‘De democratie functioneert als een tierelier’

GEERT WILDERS 'In een goed functionerende democratie komen alle standpunten aan bod, ook de extreme.' © BelgaImages

Is het vertrouwen in de democratie tanende? ‘Helemaal niet’, zegt de Nederlandse politicoloog Tom van der Meer in zijn pamflet Niet de kiezer is gek.

‘The people have spoken. The bastards.’ De woorden van de voormalige Amerikaanse Democraat en campagneadviseur Dick Tuck moeten het voorbije jaar al menig beroepspoliticus door het hoofd zijn geschoten. Want terwijl de kiezer een partij voorheen vrijwel een mensenleven lang trouw bleef, fladdert hij nu van partij naar partij. Gaat de democratie teloor?

TOM VAN DER MEER (Universiteit Amsterdam): Nee, dat is onzin.Er gaat geen decennium voorbij of de crisis van de democratie wordt uitgeroepen. Jongeren zouden haar niet meer essentieel vinden en geen vertrouwen in verkiezingen meer hebben, maar daar bestaat geen enkel bewijs voor. De democratie heeft het zelden beter gedaan. Ze functioneert als een tierelier.

De kiezer, bijvoorbeeld, wordt gemakkelijk als wispelturig, cynisch of onkundig neergezet. Maar hij is gewoon zijn werk gaan doen. Vroeger kozen mensen voor een partij omdat hun ouders dat deden, of omdat ze tot een zuil behoorden. Vandaag maken ze een keuze tussen partijprogramma’s die steeds meer op elkaar zijn gaan lijken.

In veel West-Europese landen verscherpt de toon van het debat. Is dat niet verontrustend?

VAN DER MEER: In een goed functionerende democratie komen alle standpunten aan bod, ook de extreme. Ja, extreme partijen maken in veel Europese landen opgang. Dat is geen reactie van kiezers op de democratie zelf, maar op de economische crisis en het bezuinigingsbeleid van hun regering. Dat kiezers naar de flanken van het politieke spectrum trekken, heeft meer te maken met de coalities in het midden. Als reactie daarop willen de bestuurspartijen nóg bredere centrumcoalities vormen. In Nederland stelde D66-leider Alexander Pechtold onlangs voor om zowat alle centrumpartijen in één coalitie onder te brengen: dat is vragen om problemen.

Zijn politieke partijen in Nederland te veel op besturen gericht?

VAN DER MEER: Ze zijn inderdaad nogal snel geneigd om bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen. Dat is op zich geen probleem, maar dan moet je de kiezer wel duidelijk maken waarvoor hij kiest, bijvoorbeeld door hem invloed te geven op de samenstellingen van de coalitie. Ik pleit voor stembusakkoorden, waarbij partijen vóór de verkiezingen zeggen met wie ze zullen regeren. Nu heb je vaak een tweestrijd, zoals die van Mark Rutte (VVD) tegen Diederik Samsom (PvdA) in Nederland. En op het einde zijn beide partijen zo groot dat ze met elkaar een coalitie moeten sluiten. Daarom vind ik minderheidsregeringen, waarbij de regerende partijen steun in het parlement zoeken voor hun voorstellen, een goed idee. Dan kunnen partijen zich blijven profileren, en hoeven ze niet mee te stemmen voor dingen waarmee ze het eigenlijk oneens zijn.

Tom van der Meer, Niet de kiezer is gek, Het Spectrum, 144 blz., ?12,50.

Door JEROEN ZUALLAERT

‘De kiezer wordt gemakkelijk als wispelturig, cynisch of onkundig neergezet. Maar hij is gewoon zijn werk gaan doen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content