De brief die de geest uit de fles liet

© PhotoNews

Honderd jaar geleden schreef de Waalse socialist Jules Destrée zijn beruchte open brief aan koning Albert I, waarin hij de koning zijn ‘grote en verschrikkelijke waarheid’ mededeelde, namelijk ‘er zijn geen Belgen’.

‘In België zijn er Walen en Vlamingen, er zijn geen Belgen’ – het komt uit de beruchte Brief aan de koning over de breuk tussen Wallonië en Vlaanderen van Jules Destrée, die op 15 augustus 1912 werd gepubliceerd in de Revue de Belgique.

Bij uitgeverij Pelckmans verschijnt eindelijk een hedendaagse Nederlandse vertaling van Destrées brief aan de koning, voorafgegaan door een uitgebreide toelichting van Knack-directeur Rik Van Cauwelaert, die zijn licht laat schijnen over het belang van de brief en de impact ervan op het Waalse socialisme, en over het leven van de briljante advocaat en socialistische volksvertegenwoordiger.

Destrée verwoordde in een fraai opgebouwd betoog een gevoel van onbehagen dat onder steeds meer Walen leefde. Als socialistisch volksvertegenwoordiger had hij weliswaar de Gelijkheidswet van 1898 mee goedgekeurd, waardoor het Frans en het Nederlands in officiële bekendmakingen en wettelijke handelingen op voet van gelijkheid moesten worden behandeld. Maar de steeds verdergaande eisen van de Vlaamse katholieke meerderheid binnen België begonnen de Walen angst in te boezemen. Destrée eiste daarom de administratieve scheiding. Hij kon leven met een tweetalig Vlaanderen, maar ‘de dag dat het Frans uit Vlaanderen wordt gebannen, zullen wij er ons als vreemdelingen voelen’.

De centrale gedachte in het betoog van Destrée luidt: ‘Ils nous ont pris la Flandre’, door essayist Marc Vanfraechem, de dienstdoende vertaler, vertaald als ‘zij hebben ons Vlaanderen ontnomen’. Zij, dat zijn de Vlamingen. ‘Ik had ook “ontstolen” kunnen schrijven,’ aldus Vanfraechem, ‘maar dat vond ik toch te brutaal.’ De Vlaamse Beweging heeft de Walen volgens Destrée behalve Vlaanderen en de taal ook kunstenaars, openbare ambten, een gevoel van veiligheid en geld ontnomen.

De volledige brief van Destrée, ‘een meesterwerk van politieke welsprekendheid’, aldus Rik Van Cauwelaert, begint met een bevlogen lofzang op België, gevolgd door een veel zakelijker betoog, waarin Destrée zijn bezorgdheid uit over de achterstelling van Wallonië binnen België en de bestuurlijke scheiding bepleit, juist om België te kunnen handhaven.

Koning Albert I was onder de indruk van de literaire kwaliteiten van de tekst, en vond ook de inhoud ervan kennelijk niet geheel onzinnig. Aan zijn vertrouwensman Jules Ingenbleek schreef hij: ‘Al wat hij zegt is juist. Maar het is niet minder waar dat de administratieve scheiding een kwaad is dat meer ongemakken en gevaren met zich mee zal brengen dan de huidige situatie.’ ‘En toch,’ schrijft Van Cauwelaert, ‘met de publicatie van Destrées brief was de geest voorgoed uit de fles.’ (HR)

RIK VAN CAUWELAERT, ILS NOUS ONT PRIS LA FLANDRE. WAALS SOCIALISME EN BELGISCHE ILLUSIES, VAN JULES DESTRÉE TOT ELIO DI RUPO, PELCKMANS, 136 BLZ., ISBN 9789028968325.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content