Dave Sinardet schrijft de kroonprins

De underdog, die doet het altijd goed, met name daar waar U nog het meest aan de weg moet timmeren, in Vlaanderen

Monseigneur,

Beste Filip,

Het is mij niet bekend of in U een cinefiel schuilt, maar hebt U de Britse prent The Queen gezien? Indien niet, dan had ik U die bij dezen graag warm aanbevolen. Alleen al de sublieme vertolking van koningin Elisabeth II door Helen Mirren mag U niet onthouden blijven.

Maar de film is ook om een andere reden niet te versmaden. Hij draait rond de naweeën van de dood van Lady Di, in 1997. Kersvers premier Tony Blair en zijn adviseurs slaagden er bij de bekendmaking van het dramatische nieuws meteen in om de ‘mood of the nation’ te vatten en tegelijk te sturen. Zo verwees Blair in een officiële verklaring naar Diana als ‘The People’s Princess’, een instant beklijvende beschrijving. Ze stak schril af tegen de houding van Queen Elisabeth, die geen enkel publiek teken van medeleven betoonde. Waarom zou ze ook? Diana maakte immers geen deel meer uit van de koninklijke familie, was haar redenering. In een paar dagen tijd ging de Britse monarchie aan het wankelen, door de populaire pers aangevallen om zo veel wereldvreemdheid en onbegrip tegenover het collectieve verdriet van een volk.

Die episode uit de recente Britse politieke geschiedenis toont in mijn ogen mooi de kloof aan tussen twee tijdperken: één waar de legitimiteit van een monarch simpelweg gepaard ging met het bestijgen van de troon; en één waar zelfs het koningshuis zijn geloofwaardigheid steeds opnieuw moet verdienen door op de juiste manier in te spelen op wat leeft bij de publieke opinie. Of beter: op wat volgens de media leeft bij de publieke opinie. De Queen was een product van het eerste systeem, Blair van het tweede.

Ook Uw voorgangers konden nog bogen op de natuurlijke autoriteit die hun functie met zich meebracht. Niet dat die onbegrensd was, zoals de controverse rond uw grootvader Leopold III aantoonde. Maar die had het land dan ook in een diepe crisis gestort nadat hij het symbool was geworden van de kloof die door de Tweede Wereldoorlog in België was geslagen.

Uw legitimiteit wordt echter goeddeels afgemeten aan uw mediageniekheid. En laten we eerlijk zijn, volgens de huidige maatstaven lijkt dit niet meteen het eerste domein waarin U excelleert.

Niet dat er niets aan die mediamaatstaven scheelt. Quotes mogen de waarheid nog zo’n geweld aan doen, zolang ze met naturel en vlotheid gebracht worden weerklinkt applaus op nagenoeg alle banken. U hebt daarenboven ook de brute pech dat uw Nederlandse collega zonet een strak geregisseerde en mooi in de mediaformats passende troonswissel ten beste gaf, waardoor U meteen aan een vergelijkende toets wordt onderworpen.

En daar komt dan nog eens de Belgische context bovenop. Er wordt in veel landen gedebatteerd over het nut van de monarchie, maar de soms wel zeer scherpe contestatie van het koningshuis in België – door partijen die de wind in de zeilen hebben – maakt het ook voor journalisten veel comfortabeler om U het vuur aan de schenen te leggen.

Maar kijk, dat levert U dan weer een potentiële troef op: die van de underdog. Die doet het altijd goed, met name daar waar U nog het meest aan de weg moet timmeren, in Vlaanderen.

Om dezelfde reden kunt U ook uw voordeel doen met het onmiskenbare plichtsgevoel dat U werd meegegeven door Uw oom. Onlangs zag ik op televisie die beklijvende beelden terug waarop Boudewijn 63 jaar geleden de eed aflegde. Je zag het plichtsbesef wegen op de frêle schouders van een 19-jarige jongen die een halve vadermoord moest plegen. Het lag ongetwijfeld mee aan de basis van zijn populariteit. Al moet U wellicht oppassen dat het niet overslaat in een gebrek aan zelfrelativering.

Onder meer daarom zijn ook goede bijdetijdse adviseurs onontbeerlijk. Ook dat wordt mooi geïllustreerd in The Queen. Tony Blair, oorspronkelijk een zeer koele minnaar van het koningshuis, ontpopte zich tot spindoctor van Elisabeth door haar een aantal gebaren te suggereren die moesten tonen dat ook zij in de rouw van de natie deelde. Een televisieboodschap een dag voor Diana’s begrafenis bracht Elisabeth weer in de populaire gratie.

Het verdere verloop van de geschiedenis toont weliswaar aan dat de waan van de dag niet altijd opkan tegen de kracht van traditie. De veelbelovende hemelbestormer Blair raakte na een tijdje verstrikt in zijn eigen gespin en wachtte de teloorgang. De Queen, met David Cameron aan haar twaalfde premier bezig, werd naar aanleiding van haar 60-jarige jubileum vorig jaar gefêteerd met een groot volksfeest.

Maar laat U zich door dat laatste nu toch maar niet te veel verblinden.

Met de meeste hoogachting,

En vriendelijke groeten,

Dave Sinardet Professor aan de VUB.