‘De politie: allemans vriend’

“Net als in de Verenigde Staten, doet onze politie in de praktijk aan ethnic profiling: wie een donkere huidskleur heeft, loop veel meer kans op controles allerhande”, Yasmine Kherbache vindt dat de kloof tussen de politie en verschillende gekleurde gemeenschappen gedicht moet worden.

We zijn het afgelopen jaar allemaal getuige geweest, van de diepe kloof die bestaat tussen de Amerikaanse politie en de Afro-Amerikaanse bevolking. In Ferguson Missouri schoot een jonge blanke politieman een ongewapende zwarte jongen van 18 neer omdat die verdacht werd van betrokkenheid bij een overval. Verontwaardiging golfde door het land, en in alle windstreken werden protestmarsen gehouden die soms ontaardden in rellen. Het thema van de protesten was steeds hetzelfde: de slechte relatie tussen de – overwegend blanke – politie en de zwarte bevolking. De politie neigt sterk tot brutaal en vooringenomen optreden, terwijl de Afro-Amerikanen hun politie vrezen en wantrouwen. De blanke burgemeester van New York, Bill De Blasio, vertelde zelfs dat hij zijn zwarte kinderen al van jongs af aan leerde om alle contact met de politie uit de weg te gaan, uit vrees voor racistisch geïnspireerde police brutality.

Dat is wel het laatste wat wij hier ook willen.

En toch doen we veel te weinig om te voorkomen dat ook wij die richting uitgaan. Integendeel zelfs. Net als in de Verenigde Staten is diversiteit in het korps een erg schaars goed, en blijkt dat de weinige allochtone agenten die er zijn vaak gepest worden door hun collega’s én door sommige leden van hun gemeenschap. Ze zitten dus tussen twee vuren. En net als in de Verenigde Staten, wordt bij ons racisme bij de politie nauwelijks aangepakt. Als treurig hoogtepunt van die mentaliteit was het leeglopen van de diversiteitscel bij de Antwerpse politie.

En net als in de Verenigde Staten, doet onze politie in de praktijk aan ethnic profiling: wie een donkere huidskleur heeft, loop veel meer kans op controles allerhande. En uiteraard zijn ook de gevolgen dezelfde: de kloof die gaapt tussen de politie en verschillende gekleurde gemeenschappen is enorm. Wat moeten we daaraan doen?

Het antwoord is eenvoudig: we moeten écht doen wat we ons voorgenomen hadden na de Witte mars: De resolute keuze voor een politie dicht bij de burger, dicht bij de samenleving.

De weg daar naar toe is nog lang, alle beleidsteksten en speeches ten spijt. Onze politiemannen- en vrouwen krijgen anno 2015 veel te weinig vertrouwen van de gemeenschap waarin ze elke dag hun werk proberen te doen. Ze doen dat bijna altijd in eer en geweten, uit bezorgdheid voor al die mensen in al die straten die ook hun straten zijn. Maar ook zij maken nog teveel fouten en schaden vertrouwen. We moeten van onze politie een goede en zorgzame buur maken, die het vertrouwen geniet van een gemeenschap die divers is en fundamenteel anders is dan 20 jaar terug.

Hoe bereiken we die doelstelling van nabijheid en wederzijds vertrouwen?

De politie moet eerst en vooral bekwame betrokkenheid tonen. Bekwaam betrokken wil zeggen dat het niet volstaat dat leidinggevenden komen zeggen dat ze een discriminatiebeleid voeren. Ze moeten dit zelf ook uitstralen en sancties treffen tegen agenten die het daar niet te nauw nemen. Bekwaam betrokken wil tot slot ook zeggen dat elke politieagent moet weten dat racisme of discriminatie absoluut niet kan en in geval van inbreuk zich daarvoor zal moeten verantwoorden.

In de tweede plaats, moeten we komen tot veel meer kleur in uniform. Dat heeft deels te maken met het negatieve imago van de politie bij diverse gemeenschappen. Maar zeker ook met het aanwervingsbeleid. Zo zijn er geen cijfers over een ‘diverse’ aanwerving, waar we rekruteringsbeleid op kunnen baseren. Dat is jammer, want in Brussel en Antwerpen zijn heus wel andere politiemensen nodig dan in pakweg Veurne, Ieper of Zonhoven.

Hoe komt het dat de politie anno 2015 er gemakkelijkheidshalve blijft van uitgaan dat Vlaanderen blank en van Vlaamse origine is? Omdat ze bang is? Omdat ze de waarheid wil verdoezelen? Of omdat ze er gewoon niet aan denkt? Er zullen wel 1000 en 1 redenen zijn en op zich doet dat er eigenlijk niet toe. Belangrijker is het gevolg: net op het moment waarop we trots 50 jaar migratie vieren, aanvaarden we in onze hoofden op één of andere manier niet dat datzelfde Vlaanderen al lang verkleurd is. We moeten voortaan dit thema durven aan te snijden. Dat is een eerste stap in het proces om van de politie een échte vriend te maken.

Een derde maatregel die vertrouwen kan bevordern heeft te maken met identiteitscontroles. Die zorgen in sommige buurten ongewild voor heel wat problemen. Burgers – of ze nu wit, bruin of zwart zijn – hebben in het algemeen geen probleem hebben met politie ‘an sich’. Maar waar ze wel wakker van liggen, is een correcte behandeling. Daarbij valt niet toevallig het woord ‘respect’. Daaronder verstaan ze correct taalgebruik, proportioneel en zonder machtsvertoon. Identiteitscontroles moeten uiteraard kunnen, maar het waarom ervan is minstens even belangrijk. Anders werken ze als een rode lap op een stier. Met alle gevolgen van dien waar het vertrouwen in politiediensten onder het vriespunt gezakt is. We weten dat bruin en zwart veel vaker gecontroleerd worden dan wit.

Dat we over de praktijk van controles en de rol van ‘ethnic profiling’ daarbij niets weten is een groot probleem. Vandaag zijn identiteitscontroles nergens terug te vinden in databanken, tenzij de agent(e) het zelf ingeeft in het computersysteem. Maar dat gebeurt nauwelijks. In het Verenigd Koninkrijk en de VS krijgt elke burger een PV als hij gecontroleerd wordt. Daar had de overheid de moed om de gespannen relatie met de politie – en in enkele gevallen stevige rellen – te linken aan identiteitscontroles. Het liet de overheid ook toe om op basis van die cijfers een beleid te ontwikkelen en lokaal in te grijpen, wanneer ze zag dat controles disproportioneel waren.

En in de vierde plaats zijn er een aantal voor de hand liggende algemene maatregelen die getroffen moeten worden: een betere opleiding van agenten op het gebied van een goede omgang met diversiteit, het opbouwen van een positieve band tussen politie en diverse gemeenschappen, en het nauwgezet vaststellen, meten en aanpakken van racisme.

Laten we ons voornemen, op deze dag tegen racisme en discriminatie is, werk te maken van deze maatregelen die politie en gemeenschappen van etnische minderheden dichter bij elkaar kunnen brengen. Politie en etnische minderheden zouden schouder aan schouder moeten staan om te strijden tegen onwettighede, geweld en extremisme. Niet met de rug naar elkaar toe. Politiemensen die daar wel werk van willen maken staan nu te vaak nog alleen. Er moet dringend serieuze omslag gemaakt worden in denken en doen.

Wij willen geen Ferguson worden.