Coauteur van het notarisrapport verdedigt zijn hervormingen: ‘Notaris is een sociaal beroep’

Thierry Van Sinay © Franky Verdickt
Michel Vandersmissen
Michel Vandersmissen Redacteur van Knack

De notarissen die van justitieminister Geens de opdracht kregen om hun sector door te lichten, zijn klaar met hun werk. Wat blijkt? Er lijkt de komende jaren weinig te zullen veranderen aan de hoge kosten en de organisatie van het notariswezen.

In maart van dit jaar pakte Knack uit met een doorlichting van het Belgische notariaat. De verontwaardiging was groot: de erelonen van notarissen waren de voorbije jaren geëxplodeerd. Er zijn gevallen bekend van inkomsten van meer dan 1 miljoen euro per jaar, na aftrek van de kosten.

Dat komt omdat de notariskosten bij een vastgoedtransactie een vast percentage van de verkoopprijs bedragen. Hoe duurder het huis, hoe hoger de notariskosten. Voor alle duidelijkheid: de notariskosten zijn de bedragen die de notaris aanrekent voor het ‘verlijden’ van de verkoopactie, niet de registratiekosten die de notaris doorstort aan de federale overheid.

De notarissen verdedigden zich met het argument dat die tarieven niet hun schuld zijn, maar opgelegd werden door de overheid. Dat argument kunnen ze vanaf nu niet meer gebruiken. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) vroeg aan twee notarissen om zelf met voorstellen te komen om hun ambt, dat nog is vastgelegd in de vroeg-negentiende-eeuwse Code Napoléon, te moderniseren.

Wij zijn niet te duur. Onze klanten krijgen een perfecte dienstverlening in ruil voor een redelijke vergoeding

Het werkstuk van Thierry Van Sinay namens de Nederlandstalige notarissen en zijn Franstalige collega Pierre Nicaise is klaar. Opvallend: de hoge inkomsten lijken niet hun grootste prioriteit. In het rapport van 240 bladzijden duurt het tot pagina 224, na de bespreking van de blockchaintechnologie, voordat de inkomsten ter sprake komen.

De eerste reacties op het rapport zijn vernietigend. Economen verwijten de twee experts een gebrek aan economische kennis als ze voorstellen om de verkoper mee te laten betalen aan de notariskosten. Iain Cook, ceo van de makelaarsketen ERA, spreekt van ‘een farce’ en ‘een manier om de hoge inkomsten van notarissen te maskeren’. De zakenkrant De Tijd, die niet bekendstaat als de erfvijand van het notariaat, noemde het rapport ‘waardeloos’. Knack legde de kritiek voor aan coauteur Thierry Van Sinay. Het leverde een opmerkelijk gesprek op.

Meneer Van Sinay, kunt u tevreden zijn met zulke reacties?

Thierry Van Sinay: Eigenlijk wel. Er is hier en daar gemor over enkele deelaspecten, maar dit rapport gaat toch over veel meer dan die individuele zaken.

Zoals het voorstel om de verkoper voortaan een kwart te laten betalen van de notariskosten?

Van Sinay: Ik ben al dertig jaar notaris en in al die jaren heb ik gezien dat niet alleen de koper maar ook de verkoper steeds meer gebruik maakt van de dienstverlening door de notaris. Het leek mij billijk om hem mee te laten betalen. Zeker omdat de kopers vaak jonge koppeltjes zijn, en de verkopers oudere mensen met meer financiële middelen.

Economen voorspellen dat de verkoper de kosten gewoon zal doorrekenen aan de koper.

Van Sinay: Denkt u dat? Ik betwijfel het.

Iain Cook van de makelaarsketen ERA vindt uw voorstel een manier om de hoge notariskosten te maskeren.

Van Sinay: Wij zijn niet te duur. Onze klanten krijgen een perfecte dienstverlening in ruil voor een redelijke vergoeding.

De prijs van vastgoed zal stijgen als de verkoper zijn deel van de notariskosten doorrekent aan de koper.

