‘De christen- en de sociaaldemocratie zijn verdronken in lucratieve zitjes in raden van bestuur’

Vlinks neemt in haar nieuwjaarscolumn de oproep van Johan Vande Lanotte tot een progressieve burgerbeweging op de korrel: ‘Het voortschrijdend inzicht in Oostendse geesten wordt echter uitgesproken door een kampioen, zeg maar keizer van de onvervulde beloften en particratie.’

In de vooruitgeworpen slagschaduw van 2017 tekenen zich niet alleen verhoogde water- en elektriciteitsrekeningen af, de prelude tot het consumentendivertimento van Uplace en het verder in de hoofden drammen van de noodzaak van miljarden uitgaven voor jachtbommenwerpers. De schaduwen tekenen zich onverminderd af over de onder de Europese norm blijvende minimumpensioenen, de niet dalende (kinder)armoedecijfers en de grote nood aan vele bijkomende sociale woningen.

Zelden, om niet te zeggen nooit, ben ik het eens met wat een Coburger orakelt, maar deze keer volg ik Filip I in zijn kerstboodschap met zijn betoog voor hoop. Het klonk té vaag en té omfloerst, maar hoe dan ook: zonder hoop geen toekomstverhaal.

De nakende verkiezingen in Nederland, Frankrijk, Duitsland lijken enkel te gaan over rechts tegen extreemrechts. Ook in Vlaanderen, België en de rest van Europa lijkt de hoop enkel van rechtse partijen te komen. Die hoop is echter voorbehouden aan een smal segment van de samenleving. Wat al meer is dan bij linkse partijen, waar het gewoonweg ontbreekt aan een wervend verhaal.

De breuklijnen tekenen zich met de dag scherper af. We komen niet verder dan het aanwijzen van de fenomenen polarisatie en populisme. De vraag – het is ondertussen een schreeuw geworden – naar een valabel progressief alternatief vult vele opiniestukken en debatten in de media. Terecht, want het gaat minstens over het behoud, liefst over het herbronnen en opwaarderen van onze democratie, over mensenrechten en over zelfrespect. Begrijp onder ‘zelfrespect’ onder meer ook complexloze identiteitsbeleving voor allen in Vlaanderen, maar dat krijgen zowel het establishment als doctrinair-links niet uit de strot geduwd.

De christen- en de sociaaldemocratie zijn verdronken in het moeras van lucratieve zitjes in raden van bestuur, decennialange mandatenverdeling en warm en koud blazen al naargelang hun aanwezigheid in meerderheid of oppositie. Ze hebben zichzelf en hun geloofwaardigheid buitenspel gezet. Het zal tijd én nieuwe gezichten vergen om opnieuw een geloofwaardig groot toekomstverhaal, zonder schaduwen, te kunnen brengen. Het huidige angstverhaal van rechts, dat ons evenzeer beliegt, vreet echter die niet nabije optie aan én weg.

Wanneer Johan Vande Lanotte in een interview in Het Nieuwsblad vooropstelt met een burgerbeweging naar de gemeenteraadskiezer in 2018 te willen trekken, gaat het om een in se hoopvol verhaal, een positief project. Zijn insteek dat steden – en zeer zeker ook gemeenten – niet meer met de partijpolitieke logica dienen bestuurd te worden, maar daarentegen door burgers met talent, ideeën en engagement voor de lokale samenleving, is veel meer dan utopiaans. Het is dé aangewezen weg om het pad van samenlevingsopbouw minder hobbelig te maken. Hier geen van boven naar beneden opgelegde inspraak, maar brede samenspraak en kansen op consensus.

Het voortschrijdend inzicht in Oostendse geesten wordt echter uitgesproken door een kampioen, zeg maar keizer van de onvervulde beloften en particratie. Weg het grote hoopvolle verhaal want het maakt, uit de mond van de direct belanghebbende, de gedachte los dat een Oostendse burgerbeweging niet meer noch minder dan een overlevingsmaneuver van betrokkene is. Toch onthoud ik dat niet langer alle heil dient te komen van ‘partijpolitieke logica’ en ‘ideologische verschillen’, zoals Vande Lanotte vooropstelt.

