Liesbet Sommen (CD&V)

‘De werkloosheid als ‘hangmat’, bestaat dat nog?’

Liesbet Sommen (CD&V) Voormalig Directeur Sociale Zaken bij diverse CD&v-vicepremiers

Het gevecht met de helaas vrij breed verspreide perceptie dat er nog massa’s ‘profiteurs’ aan te pakken vallen, is nog lang niet gewonnen, schrijft Liesbeth Sommen (CD&V). ‘Toch is er geen besparingsmarge meer in de sociale zekerheid.’

Bij de begrotingscontrole van maart zijn nieuwe besparingen in de sociale zekerheid amper haalbaar, aldus Liesbet Sommen (CD&V) in deze bijdrage voor het Schaduwparlement.

De pensioenen, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, arbeidsongevallen en beroepsziekten werden door de huidige en vorige regering al aan drastische besparingen en hervormingen onderworpen. Ook de gezondheidszorg zag haar budget al met miljarden per jaar afnemen. De perceptie dat een hardere aanpak van uitkeringstrekkers nog steeds nodig is, botst dan ook met de werkelijke cijfers.

De werkloosheid als ‘hangmat’, bestaat dat nog?

Officiële cijfers zijn er nog niet, maar de kans bestaat dat ook de federale overheid zal moeten bijsturen om haar Europese begrotingsdoelstelling te realiseren. Daar bovenop liggen een aantal bijkomende, onafwendbare uitgaven op de loer, zoals openstaande facturen.

In de nasleep van de verhoogde media-aandacht voor terrorismedreiging zullen er waarschijnlijk ook meer middelen gevraagd worden om de veiligheid te garanderen. Omdat die niet altijd voorzien waren in de initiële begroting voor 2015, zal er elders geschrapt moeten worden om deze te kunnen ophoesten.

Laaghangend fruit is al geplukt

Dat dit geen gemakkelijke oefening wordt, staat in de sterren geschreven. Middenpartij-voorzitter Wouter Beke (CD&V) gaf dat eerder dit jaar al aan: ‘We gaan geen maatregelen nemen die de groei afremmen. In de sociale zekerheid is al genoeg bespaard en de fiscaliteit moet rechtvaardiger.’

Elio Di Rupo (PS)
Elio Di Rupo (PS)© BELGA

Hoewel het besparingsobjectief vermoedelijk aanzienlijk lager zal liggen dan de 22 miljard die in het recente verleden onder de vorige regering onder Elio Di Rupo (PS) werd gerealiseerd, is er het probleem dat het ‘laaghangend fruit’ reeds geplukt is: de voor de hand liggende besparingen en structurele hervormingen zijn intussen al genomen.

Enkele voorbeelden: de pensioenleeftijd werd al drastisch verhoogd; de gezondheidszorg groeit sinds 2012 al met miljarden minder en de belastingen op de bedrijfswagens gingen al serieus de hoogte in. Nog maar 30 procent van gepensioneerde ambtenaren wordt vervangen en de statutaire benoeming staat al langer op losse schroeven door een ontslagmogelijkheid na opeenvolgende negatieve evaluaties.

Overheidsbeslag

Bovendien staat dat onder Di Rupo al ernstig afgeslankte overheidsapparaat nu op een ongezien streng dieet. Op personeel, werking en investeringen moet 20 procent worden bespaard, zo voorziet de initiële begroting voor 2015. Nu al verzeilt de overheid daardoor in de noodzaak om een kerntakendebat te gaan voeren.

Want wat met dure ICT-databanken die fiscale -en socialezekerheidsgegevens met elkaar kruisen, zodat het zichtbaar wordt wie bijvoorbeeld frauduleus een arbeidscontract cumuleert met een werkloosheidsuitkering? Wat met pakweg provinciale kantoren van de Rijksdienst voor ziekte-en invaliditeitsverzekering, waar controleartsen de medische toestand van – soms weinig mobiele – arbeidsongeschikte personen nagaan? Een afschaffing hiervan zou een niet te onderschatten maatschappelijke en budgettaire kostprijs met zich meebrengen; bijgevolg lijkt de ruimte om hier nog verder te besparen uiterst beperkt.

