De trein der stipte traagheid

Jo Cornu heeft al zoveel puin geruimd bij Vlaamse bedrijven, dat hij gevraagd is om zijn kunstje te herhalen met de NMBS. Maar eer het zover is, moet er nog een lange weg worden afgelegd.

Om die lange weg nog wat langer te laten duren heeft hij gekozen voor de simpelste oplossing: de treinen trager laten rijden dan de koeien kunnen lopen, en er een aantal afschaffen. Beide ingrepen maken dat ze dat volgens het boekje zullen doen. Hij noemt dat ‘Afstemmen op de realiteit’.

De realiteit ziet er echter anders uit dan het plan dat vroegtijdig uit zijn brein is gelekt. Die lek was bewust, zoals dat vaak het geval is. Lekken zijn testmiddelen om na te gaan hoe de media zullen reageren. Is het niet naar de wens van de lekgever, een kaderlid dat bij strootjetrek gekozen is, dan kan Cornu nog altijd verklaren dat het plan maar een proeve van een studie was. De woordkeuze en de strategie van ministers en bedrijfsleiders zijn wonderlijk. Je kan er uren om lachen, terwijl je zo droog staat als een uitgezwierde droogkast.

De werkelijke reden dat de treinen trager gaan rijden is bij Jo Cornu ingegeven door een diepe liefde voor de kunst, en de literatuur in het bijzonder. Het boekenweekgeschenk van 2014, dat de treinreizigers op 16 maart gratis krijgen, is van de hand van snelschrijver Tommy Wieringa. Het resultaat, Een mooie jonge vrouw, is, gezien de stijl van Wieringa, slechts te begrijpen als men zo traag leest als een kindertrein op de dijk van Blankenberge. En dan nog. Om ten volle te begrijpen wat men eigenlijk beter niet gelezen had, is een tweede lezing – waarvoor de terugreis, die nog trager verloopt dan de heenreis – ideaal geschikt.

Het boekenweekgeschenk is een prachtige metafoor voor de toestand van de NMBS en zijn reiziger. Ziehier de samenvatting van de inhoud van het literair cadeau, zoals die ons door de uitgever wordt geserveerd: Een briljant microbioloog ontmoet een mooie jonge vrouw. Ze is een overwinning op de tijd, maar zijn nakende ouderdom en het verval kan hij er niet mee afwenden. Hun huwelijk is een botsing tussen haar idealisme en zijn realisme – waar zij zich verbindt met het lijden van de ander, ontbeert hij volgens haar empathie. Maar als de controle over zijn bestaan hem ontglipt, leert ook hij de betekenis van pijn kennen. In een overrompelend verhaal stelt Tommy Wieringa de vraag of je werkelijk kunt doordringen tot de pijn van een ander als je deze niet eerst zelf hebt gevoeld.

Omgezet naar de toestand van de NMBS krijgen we dit: Een aftands treinstel krijgt een lelijke oude man te vervoeren. Zijn leeftijd valt niet te schatten, maar zijn kwieke mobiliteit en alertheid zijn verrassend intact. Hun reis is een confrontatie tussen de realiteit van de treinreis en zijn wensdromen – waar de reiziger hoopte dat de rit vlekkeloos zou verlopen, ontbreekt het de trein aan energie en comfort. Maar als hij veel te laat zijn bestemming bereikt, ziet hij echter de relativiteit van de tijd in. In een overrompelend verhaal stelt Tommy Wieringa de vraag of je werkelijk moet stilstaan bij de ongeloofwaardigheid van de spoorwegen als je deze niet eerst zelf aan den lijve hebt ondervonden.

Een bizar verhaal? Het kan nog gekker en dat wordt het ook. Al in het voorhoofd van Jo Cornu zit een transportplan, dat uw alom geliefde scribent via omleidingen op het spoorwegnet ter ore kwam. Een jaar na de invoering van de trein der stipte traagheid, wat zoals nu al gepland helemaal in het honderd zal lopen, zal Jo Cornu uitpakken met de ultieme oplossing. Een oplossing waar geen spoorwegstaaf tussen te krijgen is. Waar geen protest bij helpt, wegens de genialiteit van het idee. Een spoorboekje wordt overbodig, heel het ingenieus systeem van de aankondiging van de aankomst, het vertrek en, vooral, de vertraging zal overbodig worden. Geen schuldenberg meer maar een winst zo groot als het Atlasgebergte.

Simpelweg door, opgelet, houdt u vast aan de takken van het gras, niet meer of minder dan het afschaffen van de treinuren. Als de reiziger weet dat er vier treinen per uur rijden tussen Antwerpen en Brussel en twee tussen Hasselt en De Panne, wat heeft hij dan nog te klagen en te zeveren? Hij mag al blij zijn dat ze niet vertrekken als hij vol is, tot en met het dak, zoals in sommige Afrikaanse en Aziatische landen het geval is.

Staatssecretaris van Mobiliteit Melchior Whatelet droomt al van het premierschap, met Jo Cornu als kabinetschef. Want met iemand zoals hij in de stuurcabine leeft men beter, slaapt men dieper in zijn limousine en kan hij bij files prachtige treinfilms bekijken als De trein der Traagheid, High Noon (Le train sifflera trois fois) en The Great Train Robbery, zowel de Amerikaanse uit 1963 als de Engelse BBC-versie uit 2013.