‘De vergrijzingsgolf rolt het land binnen. Wanneer schakelt de Vlaamse regering over op alarmfase 4?’

Laat het leeftijdsvriendelijke Vlaanderen anno 2030 nu al in dorpskernen en stadswijken een gezicht krijgen, zo roept Vlinks op.

Bewegen is een adagio dat ik ter harte neem. Geen gezondheid zonder beweging. Daar heb ik als gesettelde senior oren naar. De truc-met-de-duif om mijn luiheid te fnuiken is de voordeur achter me dicht te trekken, zowel zomerse zwoelte als een sneeuwbui te trotseren, is het huren van een keurig afgesloten brieven- en drukwerk bewarend vakje in het postkantoor van mijn woonplaats. Wil ik mijn hunker bevredigen naar dagelijks leesvoer, goede en slechte tijdingen tot belastingbrieven en té dure elektriciteitsfacturen toe, dan moet ik de hort op. De discipline om het heen- en weergeloop van thuis naar postkantoor stappend af te leggen, die breng ik wel op. Schrijf me niet voortijdig af.

De dagelijkse tocht is allerminst vervelend. Goed voor heel wat sociale contacten, een praatje, een weetje opstekend over wat er gaande is in het stadscentrum, het doorbreken van te routineuze boodschappen, een aardigheidje kopen,…

Dat prettig dagelijks verhaal heeft een zwarte rand: de confrontatie met balorige bestuurders die mijn gebruik van het zebrapad of oversteken bij groen verkeerslicht als een directe aanslag zien op hun ‘sportieve’ rijstijl en tijdsgebruik. Wagens op (smalle) voetpaden, een trottoirdesign vol putten en bulten, geen openbare toiletten, voetpaden die een nieuwe bestemming krijgen als ijsbanen dagen na de sneeuwval. De opsomming is te lang om er mee door te gaan.

Mijn dagelijks tocht is onvriendelijk qua infrastructuur, qua veiligheid en qua gezondheid. Auto’s, vrachtwagens tot de permanente processie van zware tractoren sleurend met containers volgeladen met puin en aarde produceren hun portie fijn stof. Aan de verkeerslichten is het dagelijks alarmfase 4 voor de zwakke weggebruiker.

Je moet een beetje een knauw in je hersens hebben om alsnog niet mijn luiheid te strelen en de postbode de dagelijkse zending nieuws en andere onheilsbrieven in mijn brievenbus te laten glijden. Blijf ik dan netjes van de straat, opgeborgen tussen mijn vier muren. Een kankeraar minder in het straatbeeld. Maar of opgeruimd in dat geval ook netjes is, dat is de vraag.

Beleidsparticipatie

De toekomst van het vergrijzende Vlaanderen wordt met een arsenaal aan zachte en gesluierde woorden beschreven. In de stroom ontwerp- en beleidsnota’s, noch in partijprogramma’s en andere visienota’s ontbreekt het aan een kwistig strooien met ‘leeftijdsvriendelijke gemeenten’, ‘woonzorgzones’ tot de onvermijdelijke en daarom té gratuite toevoeging ‘beleidsparticipatie van ouderen’.

De net voorbije Ouderenweek werd als een te vroeg geplaatste kerstboom met die woordendiarree opgesmukt. Een leeftijdsvriendelijke wijk of gemeente creëren betekent veel meer dan wat design in het straatbeeld. Meer dan als in Aalst een testwoning voorstellen.

Het hele proces vangt aan met een doorgedreven enquêtering. Niet eerst plannen ontwerpen en dan veel bombarie verkopen tijdens een (schijn)inspraakvergadering waar hooguit met één of twee parkeerplaatsen mag geschoven worden. Neem beleidsparticipatie van alle bewoners, zo ook de senioren, nu eindelijk eens serieus.

Laat ik duidelijk zijn en geen misverstanden creëren: de vzw Vlaamse Ouderenraad werkt hard en doelgericht. Geen gezwets. De geformuleerde voorstellen zijn én toekomstgericht, met een hoge haalbaarheidsgraad zelfs in financieel minder florissante gemeenten. Zij steunen op consultatie en inbreng van een pluralistisch palet van seniorenverenigingen. Daar knelt het schoentje niet.

