‘De catch 22’s van het onderwijs: hoe kunnen we uit deze impasse raken?’

Pedagoog en onderzoeker Pedro De Bruyckere over de discussie over de lijst van zware beroepen en het lerarentekort.

Leerkrachten worden erkend als een zwaar beroep in de (voorlopige?) lijst die twee vakbonden vorige week deelden. Los van de politieke discussie of er al dan niet een lijst van zware beroepen moet bestaan, wil ik het hebben over de meerdere catch 22’s die ik merk in deze discussie als het over onderwijs gaat.

De eerste vraag is natuurlijk of het überhaupt mogelijk is lang na je zestigste in bijvoorbeeld in de kleuterklas aan de slag te zijn. En voor je begint over andere taken in het onderwijs die oudere leerkrachten kunnen opnemen, Mieke Van Hecke had vorige week gelijk dat die andere taken nu ook niet zo groot zijn dat het oplossing is voor alle leerkrachten.

Maar er is meer. We hebben leerkrachten tekort, al kan het verschillen naar regio en topic. Dit tekort gaat de komende jaren enkel toenemen als je beseft dat er bijvoorbeeld in Gent alleen al 2000 leerlingen extra bijkomen in het secundair onderwijs de komende paar jaar terwijl het aantal studenten in de lerarenopleiding al jaren gestaag afneemt.

In zo een tijd kan je zowel redeneren dat het belangrijk is dat iedereen zo lang mogelijk moet werken (om tekorten op te vangen), of dat een vroeger pensioen de job aantrekkelijker kan maken. Maar door een job het label van zwaar beroep te geven, maak je de job niet echt aantrekkelijk. Het is het zelfde als het aankaarten van problemen in het onderwijs. Dit moet je doen en er zijn genoeg uitdagingen die moeten opgelost worden, maar tegelijk is de kans groot dat je de beeldvorming over onderwijs en ons mooi beroep nog verder de dieperik induwt.

Schooldirecties zijn niet opgenomen in de lijst van zware beroepen. Op basis van de gehanteerde criteria verdedigbaar, op basis van de hedendaagse realiteit waarbij directies het vaak nog minder lang volhouden dan leerkrachten veel minder. Maar terug een moeilijke afweging. De directies zijn boos dat ze niet opgenomen zijn in de lijst, beargumenteren dat niemand nog die job zal willen doen. Tegelijk is het nu ook al vaak moeilijk iemand nog te vinden die gek -sorry, idealistisch- genoeg is om het te doen.

Hoe kunnen we uit deze impasse raken? Een deel van de oplossing is dat we er moeten voor zorgen dat de job voor iedereen in het onderwijs dragelijk wordt en blijft. De uitdagingen zijn toegenomen door juridisering, toegenomen diversiteit, M- en andere decreten,… Het zal iedereen betrokken in het onderwijs ten goede kome, leerkrachten, directies, ondersteunend personeel, ouders en natuurlijk vooral ook de kinderen. Maar dergelijke oplossing kost geld. Geld kan er enkel komen door of meer investeringen of door keuzes om om bepaalde zaken wel in te zetten en andere uit te stellen of te verwaarlozen.

Het is zeer jammer dat een van de belangrijkste onderwijsdossiers deze legislatuur wellicht niet zal afgerond worden. Voor je denkt dat dit een verwijzing is naar de eindtermen en bijhorende modernisering van het secundair onderwijs, ik heb het over het loopbaanpact. Minister Hilde Crevits en de sociale partners hebben wel enkele maatregelen nu al beslist om werken in het onderwijs iets aantrekkelijker te maken, maar een groot ingrijpend plan komt er hoogstwaarschijnlijk niet meer voor de Vlaamse verkiezingen.

De ironie is dat de discussies net door de pensioenhervormingen bemoeilijkt werden waardoor we weer bij de lijst met zware beroepen zitten. Ik schreef het al: catch 22.