Weinig reden tot vieren in Rome

Ewald Pironet

Zestig jaar na de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap wordt niemand nog warm van het Europese verhaal.

‘IN BELGIË WORDT, zelfs nu nog, onderschat hoe hevig het vuur van de populistische anti-Europese kiezersopstand is’, schreef onlangs Luuk van Middelaar. De oud-adviseur van Europees president Herman Van Rompuy heeft het juist: wij zijn over het algemeen zeer Europees gezind, maar elders wordt de Europese Unie uitgespuwd. Na de brexit, het vertrek van de Britten uit de EU, staat Europa ter discussie bij drie nationale verkiezingen. In Frankrijk belooft Marine Le Pen, presidentskandidate van het Front National, een referendum over het Franse EU-lidmaatschap. In Nederland zijn de PVV van Geert Wilders en het Forum voor Democratie van Thierry Baudet gewonnen voor een nexit, in Duitsland roert Alternative für Deutschland heftig de anti-Europese trom. En ook al bestijgt geen van hen de troon, ze wakkeren wel met groot succes het anti-Europese nationalisme aan.

HET GROEIENDE anti-Europese gevoel is op het vasteland van een ander kaliber dan in Groot-Brittannië. De Britten wilden gewoon uit Europa vertrekken, terwijl de anti-Europa-partijen in de ons omringende landen met niet minder dan de vernietiging van het Europese project genoegen zullen nemen. Daarbij kunnen ze rekenen op steun vanuit het Witte Huis in Washington. En heel veel legt de EU zelf hen niet in de weg, integendeel.

‘HET HEDEN vraagt actie, de toekomst vraagt visie’, luidt een uitspraak van oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank Jean-Claude Trichet. Ze dateert van 2011, toen de eurocrisis een hoogtepunt bereikte, maar ze geldt evenzeer voor de Europese Unie die vandaag met een existentiële crisis worstelt. Daarom presenteerde Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker enkele weken geleden vijf scenario’s voor de toekomst van de EU. Eén: blijven aanmodderen. Twee: Europa als vrijhandelszone en niets meer. Drie: een Europa met meerdere snelheden, waarbij lidstaten die meer willen samenwerken dat kunnen doen. Vier: minder Europa, maar effectiever beleid op kerntaken. Vijf: meer samenwerking op alle vlakken.

HET ‘WITBOEK over de toekomst van Europa’ van Juncker komt zestig jaar na het verdrag waarmee België, Nederland, Luxemburg, de Bondsrepubliek Duitsland, Frankrijk en Italië de Europese Economische Gemeenschap (EEG) hebben opgericht, de voornaamste voorloper van de Europese Unie. Volgende week wordt dat door 27 Europese leiders – de Britse premier Theresa May zal er niet bij zijn – in de Italiaanse hoofdstad gevierd. Dan zal er zeker weer worden gepraat over de opties die Juncker schetst om de EU nog een toekomst te geven.

DUITSLAND en de vijf andere EEG-stichters zijn eerder voorstander van een combinatie van scenario’s drie en vier: de EU-lidstaten zouden in de toekomst voor specifieke projecten hun krachten kunnen bundelen. Wat nu gebeurt voor de euro (met 19 van de 28 EU-landen) en de paspoortvrije Schengenzone (22 van de 28), zou dan ook mogelijk worden voor defensie, politie of fiscaliteit. Zo krijg je een Europa à la carte, waarbij op verschillende terreinen door verschillende groepen landen tegen een verschillende snelheid wordt samengewerkt en geïntegreerd. Het maakt wel een eind aan de illusie van één groot Europees blok. De EU dreigt te verworden tot wat in het schoon Vlaams een ‘hannekesnest’ wordt genoemd, een zootje.

DE VISEGRADLANDEN (Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije) hebben al te kennen gegeven dat ze zich zullen verzetten tegen zo’n Europa met verschillende snelheden, want ze vrezen dat ze dan een tweederangsrol zullen vervullen. De net herkozen Europese president Donald Tusk schaarde zich al aan hun kant en verklaarde dat ‘als er in Rome een nieuw kindje wordt geboren, het Unity moet heten en niet Multi-speed‘. Dat er volgende week in Rome ‘een nieuw kindje’ wordt geboren, is uitgesloten. Daarvoor zal het minstens wachten zijn tot de verkiezingsuitslagen in Frankrijk en Duitsland bekend zijn.

LOS VAN DIT ALLES is Junckers Witboek wel een broodnodig initiatief om Europa een toekomst te bieden. Maar het blijft ontoereikend. De Europese Unie is een bloedeloos project, bevolkt met dikbetaalde ambtenaren en politici. De transparantie en verantwoording tegenover de kiezer is en blijft gebrekkig. Van een Europees sociaal beleid die naam waardig of een fatsoenlijke Europese aanpak van de vluchtelingenproblematiek is geen sprake. De EU toont nauwelijks ambitie of visie, niemand wordt nog warm van het Europese verhaal. In die kilte is het niet verbazingwekkend dat steeds meer burgers zich warmen aan het oplaaiende ‘vuur van de populistische anti-Europese kiezersopstand’.

EWALD PIRONET is senior writer van Knack.

De EU blijft een bloedeloos project, dat nauwelijks ambitie of visie toont.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content