Tax lift

Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open VLD
Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open VLD© Belga

Nieuwe belastingen staan ook niet bepaald in het regeerakkoord en zijn dus niet voor de hand liggend in de zoektocht naar bijkomend geld. Meer zelfs, coalitiepartner Open VLD heeft het verbod op een ’tax lift’ in steen gebeiteld en kan in 2019 onmogelijk naar de kiezer trekken als bezuinigingen van ver of van dichtbij een zweem van belastingen zouden hebben.

Om rechtvaardigheidsredenen kan het inderdaad ook niet door de beugel dat het gemiddelde gezin er nog eens een financiële kopzorg bijkrijgt. In die zin moet het aanboren van nieuwe fiscale bronnen die de vermaarde tax shift met zich mee zal brengen, zeer weloverwogen gebeuren. Iedereen betaalt BTW, maar niet iedereen beschikt over een bijzonder groot vermogen. De prioriteiten zullen in die discussie juist gekozen moeten worden.

Perceptie

Gezien de beperkte besparingsopties bij de overheid of via belastingen, zullen er ongetwijfeld stemmen opgaan om de sociale zekerheid opnieuw in het vizier te nemen. Vooral wie lang volgehouden heeft dat de hervormingen onder Di Rupo in feite sociaal-economische borrelnootjes waren, zal in 2015 zijn gelijk willen bewijzen en opnieuw sociale rechten afbouwen. Het gevecht met de helaas vrij breed verspreide perceptie dat er nog massa’s ‘profiteurs’ aan te pakken vallen, is bovendien nog lang niet gewonnen.

De perceptie dat er nog massa’s ‘profiteurs’ aan te pakken vallen, botst keihard met de cijfers

De werkelijke cijfers botsen hier echter keihard met dit wat eenvoudige dogma. Als we het vorige en huidige regeerakkoord samen leggen, komen we tot de vaststelling dat men bijvoorbeeld om op pensioen te kunnen gaan, voortaan 7 jaar langer moet gewerkt hebben en men daarbij ook minstens 3 jaar ouder zal zijn.

Hangmat

De werkloosheid als ‘hangmat’, bestaat dat nog, zoals sommigen beweren? In 2013 alleen al werden 20.000 mensen van de uitkering geschrapt omdat hun zoekgedrag naar werk niet volstond. Dit waren bijna 5.000 mensen meer dan in het jaar voordien en deze cijfers zitten ook in 2014 in stijgende lijn.

Tussen 2000 en 2013 daalde het aantal niet-werkzoekende werklozen, op een totaal van ongeveer 240.000, met 72.000 personen.

Tussen 2011 en 2013 nam het aantal intreders in het brugpensioen tussen 50 en 54 af met maar liefst 76,5 procent; tussen 55 en 59 jaar nam dit af met 46,3 procent.

Dit alles gebeurde onder impuls van het strenge regeerakkoord onder Di Rupo.

Na de werklozen is ook voor arbeidsongeschikten of invaliden een re-integratie op de arbeidsmarkt voorzien. De VDAB en haar collega’s werken al een tijd samen met de federale administratie om hun expertise hierrond op punt te zetten. In het regeerakkoord is voorzien dat mensen na 3 maanden arbeidsongeschiktheid al een herintegratieplan aangeboden zullen krijgen. Ook slachtoffers van arbeidsongevallen of beroepsziekten zullen hierin betrokken worden.

Kruissnelheid

De aandachtige lezer stelt zich dus de vraag: zijn er nog takken in de sociale zekerheid waar we fors kunnen snoeien? De cijfers moeten minstens het buikgevoel van sommigen, dat profitariaat wijdverbreid is, tegengaan. Dat het tijd zal vergen om deze realiteit te doen doordringen, hangt samen met het feit dat velen wel een buurvrouw, een ver familielid of een collega kennen die schijnbaar misbruik maakt van het systeem.

Mijn boodschap is: geef de doortastende hervormingen die nu en de voorbije jaren opgestart werden, een kans om tot volle wasdom te komen. Op kruissnelheid zullen ze hun effectiviteit meer dan bewijzen.

Partner Content