de komende verkiezingen, zoals: de verschillende visies over de migratiestromen , de aanpak van de arbeidsmarkt, de enorme verschillen in werkloosheid tussen de Gewesten, de budgettaire saneringen etc.

In feite zijn we institutioneel in een situatie beland waarbij zowat iedereen vindt dat het politieke systeem niet meer werkt. Tot zover dan de eensgezindheid, maar hoe het veranderd moet worden in positieve zin met als doel een beter werkbaar systeem te bekomen, daarover is men het grondig oneens. Interessant wordt wel of de PS in 2019 een nieuwe staatshervorming gaat vragen, want na deze federale oppositiekuur is het de PS niet ontgaan dat ze zekerder is van de macht op het niveau van de deelstaten.

Conclusie

Maar er is licht in de tunnel. Inderdaad sommige studies (o.a. van de Bank for International Settlements, BIS) gaan uit van grotere economische groeicijfers vanaf volgend jaar. En dat zou een enorme meevaller zijn voor de federale regering. Want de paars-groene regering eindigde in 2003 ook met veel ruzie, maar de economie deed het goed. Het resultaat was een klinkende overwinning voor de ruziemakende liberalen en socialisten. De kiezer stemt in de eerste plaats altijd voor welvaart en nu ook op veiligheid. De kiezers stemmen nooit tegen een beleid, maar tegen een gebrek aan beleid. Het is nog 28 maanden te gaan tot aan de verkiezingen van 2019.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content