‘De spanning tussen onze grootstadsellende en de superrijken is niet lang houdbaar’

‘Sommige superrijken verkiezen te vluchten naar Kaapverdische eilanden in plaats van hier de situatie te helpen rechttrekken. Is dat de elite die onze gemeenschap moet dragen?’, vraagt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck zich af.

Het is maar een anekdote, maar ze zegt wel iets. In Knack deze week vertelt de Vlaamse tech-goeroe Peter Hinssen dat hij enkele weken terug mee mocht aanschuiven op een diner van enkele ‘zeer vermogende Belgen’. Tot zijn ontzetting ging het gesprek aan tafel uitsluitend over ‘ontsnappingsroutes’: hoe raken we hier weg? ‘Die mensen zijn ervan overtuigd dat het hier om zeep is’, aldus Hinssen. De gele hesjes, de migratiestromen en de opwarming van de aarde jagen de rijke Belgen schrik aan, en ze beginnen hun voorzorgen te nemen. ‘Alle ontsnappingsroutes heb ik daar horen voorbijkomen, van de aanschaf van een ander paspoort tot een privé-eiland bij de Kaapverdische Eilanden.’

De spanning tussen onze grootstadsellende en de superrijken is niet lang houdbaar.

Dat tafelgesprek is niet meer dan een momentopname, maar het schrikbeeld van een perfecte storm van groeiende ongelijkheid, ecologisch onheil en angst voor de migratiestromen zet de politiek al jaren onder hoogspanning. De vraag is niet of die kwesties het politieke beleid gaan bepalen, maar welk van de splijtende vraagstukken het zwaarst zal doorwegen. In het nerveuze spel in de aanloop naar de verkiezingen van 26 mei – inclusief de jongste position switches van de N-VA – proberen alle partijen hun thema’s incontournable te maken. Niet alleen door zelf veel lawaai te maken, maar vooral door anderen te provoceren om het over hun onderwerpen te hebben. Dat is makkelijker, goedkoper én efficiënter: geen betere campagne dan één waarin een tegenstander moord en brand roept over jouw ideeën. In een zure tweet klaagde vermogensbeheerder Geert Noels vorige week over jongeren die na Pukkelpop hun rommel niet opruimen, als reactie op de spijbelactie van groene Vlaamse scholieren. De jonge klimaatactivisten kunnen alleen maar hopen dat Noels dat blijft doen.

Ook in de Verenigde Staten blazen de tegenstanders wind in de zeilen van jonge, intelligente en klimaatbewuste vrouwen. Alexandria Ocasio-Cortez, die met een overwinning in de midtermverkiezingen als jongste vrouw ooit in het Amerikaanse Congres is beland, weet geregeld de hate speech in haar voordeel om te buigen. Zo dachten tegenstanders de Puerto Ricaans-Amerikaanse Democrate en zelfverklaarde socialiste in diskrediet te kunnen brengen met een filmpje uit haar studententijd in Boston. In dat filmpje deed Ocasio-Cortez niets meer dan dansen – in de ogen van extreemrechtse trollen kennelijk een onaanvaardbare vorm van lichtzinnigheid. (Sommigen onder hen doen steeds harder denken aan moslimfundamentalisten.) Ze reageerde prompt met een massaal gedeelde video waarin ze haar kantoor in het Capitool binnenswingt. De vrouw, die opgroeide in de New Yorkse Bronx en adelbrieven als lid van de arbeidersklasse kan voorleggen, wenst zich overigens nadrukkelijk niet als ‘perfect’ te presenteren. Valse ideaalbeelden zouden de drempel alleen maar verhogen voor jonge mensen die de wereld willen veranderen.

Geen betere campagne dan één waarin een tegenstander moord en brand roept over jouw ideeën.

Belangrijker zijn haar ideeën: Ocasio-Cortez noemt de klimaatverandering de ‘grootste bedreiging voor de nationale veiligheid’, ze verzet zich luid en duidelijk tegen het harde migratiebeleid van president Trump, dat ze ‘anti-American’ noemt. Ze wil geen studenten meer die een groot deel van hun leven schulden moeten afbetalen omdat ze zonder leningen niet naar de universiteit kunnen. En ze vindt gezondheidszorg een mensenrecht. Maar het belangrijkste zijn misschien wel haar belastingplannen: ze pleit voor een tarief van 70 procent voor elk inkomen boven de 10 miljoen dollar. Dat tarief zou haar andere plannen – samengevat als een ‘groene New Deal’ – mee moeten financieren. TheNew York Times-columnist Thomas Friedman schreef tien jaar geleden al over zo’n groene New Deal – naar de beroemde New Deal van Franklin Delano Roosevelt, die in de jaren dertig een succesvol herstelprogramma op de sporen zette en zo de VS uit de crisis hielp. Maar het is pas nu dat de ideeën van de zelfverklaarde ‘groene kapitalist’ tractie krijgen. Met de gewaardeerde hulp van Alexandria Ocasio-Cortez.

Een belasting voor de superrijken? Zou niet vooral dát de disgenoten van Peter Hinssen zenuwachtig maken? In België is de ongelijkheid veel kleiner dan in de VS. Maar in onze steden groeit de armoede zienderogen. De spanning tussen onze grootstadsellende en de superrijken is niet lang houdbaar. Sommigen verkiezen dan te vluchten naar Kaapverdische eilanden in plaats van hier de situatie te helpen rechttrekken. Is dat de elite die onze gemeenschap moet dragen? Zou er nog plaats zijn op Mars? We kunnen alleen maar hopen dat het tafelgesprek een pijnlijke uitzondering was.