Dag van de Mantelzorg: ‘Luister naar wat zorgende gezinnen echt nodig hebben’

‘Nu de overheid minder middelen heeft, lijkt het oké om zorg meer onder de mensen te brengen, maar we mogen de gevolgen voor individuele gezinnen niet vergeten’, schrijft Lieve Declerck van de Gezinsbond.

In gezinnen met een bijzondere zorgsituatie zorgen niet alleen de ouders, maar ook de kinderen voor diegene die ondersteuning nodig heeft. Alle gezinsleden zorgen in een wisselwerking voor elkaar en samen vormen ze één zorgend gezin. Deze zorg, ook mantelzorg genoemd, omvat álle bovennormale informele zorg.

Zorgende gezinnen zijn sterke en veerkrachtige gezinnen die focussen op de kansen die ze krijgen. Een zorgend gezin is wat het is, ondanks en dankzij de zorgsituatie. Het gezin gaat hiermee aan de slag en verwacht hiervoor erkenning en ondersteuning. Maar vaak voelen ze zich door de overheid in de steek gelaten omdat zorg en ondersteuning op maat op zich laat wachten. Ook de samenleving toont niet altijd het nodige begrip.

Meer daadkracht van de overheid

Zorgende gezinnen zijn meestal tevreden over de professionele zorg en ondersteuning die ze ontvangen. Het is de zoektocht naar die gepaste zorg die lang en moeilijk is. Ze vragen zich af waarom beleidsmakers niet meer daadkracht tonen en waarom rechten toekennen zo moeizaam gaat. Het gebrek aan zorg en ondersteuning op maat verplicht het gezin vaak om zelf mantelzorg op te nemen. Vermaatschappelijking van de zorg duwt hen nog meer in die richting.

Ook al gebeurt zorg opnemen, vandaag steeds meer in combinatie met een betaalde job, het blijft vooral bij vrouwen leiden tot een onderbroken en dus onvolledige loopbaan. Dit betekent nu én in de toekomst minder inkomsten en minder mogelijkheid om professionele zorg in te schakelen. Zorgende gezinnen zijn hierover ongerust en vrezen meer verplichte mantelzorg en nog meer isolement. De Gezinsbond vraagt daarom een gevarieerd aanbod aan ondersteuning voor zorgende gezinnen en een gepaste erkenning van hun zorgarbeid in de vorm van een pensioengelijkstelling, een pensioenbonus of de garantie op een minimumpensioen.

Meer begrip van de buitenwereld

Steeds bij dezelfde kleine kring van familieleden en vrienden aankloppen, vindt een zorgend gezin moeilijk. Hun verhaal kwijtkunnen bij empathische collega’s en een begripvolle buur, kunnen rekenen op steun van hun werkgever, een enthousiaste leerkracht ontmoeten of een loketbediende die een tandje bijsteekt… dat en minder weerstand op de weg die ze willens nillens moeten afleggen, is wat ze verwachten van hun omgeving.

Een bevredigende oplossing voor hun problemen mag niet afhangen van geluk of toeval. In hun lange zoektocht naar gepaste zorg dienen zich steeds nieuwe uitdagingen aan. Een omgeving, buiten de kring van trouwe vrienden en familie, die begrip toont en meehelpt in het zoeken naar een oplossing is voor zorgende gezinnen van cruciaal belang. Vooroordelen moeten plaats ruimen voor begrip en erkenning. Een niet zichtbare aandoening is een probleem, ook al denkt de omgeving hier anders over. Ouders van een adoptiekind met een handicap hebben recht op ondersteuning, ook al is de adoptie hun eigen keuze.

Ouders die geen prenatale test lieten uitvoeren, mogen ook hulp vragen bij de opvoeding van hun kind met een handicap. De buitenwereld denkt dikwijls het beter te weten. Voor hen vragen praktische problemen een betere organisatie, is chronisch ziek meestal gelijk aan plantrekkerij en vragen de meeste gedragsproblemen een andere pedagogische aanpak. Maar wie geen zorgsituatie kent in zijn eigen gezin of nabije omgeving oordeelt dikwijls, weliswaar niet altijd bewust of met slechte bedoelingen, te vlug. Dat maakt zorgende gezinnen boos, verdrietig en ontgoocheld, terwijl de samenleving hen juist zou moeten bemoedigen.

Opdracht voor ieder van ons

Een meerderheid vindt het logisch dat je in je gezin, ook bij bijzondere zorgnoden, zorg opneemt voor je kind, je partner of je ouders. Nu de overheid minder middelen heeft, lijkt het bovendien oké om zorg meer onder de mensen te brengen, maar we mogen de gevolgen voor individuele gezinnen niet vergeten.

Als je zelf niet in een zorgsituatie zit, is het gemakkelijk te oordelen dat een ander zorg moet opnemen. We houden er geen rekening mee dat een bijzondere zorgsituatie iemand overkomt en dat ons eigen gezin evengoed een zorgend gezin kan worden. Daarom is het in ieders belang om te streven naar een evenwaardige participatie van zorgende gezinnen op alle vlakken van het maatschappelijke leven.

Met zijn allen moeten we een klimaat creëren waarbij het evident wordt dat zorgende gezinnen recht krijgen op zorg en ondersteuning die bij hun gezin past. En dat recht moeten ze ook kunnen toepassen in de praktijk.

De Gezinsbond plaatst de noden en behoeften van zorgende gezinnen steeds opnieuw op de kaart en treedt bij het beleid ook voor hen als spreekbuis op. Als gezinsorganisatie zetten we bovendien zorgende en niet-zorgende gezinnen samen op weg zodat elk gezin haar plekje vindt in de samenleving.

Lieve Declerck houdt zich bij de Gezinsbond bezig met onder meer mantel- en thuiszorg en (geestelijke) gezondheidszorg.