‘De overheid heeft alvast één wapen minder om tegen u in te zetten’

Telkens als een burger of vereniging kon bewijzen dat hun overheid de wet had geschonden, konden de overheden een joker inzetten. Het Grondwettelijk Hof heeft dit nu vernietigd, schrijft Wim Van Hees.

Gefeliciteerd! Als u de laatste jaren uw actiegroepen heeft gesteund, hebt u bijgedragen aan deze overwinning.

Het Grondwettelijk Hof heeft bij arrest de “bestuurlijke lus” bij de Raad van State vernietigd. Door die bestuurlijke lus konden overheden procedurele fouten rechtzetten zonder enige kans op beroep van burgers. Het was met andere woorden een joker, die overheden konden inzetten, iedere keer als een burger of vereniging kon bewijzen dat hun overheid de wet had geschonden.

De raadsman van stRaten-generaal, Red de Voorkempen en Ademloos heeft een groot deel van de argumenten tegen de lus aangeleverd. Maar ook Greenpeace België, Bond Beter Leefmilieu, Inter-Environnement Wallonie, Inter-Environnement Bruxelles, Bruxelles Nature, Ligue des Droits de l’Homme en de Liga voor Mensenrechten hebben de bestuurlijke lus aangevochten. Én de Orde van Vlaamse, Franstalige en Duitstalige Balies. Én een aantal waakzame burgers uit eigen initiatief.

Waarom is een bestuurlijke lus slecht?

In theorie is zo’n lus natuurlijk een mooi ding. Een overheid kan kleine foutjes en vergetelheden rechtzetten zonder daarvoor grote werken stil te moeten leggen. Maar in de praktijk wordt zo’n lus vooral ingezet als anti-democratische kunstgreep om burgers en verenigingen monddood en rechteloos te maken. Vooral in milieuwetgeving en ruimtelijke ordening. Domeinen waar onze overheden al notoir kennelijk onvoldoende op scoorden.

Deze wet herleidde bovendien de Raad van State tot een juridisch departement van de overheid, dat bestuurlijke fouten “repareerde” nadat alle mogelijkheden tot inspraak gepasseerd waren – en op zo’n manier dat er geen beroep meer mogelijk was. Het venijn zat hem ook in de staart. Door het opvangnet van de bestuurlijke lus was de overheid nog minder geneigd om de wet meteen na te leven.

Een voorbeeld uit de praktijk: de Vlaamse overheid heeft bij het laatste MER een inspraakprocedure vergeten te organiseren. Dat is één van de vele inbreuken waarmee stRaten-generaal en Ademloos nu naar de Raad van State is gestapt. Als de bestuurlijke lus nog steeds legaal zou zijn, zou de uitspraak kunnen zijn “stoute overheid, u hebt een fout gemaakt en moet dat nu rechtzetten, maar maak u geen zorgen, het heeft verder geen enkele invloed”.

En dan zou Vlaanderen bijvoorbeeld nog snel wat inspraak moeten organiseren nadat ze hun BAM tracé al hebben aangelegd. U begrijpt, dit maakt iedere vorm van inspraak of burgerlijke betrokkenheid volledig zinloos. Het zal u daarom niet verbazen dat heel die lus volledig in strijd is met Europese wetgeving, ondermeer omdat ze de burger fundamentele rechten ontneemt.

Maar de politiek blijft proberen

Onze overheden moeten dus voorlopig nog steeds de wet naleven en kunnen niet zomaar zeggen “oh, dat fixen we onderweg wel eventjes, nadat burgertjes hun inspraakje hebben kunnen doen”.

Voorlopig, want dit is de tweede keer dat het Grondwettelijk Hof bij arrest de bestuurlijke lus vernietigt. De vorige keer was in het Vlaams decreet rond ruimtelijke ordening.

En nu deze tweede poging is afgeblokt, probeert Vlaanderen precies dezelfde wet weer door te duwen, dit keer bij Vlaamse bestuurscolleges, o.m. voor vergunningsbetwistingen (BAM, iemand?) en het Milieuhandhavingscollege. De overheid heeft veel tijd, veel advocaten en een gigantische berg (belastings-)geld.

De strategie is duidelijk: blijven proberen tot verenigingen en burgers financieel en psychologisch onderuit gaan.

Steun de actiegroepen

Want procederen kost geld, zelfs terwijl juristen zoals Mter Philippe Vande Casteele zich heel vaak gratis inzetten.

Maar dit ís belangrijk. Neem dat niet van ons aan, luistert u naar raadsman Philippe Vande Casteele. Hier geeft hij uitleg over de aanhoudende pogingen van onze overheden om burgerrechten in te perken – en het verzet van daartegen (15 maart 2015).

Deze bestuurlijke lus is namelijk niet het enige wapen dat onze overheden inzetten tegen u. Zo is er nu de wet die maakt dat ieder individu rolrecht moet betalen, zelfs als duizenden eenzelfde klacht indienen. Zo kunnen politici blijven zeggen: “één individu kan het ‘algemeen belang’ dwarsbomen”.

Of wat dacht u van deze nieuwe wet: als u een rechtszaak tegen de overheid verliest, moet u uw advocaat én die van de overheid betalen. Maar als de overheid verliest, betaalt ze niets.

Democratie en rechtspraak zijn zeer fragiel. We zijn u enorm dankbaar voor uw steun en hopen vooral dat we op u kunnen blijven rekenen!