‘Belgische gevangenissen zijn niet meer dan opslagplaatsen’

Overvolle cellen, slechts één à twee douches per week, lakens die slechts twee keer per jaar gewassen worden, overwerkte cipiers, … De Centrale Toezichtraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) schetst een erg somber beeld van de Belgische gevangenissen.

Overvolle cellen, slechts één à twee douches per week, lakens die slechts twee keer per jaar gewassen worden, overwerkte cipiers. De commissies van toezicht op het gevangeniswezen schetsen een erg somber beeld van de Belgische gevangenissen, net op de dag dat een nieuw VN-rapport verwacht werd over de heersende toestand in ons land.

De Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen brengt gevangenisdirecteurs, magistraten, advocaten, politici, toezichthouders en andere betrokkenen samen op een staten-generaal in het federale parlement, om er te debatteren over de toestand in de Belgische gevangenissen.

Oud zeer

De overbevolking is een oud zeer, met bijna 12.000 gedetineerden voor zowat 9.400 plaatsen. Justitie bouwt extra gevangenissen en ook de regering nam een reeks maatregelen, maar de situatie blijft nijpend. Dat vooral ingezet wordt op veiligheid om het overbelaste systeem draaiende te houden, duwt de mensenrechten alleen maar meer in de verdrukking, klonk het. “De gevangenissen zijn verworden tot opslagplaatsen, terwijl de politici niet beseffen welke risico’s en schade dat met zich meebrengt”, hekelde men bij de toezichtscommissie uit de gevangenis van Lantin.

Verontrustend

“De situatie in Lantin, zoals in andere gevangenissen, is verontrustend op vlak van hygiëne, overbevolking, zeden en personeelsgebrek.” En gaan de overwerkte cipiers in staking, dan verliezen de gevangenen zelfs hun meest elementaire rechten, vulde de commissie uit Namen aan. Bezoek van advocaten en familie valt weg, van douchen of zelfs maar het legen van de urinoirs is geen sprake meer en maaltijden noch medicijnen worden nog correct verdeeld. De Belgische afdeling van het Internationaal Observatorium van Gevangenissen bepleitte daarom opnieuw een minimumdienstverlening.

Structurele ingrepen

“Staken is een recht, maar schendt de basisrechten van de gedetineerden”, klonk het. Waarop de ACOD-vertegenwoordiger repliceerde: “Zorgt men voor voldoende mensen en middelen zodat aan de minimumvoorwaarden kan worden voldaan, en 95 procent van de conflicten is opgelost”.

Hoog tijd dus om – naast extra mensen, plaatsen en middelen – na te denken over structurele ingrepen om een nieuwe weg in te slaan, vonden verschillende sprekers. Waarom doen we nog zo vaak beroep op voorlopige hechtenis, of waarom halen we bepaalde feiten niet uit het strafrecht, opdat die op andere manieren kunnen worden afgehandeld, zo klonk het onder meer.

Het opvallendste pleidooi kwam echter van Hans Claus, directeur van de gevangenis van Oudenaarde, die een grondige schaalverkleining wil naar het concept van vzw De Huizen en de Liga voor de Mensenrechten. Grote gevangeniscomplexen maken daarbij plaats voor kleine detentiehuizen, met een zeer beperkt aantal gedetineerden, alle noodzakelijke voorzieningen en begeleiding op maat. Met bijna 12.000 gevangenen en een kleine 600 Belgische gemeenten, zou elke gemeente bijvoorbeeld twee detentiehuizen met elk tien gedetineerden kunnen tellen, aldus Claus.

Prijskaartje

Niet enkel de levensomstandigheden en kans op reïntegratie zouden zo gevoelig verbeteren, volgens de gevangenisdirecteur zou ook het prijskaartje beter uitvallen. Een vierkante meter gevangenis kost in Beveren bijvoorbeeld 2.413 euro, tegenover 1.500 euro voor kleinschalige detentiehuizen, argumenteerde hij.

Met vier nieuwe gevangenissen in de steigers lijkt een snelle omslag echter niet voor morgen. Werken aan de leefbaarheid in de Belgische cellen blijft dus noodzakelijk. Dat kan trouwens best meer doordacht en beter opgevolgd, want men laat zich nog te vaak leiden door percepties in plaats van feiten, klonk het op de staten-generaal nog tijdens een tussenkomst van het Rekenhof.

De VN-Commissie tegen Foltering publiceert een nieuw rapport over de toestand in de Belgische gevangenissen. Naar alle verwachting zal ook dat een weinig rooskleurig beeld schetsen van de manier waarop ons land omgaat met zijn gevangenen. (Belga/KVDA/EE)