Van Sinay: Het gaat toch niet om erg hoge sommen? Stel: u verkoopt een huis van 250.000 euro. De notariskosten daarvoor bedragen ongeveer 2000 euro. Voortaan zal de koper daarvan dus 1500 euro betalen en de verkoper 500 euro. Dat zal de prijs van vastgoed toch niet de hoogte injagen? Het is een zaak van goed onderhandelen.

Coauteur van het notarisrapport verdedigt zijn hervormingen: 'Notaris is een sociaal beroep'
© XAVIER TRUANT

Het voorstel is niet te nemen of te laten?

Van Sinay: Natuurlijk niet. We hebben ook niet onderzocht wat de gevolgen van ons voorstel zijn. Er is ruimte voor aanpassing. De regering zal uiteindelijk beslissen. Trouwens, mag ik opmerken dat bij een vastgoedtransactie de verkoper nu ook al 3 procent commissie betaalt aan de makelaar?

Waarom kiest u niet gewoon voor een vaste prijs voor een eenvoudige vastgoedtransactie? Bijvoorbeeld 500 of 1000 euro voor een huis, groot of klein.

Van Sinay: We beseffen dat we iets moeten doen aan de transparantie van onze erelonen. Daarom hebben we voorgesteld om met zes schijven te werken, met elk een ander tarief of percentage: lager voor goedkope woningen en hoger voor een dure villa.

Maar de procedures en de onkosten van een vastgoedtransactie hebben toch niets te maken met de hoogte van de verkoopprijs? Een huis in Tongeren is veel goedkoper dan een appartement met uitzicht op zee in Knokke, maar het notariële werk daarvoor is precies hetzelfde.

Van Sinay: Daar hebt u een punt. Zo heb ik er nog niet over nagedacht. Ik heb nu geen antwoord op uw vraag. Notarissen geloven in erelonen gebaseerd op percentages van de vastgoedprijs omdat die transparant zijn voor de koper en verkoper. Hij weet op voorhand perfect wat hij kan verwachten. Achteraf zijn er nooit financiële verrassingen, wat wel kan gebeuren met de erelonen van advocaten of andere vrije beroepen die gebaseerd zijn op gepresteerde werkuren. Is dat beter? Is dat controleerbaar?

Knack bracht enkele maanden geleden aan het licht dat de inkomsten van sommige notarissen de voorbije jaren wel erg fors zijn gestegen. Inkomsten van 1 miljoen euro en meer, na aftrek van onder andere personeelskosten, zijn lang geen uitzondering.

Van Sinay: Daar heb ik van gehoord, maar minister van Justitie Koen Geens (CD&V) heeft ons geen opdracht gegeven om de inkomsten van onze collega’s te controleren. Mijn Franstalige collega en ik hebben ons geconcentreerd op het moderniseren van onze dienstverlening door notarissen.

U ontwijkt de vraag.

Van Sinay: Een notaris die niet geassocieerd is met een collega-notaris en die zoveel verdient, beheert waarschijnlijk een kantoor met een grote omzet. Hij doet dus veel transacties. In zulke gevallen kun je de vraag stellen of de dienstverlening daar niet onder lijdt.

De vraag stellen is ze beantwoorden.

Van Sinay: We hebben in ons rapport voorstellen gedaan om associaties te stimuleren, en om een systeem van gesalarieerde notarissen in te voeren. Dat zijn notarissen die tegen een vast loon werken in een notariskantoor.

Thierry Van Sinay
Thierry Van Sinay© Franky Verdickt

Wat vindt u van de uitspraak van Vlaams Parlementslid Freya Van den Bossche (SP.A), die notariskantoren beschreef als de duurste copycenters van het land en zei dat notarissen het best vervangen worden door goed opgeleide ambtenaren?

Van Sinay: Er is ons niet gevraagd om dat denkspoor te onderzoeken. Zo’n uitspraak zegt vooral iets over het gebrek aan kennis over ons beroep, en het is denigrerend tegenover de 8000 medewerkers die bij de Belgische notarissen goed werk leveren.