44 procent meer 65-plusser in 2030

Omgekeerd evenredig aan de bevolkingsaangroei is de toename van het aantal 65-plussers. De vergrijzing als gevolg van de stijging van het aantal verwachte levensjaren. Het aantal huishoudens – inzonderheid met één- en tweepersoonshuishoudens van ouderen – neemt daarenboven nog sneller toe dan de bevolking. De statistieken geven aan dat Vlaanderen in 2030 zo’n 1,6 miljoen 65-plussers zal tellen. 44 procent meer dan vandaag. En hier knelt het schoentje wel. Moeten die allemaal van de straat omdat dit land van lintbebouwing en traag en aarzelend terugdringen van autoverkeer uit dorps-, wijk- en stadskernen, niet klaar is voor de vergrijzingsgolf? Minister Jo Vandeurzen, noch de glazen bol van minister-president Geert Bourgeois kunnen wachtlijsten noch wachttijden voor (betaalbare) woonzorgcentra wegwerken. Laat staan dat Vlaanderen zich in hoog tempo in het noodzakelijke leeftijds-, woon-, mobiliteit- en gezondheidsvriendelijk Vlaanderen anno 2030 transformeert. Niet her en der een duurzaam eilandje als gewetensusser, maar overal, de gelijkwaardigheid van alle bewoners indachtig.

Leeftijdsvriendelijkheid staat haaks op het inplanten van zorgcentra door ondernemingen die om speculatieve redenen bedden opvragen. Ouderen die zo lang als mogelijk zelfstandig in een aangepaste woning blijven wonen en woonzorgcentra (initiatieven van overheid en sociaal ondernemerschap) horen thuis in woonzorgzones. Geen getto’s maar een ruimtelijke ordening gericht op intergenerationeel wonen. Gericht op alternatieve woonvormen, op een aangename omgeving, op milieuvriendelijke mobiliteitsmogelijkheden, op de nabijheid van diensten en buurtwinkels. Die buurtwinkels, type Okay om het bij één voorbeeld te houden, maar liefst nog kleine middenstanders, niet langer louter inplanten langs gewest- en andere verkeersaders.

De vergrijsde Vlaming valt niet onder één noemer. De mobiele zestiger en hij/zij niet alleen, heeft nood aan comfortabele en veilige fietspaden. Waarom blijft het veralgemenen uit van het wandelknooppuntennetwerk over het hele grondgebied?

Onaangepaste huizen

Over twintig jaar tellen we dubbel zoveel tachtigplussers. Nog meer huizen gaan onaangepast zijn. Vandaag ontbreekt geld voor de bouw van rusthuizen en de afbouw van wachtlijsten. De garantie dat het over twintig jaar beter zal zijn ontbreekt in weerwil van alle fraaie beleidsterminologie. Ageing in place, is er zo eentje. Zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Maar er is nauwelijks (geen, dus) aanbod aan levensloopbestendige woningen die zo nodig verkleind kunnen worden. Onaangepaste woningen belemmeren gezondheid en functioneren van de ouderen. Hun inrichting en vaak ook ligging remt de autonomie, de mobiliteit, de sociale contacten af, om nog niet te spreken van een verminderde geluksfactor.

Een goede woonomgeving is voor het welbehagen van iedereen en alle generaties belangrijk. Door de cumul van problemen verbonden aan het ouder worden (meer gezondheidszorgen, verminderende mobiliteit door fysieke achteruitgang, vereenzaming door o.m. het overlijden van de partner, in niet weinig gevallen een ontoereikend pensioen,…) moeten woonzorgzones gecreëerd worden: zelfstandig wonen (van sociale woningen tot groepswonen, van assistentiewoningen tot zorgwoningen), welzijn- en gemeenschapsvoorzieningen, een aangename woonomgeving, residentiële zorg, thuiszorg, mobiliteitsmogelijkheden,… alles in één pakket. Een zorgvriendelijke wijk als weerwerkcluster tegen de voornoemde cumul van problemen.

De Vlaamse regering moet prioriteiten stellen. En dat is meer dan een woonzorgnetwerk in het Woonzorgdecreet van 2009 vooropstellen, maar tot op heden geen uitvoeringsbesluiten nemen. Die muizenkeutel leggen mag dan al een tijdelijke politieke constipatie verlichten, de opvang van de vergrijzingsgolf moet meer zijn en vooral in turbo gaan. Laat het leeftijdsvriendelijke Vlaanderen anno 2030 nu al in dorpskernen en stadswijken een gezicht krijgen.

Het financieel plaatje zal hoog zijn. Zeer zeker, maar het zal ook veel jobs, jobs, jobs creëren. De win-win-situatie, waar beleidsmakers de mond van vol hebben.

Johan Velghe, woordvoerder Vlinks