Ann Peuteman

‘De overheid moet weer meer een liefhebbende moeder dan een boze stiefmoeder worden’

Niets lijkt nog onvoorwaardelijk te mogen zijn. Zeker de sociale zekerheid niet. ‘Nochtans leveren we al een tegenprestatie voor kindergeld, uitkeringen en leefloon’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Belastingen betalen heet dat.’

Ann Peuteman
Ann Peuteman© .

Het is een veelgebruikt concept in populaire televisieprogramma’s: de tegenprestatie. In Project K, bijvoorbeeld, konden de ouders van Koen Wauters de paus ontmoeten op voorwaarde dat hun zoon op pelgrimstocht ging. Voor wat hoort wat, toch? In fictie en entertainment toch. Maar in het echte leven is dat iets waar we mee moeten uitkijken. Zeker in een democratie.

Toch is de tegenprestatie ook in onze samenleving aan een opmars bezig. Je hebt er een zootje van gemaakt en kan alleen overleven als je een leefloon krijgt? Dan zal je – als het van de N-VA afhangt – een tegenprestatie moeten leveren: afkicken. ‘Als je niet stop met drugs nemen, krijg je straf!’ Heel erg overtuigend klinkt dat toch niet. Hetzelfde als je recht wil hebben op volledig kindergeld. Van de liberalen moet je dan je kinderen vanaf hun derde naar school sturen en ook nog behoorlijk Nederlands spreken. En ben je al heel lang werkloos, dan zou de regering je willen verplichten om vrijwilligerswerk te doen. Welke voorstellen mogen we nog verwachten? Alleen nog geld uit de ziekenkas als je voor de goedkoopste behandeling kiest? Een vluchteling in huis nemen in ruil voor een invaliditeitsuitkering?

Nu zou het natuurlijk heel fijn zijn als zulke maatregelen ook werkten. Als een beetje dreigen zou helpen om mensen die vaak tot aan hun nek in de miserie zitten weer op de sporen te krijgen. Maar de werkelijkheid is – zoals zo vaak – niet zo simpel. Om te beginnen verkondigen specialisten allerhande dat straffen meestal niet helpt. Misschien dat her en der dan iemand naar de afkickkliniek stapt en dat een handvol langdurig werklozen snel een job zoeken omdat ze geen zin hebben in vrijwilligerswerk. Maar daarnaast dreigt er vooral veel collateral damage: mensen die (op dit moment) niet in staat zijn om hun leven samen te rapen en door de strafmaatregel – want dat is het uiteindelijk – nog meer aan het wankelen worden gebracht.

Het probleem is dat niets blijkbaar nog onvoorwaardelijk mag zijn. De overheid is bang dat ze dan laks of – nog erger – vrijgevig zal overkomen. Nochtans zou een goede sociale zekerheid zo onvoorwaardelijk moeten zijn als gezonde moederliefde. Natuurlijk wil elke moeder dat al haar kinderen slagen in het leven. Maar ook dat ene kind dat er maar niet in slaagt recht te krabbelen, koestert en ondersteunt ze. Zelfs als het er eigenhandig een puinhoop van heeft gemaakt. Dan zegt ze niet: ‘Je mag hier komen eten als je als tegenprestatie de woonkamer schildert.’ En al helemaal niet: ‘Je mag pas komen eten als je me kunt bewijzen dat je er weer bovenop bent.’ Nee, zo’n moeder stelt op zo’n cruciaal moment geen voorwaarden. Misschien moet de overheid zich weer meer durven te profileren als een liefhebbende moeder in plaats van als een boze stiefmoeder. Al doet zo’n stiefmoeder het electoraal wellicht een pak beter in deze barre tijden.

Voor u lezersbrieven begint te schrijven: natuurlijk mogen we misbruik niet tolereren. Mensen die weer op eigen krachten verder kunnen, moeten dat ook doen. Wie zich zachtjes in slaap laat wiegen, moet uit zijn hangmat worden gegooid. Niemand die dat nog betwist. Maar wie écht hulp nodig heeft, moet daar ook op kunnen rekenen. De tegenprestatie? Die leveren we nu al. Belastingen betalen heet dat.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content