Zij bedoelt natuurlijk dat ambtenaren sommige routinetaken van een notaris even goed kunnen doen.

Van Sinay: Wij doen veel papierwerk, maar ons werk is in niets te vergelijken met een copycenter. Het is onze taak dat als een klant ons kantoor verlaat hij de absolute zekerheid heeft dat alles perfect geregeld is, dat hij wel degelijk de eigenaar is van het huis dat hij net kocht. Daarnaast doen wij nog veel meer. Een notariskantoor is een financieel, juridisch en administratief kenniscentrum. Notaris is een sociaal beroep. Ik ontvang elke dag mensen met vragen om uitleg, raad en daad. Zonder dat daar meteen een akte uit voortkomt. Dat maakt mijn dag goed.

Heel wat landen doen het zonder notarissen.

Van Sinay: Men kijkt vaak naar de Angelsaksische landen, waar advocatenkantoren onze taken overnemen. Maar ik zeg u dat de Amerikaanse vastgoedcrisis, die aan de basis lag van de bankencrisis, er misschien niet was gekomen als de Verenigde Staten een Latijns notariaat hadden zoals wij. Een notaris werkt bij ons volledig vrij, objectief en onafhankelijk.

In Zweden werkt het systeem met ambtenaren minstens even goed.

Van Sinay: Dat systeem ken ik niet. Zijn die ambtenaren daar even toegankelijk als onze notarissen? Trouwens, ik betwijfel of de kosten daar lager liggen. Heeft men ook de algemene kosten van dat systeem goed berekend? Ik denk bijvoorbeeld dat elke Zweed dan via de belastingen meebetaalt aan vastgoedtransacties, ook al koopt hij nooit een huis.

Een ander punt van kritiek is de vestigingswet. België mag sinds de tijd van Napoleon maar 1500 notariskantoren hebben. Is dat geen corporatistische reflex?

Van Sinay: Nee. Dat heeft te maken met het belang van proximiteit: elke burger moet op een redelijke afstand van een notaris wonen. Overal waar er een burgemeester is, moet er ook een notaris zijn, heb ik in ons rapport geschreven.

Thierry Van Sinay

– 1960: geboren in Ukkel

– 1982: studeert rechten (KU Leuven)

– 1983: studie notariaat (KU Leuven)

– 1988: benoemd tot notaris in Meerbeke

– 2014 – 2017: voorzitter van de Nationale Kamer van Notarissen

– 2018: krijgt van justitieminister Geens de opdracht om het notariaat door te lichten

Als u meer notariskantoren toelaat, zal de nabijheid toch alleen maar vergroten?

Van Sinay: Ja, maar als er te veel bijkomen, riskeert de financiële leefbaarheid van sommigen kantoren in gevaar te komen.

Het onderzoek van Knack leerde dat daar vooralsnog geen groot gevaar voor bestaat.

Van Sinay: Nu misschien niet, de economische conjunctuur is uitstekend. Maar ik kan u vertellen dat de zaken heel wat minder goed gingen in de jaren tachtig.

Veel mensen zullen ontgoocheld zijn over deze voorstellen: ze zijn behoudsgezind en beantwoorden niet aan de noden van een veranderende samenleving.

Van Sinay: Denkt u dat? Ik heb dat gevoel niet.

Misschien komt dat ook omdat minister Geens hervormingen vraagt aan twee notarissen. Natuurlijk zult u de belangen van uw beroepsgroep niet ondergraven.

Van Sinay: Dat moet u aan de minister vragen, maar onze achtergrond en onze ervaring spelen natuurlijk mee als je aan zo’n rapport werkt. Ik denk echt dat wij goede voorstellen hebben gedaan om ons beroep te moderniseren. Er staat veel meer in het rapport dan wat in de media ter sprake is gekomen.

Zoals het voorstel dat notarissen voortaan ingeschakeld worden om echtscheidingen te regelen?

