Jan Cornillie (SP.A)

‘De Italiaanse omwenteling blijft niet zonder gevolgen voor de rest van de EU’

Jan Cornillie (SP.A) Voormalig directeur van de studiedienst van SP.A en kandidaat voor de partij in 2019

‘De populisten kunnen veel in beweging zetten, maar kunnen ze ook iets zelf veranderen? Dat zal nu moeten blijken’, schrijft Jan Cornillie (SP.A).

Zorgen de Europese populisten dan toch voor een doorbraak? Luigi Di Maio, leider van de Italiaanse Vijfsterrenbeweging, kwam, zag en overwon tijdens de Italiaanse verkiezingen twee maand geleden. De kans is bijzonder groot dat (na Oostenrijk) zo een tweede EU-land geleid geleid door een 31-jarige premier. Totnogtoe wonnen populisten wel verkiezingen, maar konden ze de meerderheid niet breken. In Frankrijk hield Macron hen tegen, in Nederland een kabinet van vier partijen en in Duitsland een grote coalitie ‘Groko’.

Maar in Italië, de derde grootste economie van de eurozone en stichtend lid van de EU, was zo’n scenario niet zo eenvoudig. De opmars van de populisten en radicaal rechts was er immers nog groter dan gedacht en het Italiaanse politieke establishment zindert na van de dreun. Verbazen doet dat niet, want Italië zit helemaal vast: politiek, economisch, mentaal. Vooral de jongeren zijn het beu, als ze al niet vertrokken zijn.

De Italiaanse omwenteling blijft niet zonder gevolgen voor de rest van de EU.

Afgelopen zomer was ik in Zuid-Italië, in de provincies waar de Vijfsterrenbeweging (M5S) topscores haalde. Ik sprak er met Francesca, kandidaat-burgemeester in een klein stadje in Calabrië. Ik vroeg haar waarom ze kandidaat was voor de M5S? Wat was haar drijfveer om in de politiek te gaan? Haar antwoord was recht uit het populistische boek: ‘Ik wou niet in de politiek, maar ik wou iets veranderen in mijn stad.’ Dat is Italië anno 2018: verandering als antidotum voor de politiek. In Italië, en zeker in Zuid-Italië, staat politiek immers voor stagnatie en zelfbediening. Politiek als de eeuwige terugkeer van achterkamer-baronnen en hun lucratieve deals.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het Europese populisme net in Italië haar grootste doorbraak kent. Het land stapelt alle ‘nadelen’ van de EU op. De economie stagneert er al sinds invoering van de euro – niet in staat om zich te hervormen – terwijl rommelkredieten zorgen voor zombie-banken. Het disfunctionele Europese asiel- en migratiebeleid zorgt voor extra wind in de zeilen van Italiaanse populisten. In Italië zetten Afrikaanse vluchtelingen en migranten uit Libië voor het eerst voet op Europese bodem. Italië moet ze opvangen en asielaanvragen behandelen, maar bij gebrek aan Europese solidariteit verdwijnen velen onder hen in de illegaliteit. In een mum van tijd worden ze een goedkope grondstof voor de maffia-economie.

Het is paradoxaal: Italië heeft sommige van de beste politici, beleidsmakers en ambtenaren van de EU en bezet vaak top-posten, zoals nu met het voorzitterschap van de Europese Centrale Bank. Maar het eigen land op orde zetten, lijkt een onmogelijke taak. Het is bittere ironie dat voormalig rising star Matteo Renzi zijn nek brak op een referendum dat die onbeweeglijke politieke kaste aan banden moest leggen. En dat de oplossing erna dan maar weer een soort technocratische regering was. Tot nu dus. Door massaal te stemmen op de M5S – niet toevallig legendarisch voor zijn ‘Fuck Off‘-dagen – stuurde de Italiaanse kiezer een welgemeende ‘Fuck You’ naar het politieke establishment.

De Italiaanse omwenteling blijft niet zonder gevolgen voor de rest van de EU. Het beperkt de bewegingsruimte die al zo smal was. Nochtans – en ik zeg dit niet voor de eerste keer – is het dringend tijd om verantwoordelijkheid met solidariteit te verbinden. Zowel voor een goeie werking van de eurozone als een eensgezinde migratiepolitiek. Gebeurt dat niet, dan zal het anti-Europa-gevoel de komende maanden alleen maar toenemen.

Op bijna 1 jaar van de Europese verkiezingen is dat alvast geen opbeurend nieuws. Zal een populistische regering slagen in haar opzet en verantwoordelijkheid opnemen om Italië weer op juiste koers brengen? Ze moet in elk geval die kans krijgen. Of ze op solidariteit kan rekenen, zal sterk afhangen van wat wat ze zelf aan hervormingen aandurft. Want ook de Noord-Europese landen roeren zich: Nederland leidt een coalitie van acht Scandinavische en Baltische lidstaten die de Zuid-Europeanen bij de les wil houden. De eerste gelekte teksten voorspellen weinig goeds: tegelijk geld en hervormingen vragen van Europa is een gedoemde strategie. Want zonder stabiele economische groei loopt het vroeg of laat toch weer mis. De trage groei is niet het gevolg van het begrotingsbeleid maar van de weinig productieve, cliëntelistische Italiaanse economie. De populisten kunnen veel in beweging zetten, maar kunnen ze ook iets zelf veranderen. Dat zal nu moeten blijken.

Oh ja, nog dit: Francesca verloor in haar gemeente de verkiezingen, maar de burgemeester (Partido Democratico) zit intussen in de cel.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content