Vlinks, met honderd en meer jaar ver reikende wortels in de turbulente geschiedenis van het sociaal flamingantisme (Adolf Daens: ‘Slaaf noch bedelaar mag de werkman zijn, hij moet een vrij man zijn.’) brengt zonder nasmaken van particratie en ideologische scherpslijperij een duidelijk verhaal, vol toekomst voor Vlaanderen waar meer geld dan ooit is, maar waar het niet op de juiste plaats terechtkomt.

U wijst Vlinks aan als roepers in de woestijn, als einzelgängers? Dat nemen we erbij. Sociaal flamingantisme is nooit een massabeweging geweest. Het doel is ook niet de grootste te zijn, zolang het sociaal flamingantisme dwarsliggers voortbrengt die beseffen en aanvoelen dat in de door neoliberalisme geschapen chaos en opgedrongen angstcultuur opstandigheid nodig is. De opstandigheid van het grote verlangen om rechtvaardigheid, solidariteit, gelijkwaardigheid, armoedebestrijding en identiteitsbeleving-zonder-oogkleppen in te vullen en als samenleving te realiseren en te consumeren. De utopie van vandaag, het grote hoopvolle verhaal, is hét alternatief en de realiteit van morgen.

De riedel ‘als het maar goed is voor de economie, volgt de rest vanzelf’ blijkt in de dagelijkse realiteit van werkzoekenden, laaggeschoolden, chronisch zieken, lage pensioen-‘genieters’ tot modale tweeverdieners toe, een flagrante leugen te zijn. De kloof tussen arm en rijk groeit.

Het hoopvolle alternatief dat Vlinks vooropstelt, is zekerheden bieden aan de burgers. Die zijn ze kwijtgespeeld door de angstpolitiek, het bezuinigingsadagio, de afbouw van openbare dienstverlening en sociale zekerheid door rechts en de voornoemde groeiende kloof tussen arm en rijk. Die kloof is niet veroorzaakt door het vluchtelingengezin dat naast jou is komen wonen. Zij die de kloof uitdiepen zijn de fiscale, multinationale ‘gelukzoekers’ en hun partijpolitieke zetbazen die onder meer met ongeziene spoed de afkoopwet doordrukten en er met fiscale amnestie permanent verlengstukken aan breien.

In een antwoord, gepubliceerd in het eerste nummer van het als maandblad herrezen Vrij Nederland en geformuleerd door elf progressieve kopstukken en opiniemakers in Nederland, lees ik dat rechts populisme ook onze taal vervuilt: ‘Vooruitgang ging altijd over rechten en vrijheden, maar is nu synoniem geworden met nieuwe producten uit het bedrijfsleven. Hervormen betekent voortaan bezuinigen, terwijl echt hervormen de invoering van het basisinkomen is, of het breken van de macht van de banken.’

Het permanente proces van samenlevingsopbouw voor eenieder van de Vlaamse bevolking moet geschraagd zijn door emancipatie – het aloude ‘volksverheffing’ – vandaag in de praktijk toegepast door sterke en langdurige begeleiding en het aanreiken van gelijke, maar ook meerdere kansen. Daarin wil Vlinks investering en groei zien. Die vooruitgang heeft bestaanszekerheid als samenlevingsfundament: recht op leefbaar loon, recht op decente huisvesting, recht op leefbare woonomgeving, recht op duurzaam milieu. De weg naar meer ‘recht op’ loopt over het pad van de participatieve en directe democratie naar de rots in de branding: het prioritair stellen van de sociale zekerheid.

Vlinks heeft geen boodschap aan de fraseologie van ‘beste (?) wensen voor 2017’, wanneer die wensen de voornoemde slagschaduwen werpen. Die roepen terecht steeds meer verzet op. Vlinks wenst u daarentegen een zonnig jaar waar het debat gevoerd wordt over meer solidariteit en een jaar vol emancipatie, empathie en daadkracht. Dat er een progressieve onderstroom voor sociale en duurzame vernieuwing in Vlaanderen zichtbaar wordt, stemt hoopvol. Overleg en samenwerking blijven ook in 2017 bovenaan onze werk- en verlanglijst staan.

Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks