Waarom Barbertje Bracke moest hangen

Wat begon als een Gentse spin-off van het Franstalige Publifin-schandaal over exorbitante en onterechte vergoedingen in intercommunales en ‘intermediaire structuren’, is in heel Vlaanderen uitgemond in een afrekening met bijklussers en veelverdieners.

DE GENTSE SCHEPEN en kandidaat-burgemeester Tom Balthazar (SP.A) was een politicus met een uitstekende reputatie: geen tafelspringer, een man die een academische loopbaan combineerde met een politieke carrière, een schepen die naam probeerde te maken met zijn inhoudelijke werk. Wás, want toen bleek dat Balthazar fors vergoed werd als bestuurder van de intercommunale Publipart (20.000 euro bruto per jaar) en EFD Luminus (40.000 euro), stapte hij meteen op. In één dag was een kandidaat-burgemeester van een grootstad veranderd in een halve melaatse die ook door zijn eigen partij niet meer echt verdedigd werd. Dat gaf de Gentse burgemeester Daniël Termont ook toe in Het Laatste Nieuws: ‘We zijn op minder dan anderhalf jaar voor de verkiezingen. We hadden niet veel tijd.’ De enige eer die Balthazar werd gelaten, was dat hij een eigen mededeling mocht verspreiden om te beklemtonen dat dit ‘geen schuldbekentenis’ was (al begreep het halve land dat wel zo), maar dat hij niet wilde leven met ‘maanden van schandalen en opgeklopte discussies over vergoedingen’.

DAT LAATSTE had Balthazar juist gezien: zijn ontslag bracht de storm niet tot bedaren maar leidde juist tot een vloedgolf aan onthullingen en beschuldigingen. Ook de Vlaamse politici raakten helemaal in de ban van zitpenningen, commissielonen en facturen. Welhaast alles valt onder de noemer van ‘de graaicultuur’. Dat verhaal gaat er dezer dagen vlotjes in. Is het toeval dat 2017 werd ingezet met ophef over de vraag of de parlementaire bar nog langer gratis bier en wijn mag schenken? Op sociale media, maar niet alleen daar, werd dat stijlvol vertaald als ‘gratis zuipen met ons belastinggeld’. Het was, achteraf gezien, een prelude op het huidige debat: dat de Wetstraat een snelweg richting ‘graailand’ is.

DIE TERM komt uit de pen van PVDA-voorzitter Peter Mertens. Graailand, Mertens’ jongste boek, knalde een paar maanden terug vanuit het niets naar de top van de Vlaamse boekenlijsten. ‘Overbetaalde politici walsen ongestoord de draaideur door tussen politiek en grootbedrijf’, schreef hij. Daarbij kwam dat de unitaire PVDA-PTB, veel meer en een stuk vlugger dan de andere Vlaamse partijen, inzag hoe fel Wallonië op zijn kop stond, en begreep hoe lonend het voor een oppositiepartij kan zijn als de publieke opinie zich focust op de exorbitante neveninkomsten van politici. En wie in het Franstalige Publifin-dossier duikt, stuit bij dochteronderneming Publipart onvermijdelijk op een paar interessante Gentse namen, want ook de liberale schepen Christophe Peeters had daar dezelfde forse vergoeding ontvangen als Tom Balthazar.

DE KLEINLINKSE PVDA heeft van geen enkele grote partij nog lessen te krijgen in hoe je de aandacht van de media trekt. Opeens werd dat Gentse luikje van het grote Franstalige schandaaldossier ook in Vlaanderen voorpaginanieuws. Meteen rook ook Siegfried Bracke als Gents oppositieleider zijn kans. De N-VA’er nam zelfs de PVDA-retoriek over. Hij verweet SP.A’ers als Tom Balthazar hun ‘graaicultuur’ en sneerde dat ‘nergens de Vlaamse socialisten zo PS zijn als in Gent’.

EVEN ZAG het ernaar uit dat Bracke met zijn torpedo de Gentse meerderheid inderdaad had getroffen, vlak onder de waterlijn. Het rood-groene kartel maakte zwaar slagzij, maar bleef uiteindelijk overeind. Alleen was de brand aan boord overgeslagen naar andere partijen, en verspreidde het vuur zich over het volledige politieke spectrum. Want was ook Dirk Holemans, ex-voorzitter van Groen, geen lid van de algemene vergadering van Publilec, de moedermaatschappij boven Publipart? Waarom had die nooit alarm geslagen? En kijk, was Siegfried Bracke zelf geen commissaris geweest bij datzelfde Publilec? En bleek later niet dat hij ook nog eens bijkluste bij Telenet?

PUBLILEC is Publipart niet, verdedigde Bracke zich, maar dat was verloren moeite. Niemand was geïnteresseerd in finesses tussen Publilec, Publipart of Publifin. Waarom zou de boze burger ook? Waren het niet de politici en de door hen aangestelde beheerders van die intermediaire structuren die voor al die ondoorzichtigheid hadden gezorgd? Die zichzelf achter de schermen forse bonussen toekennen, soms vele tienduizenden euro’s per jaar, en dat in tijden dat men in parlement en gemeenteraad zonder veel omhaal talrijke lasten- en prijsverhogingen goedkeurt, en voortdurend een discours hanteert waarin allerlei extra ‘inspanningen’ goedgepraat worden: de indexsprong, steeds duurdere energie, langer werken tegen minder ziektedagen, enzovoort. Ineens staat zo goed als de hele politieke klasse te kijk als een stel hypocrieten: streng voor het land, soepel voor zichzelf.

OOK VEEL JOURNALISTEN en commentatoren toonden zich de voorbije week besliste en soms zelfs ongenadige critici van die graaicultuur in de Wetstraat – die zij nu blijkbaar ook voor het eerst ontdekten. En dat terwijl er geen enkele beroepsgroep zo veel bijklust en schnabbelt als de gemiddelde journalist: als columnist, moderator, romancier, spreker, gastdocent, jurylid, auteur, panellid, noem maar op. Maar voor de politiek gelden andere regels.

WAAR MEN om de guillotine schreeuwt, zal en moet bloed vloeien. Het was het onvermijdelijke einde van een dolle week waarin iedereen schoot op iedereen. Zelfs Louis Tobback moest zich op zijn 79e in de kranten komen verantwoorden dat zijn aanwezigheid bij Eandis nog niet maakt dat hij een ‘graaier’ is in de politiek. Ooit was het Vlaams Belang de enige partij met de bezem. Blijkbaar zijn de tijden veranderd. Alle partijen lijken vandaag akkoord met de stelling dat de stal moet worden uitgemest.

UITEINDELIJK werd ‘Boemerang Bracke’ zelf het zoenoffer waarop het volk zat te wachten, en kondigde N-VA-voorzitter Bart De Wever aan dat Elke Sleurs hem zal vervangen als fractieleider en als N-VA-kandidaat voor het burgemeesterschap van Gent.

SIEGFRIED BRACKE voelt zich verongelijkt omdat er een amalgaam wordt gemaakt tussen (semi-) publieke en private mandaten. Hoeveel parlementsleden hebben geen deeltijdse baan in het academische milieu? Wat met al die advocaten in het parlement? De bedrijfsleiders? Of gelden voor hen minder strikte regels?

HET HEEFT niet mogen zijn. Lijdzaam heeft hij moeten ervaren hoe een debat dat hij zelf zo gretig heeft opgepookt, op een merkwaardige wijze is ontspoord. Op den duur ging het niet meer over regels en wetten alleen. In een hoofdartikel betoogde De Standaard dat politici zich niet alleen aan de wet te houden hebben: naast ‘integriteit’ moeten zij ook getuigen van ‘zuiverheid, eerlijkheid en fatsoen’. Vandaar dat de krant betoogde dat een politicus ‘geen managementvennootschap’ of ‘geen excessieve bijverdiensten’ mag hebben, maar dat hij ook ‘niet mag liegen of de waarheid verdraaien’ en – u leest het goed – ‘niet op het trottoir mag parkeren’. ‘Overmatige alcoholconsumptie’ kan evenmin. Ongetwijfeld moet hij ook de handen wassen na elk toiletbezoek.

POLITICI zijn burgers van het land en hebben alle rechten en vrijheden die elke andere Belg geniet. Zij mogen dus beschikken over een vennootschap naar hun keuze. Of, zoals Peter Mertens en de PVDA’ers doen, hun loon vrijwillig aftoppen. De enige echte grenzen aan hun vrijheid zijn de wet, het decreet of het reglement. Een politicus die te snel rijdt, betaalt dus zoals elke andere Belg een boete. Maar waarom zou een geflitste politicus ontslag moeten nemen en kan een leraar met zware voet blijven lesgeven? En politici die hun ‘voorbeeldfunctie’ al te onwaardig zouden invullen, moeten maar afgestraft worden door de kiezer, of afgezet door hun eigen partij.

POLITICI zijn mensen, geen heiligen of volmaakt zuiveren van geest. Maar goed ook. Ooit vonden de katharen dat ‘zuiverheid’ het absolute ideaal was. Zij zijn uiteindelijk met zijn allen op de brandstapel beland.

WALTER PAULI is redacteur van Knack

Waarom zou een geflitste politicus ontslag moeten nemen en kan een leraar met zware voet blijven lesgeven?

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content