Van Sinay: Inderdaad. De rechtbanken zijn overbelast, en notarissen geloven sterk in bemiddeling. Een echtscheiding is meer en meer een maatschappelijk gegeven geworden en veel minder een conflict waarbij een rechter tussenbeide moet komen om te oordelen. Veel mensen denken: mijn huwelijk is op, het gaat niet meer, en in plaats van de vuile was buiten te hangen in een rechtszaal kunnen wij dat netjes afhandelen.

Wat moet dat kosten, scheiden via een notaris?

Van Sinay: Daar hebben we nog niet over nagedacht, maar het zal geen buitensporig bedrag zijn. Dit zal de burger helpen. Het notariaat is heel laagdrempelig. Mensen zullen zich bij een notaris meer op hun gemak voelen dan voor een rechter.

U wilt kandidaat-notarissen ook een psychologische test laten afleggen om te zien of ze empathisch genoeg zijn om met klanten om te gaan.

Van Sinay: Waarom niet? Als een bedrijf een kaderlid aanwerft, zal de personeelsdienst ook niet alleen peilen naar zijn technische kennis en kwaliteiten, maar ook bijvoorbeeld of hij met klanten en collega’s kan samenwerken. Voor een notaris is het net zo. U moet dit voorstel zien in ons streven om onze dienstverlening nog te verbeteren.

HET RAPPORT: 35 VOORSTELLEN

‘Sinds 1999 heeft het notariaat zich continu gemoderniseerd’, schrijven de twee experts die justitieminister Koen Geens vroeg om het notariaat te moderniseren. In een rapport van meer dan 200 pagina’s formuleren ze alsnog 35 voorstellen.


Eigen belangen

Het overgrote deel van die voorstellen zijn vrij technische aangelegenheden die vooral de notarissen zelf aanbelangen, zoals het aanpassen van de tuchtstraffen, het injunctierecht, de opleiding, de ‘punctuele samenwerkingsvormen’ van notarissen, de homologie van akkoorden en de samenwerking met advocaten. De belangen van hun klanten, de burgers, komen veel minder aan bod.


Geen externen

Bij het opstellen van het rapport waren geen buitenstaanders betrokken. Minister Geens vertrouwde de opdracht toe aan de erevoorzitter van de Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen, Pierre Nicaise, en de erevoorzitter van de Nationale Kamer van Notarissen, Thierry Van Sinay (zie interview).


Geen inkomensdiscussie

Burgers en sommige politici hebben weleens kritiek op de hoge inkomens van notarissen en de hoge kosten van vastgoed verhandelen. Over de hoogte van de kosten wordt in het rapport echter niet gesproken, wel dat de tariefbepalingen misschien moderner en transparanter moeten. Daarom wordt er voorgesteld om zes schijven te voorzien, afhankelijk van de kostprijs van het vastgoed. Hoe hoog of laag die tarieven moeten zijn, wordt niet vermeld. Wel dat de verkopers voortaan een kwart van de notariskosten moeten betalen. Een huis aankopen wordt dus iets goedkoper voor de koper, maar duurder voor de verkoper. De inkomsten van de notaris blijven op peil.


Administratieve kosten

De opstellers van het rapport stellen wel voor om een plafond van 750 euro in te stellen voor de administratieve kosten die de notaris aanrekent voor het opzoeken of aanvragen van attesten bij de gemeente of het kadaster.


Psychologische test

Een andere maatregel om het beroep te moderniseren is de invoering van een psychologische test bij het vergelijkende examen. ‘Dat moet de kandidaten testen op hun empathische vermogen. Nu staat alleen de juridische kennis centraal’, schrijven de experts. Ook de ‘behoedzame’ inzet van nieuwe technologie zoals blockchain en de mogelijkheid om echtscheidingen te regelen zonder rechterlijke tussenkomst komen aan bod.


Eind september maken de notarisfederaties een definitief advies over aan minister Geens. De minister wil nog niet reageren op het rapport.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content