‘Ambitie en budgettaire voorzichtigheid: 4 prioriteiten voor de Belgische arbeidsmarkt’

Itinera formuleert vier grote prioriteiten voor de Belgische arbeidsmarkt die ‘ambitie koppelen aan budgettaire voorzichtigheid’: een werkverzekering, minimale banenplannen, een loopbaanrekening en een participatiepact voor de migrant.

Stond de werkzaamheidsgraad in België op hetzelfde niveau als die van het gemiddelde van onze buurlanden dan werkten er hier 600.000 mensen meer, met vijf jaar langere loopbanen. Het gemiddeld aantal effectief gewerkte uren per dag per persoon op beroepsactieve leeftijd is in België bij de allerlaagste van Europa. Een steeds groter deel van tewerkstellingscreatie is daarenboven afhankelijk van overheidssteun: maar liefst zestig procent van alle nieuwe jobs sinds het begin van de 21^ste eeuw.

Hoewel de Belgische arbeidsmarkt de crisis met relatief weinig kleerscheuren heeft doorstaan, wijzen zowel de structurele handicaps van de Belgische arbeidsmarkt als de historische uitdaging van de vergrijzing dus in één en dezelfde richting: we moeten alles in het werk zetten om meer mensen aan het werk te krijgen en om meer mensen langer aan het werk te houden. Vanuit die basisdiagnose doet Itinera voorstellen voor de grote beleidsprioriteiten in de volgende legislatuur. We gaan voor gedurfd realisme: ambitie gekoppeld aan budgettaire voorzichtigheid.

4 ambitieuze maar budgettair voorzichtige prioriteiten voor de Belgische arbeidsmarkt

Van werkloosheidsverzekering naar werkverzekering

De Belgische werkloosheidsverzekering is bij de duurste van Europa, maar bij de slechtste in het aan de slag krijgen van de werklozen. Transformeer ze in een werkverzekering.

Via een systeem van twee pijlers wordt op maat van de persoon alles gedaan om de werkzoekende zo snel mogelijk naar nieuw werk te duwen en te helpen. Die combinatie van degressieve uitkeringen en progressieve ondersteuning verandert voor de echte probleemgevallen in een residuair banenplan van georganiseerde maatschappelijke dienstverlening. Niemand blijft zonder werk, niemand blijft in werkloosheid hangen en niemand kan werkloosheidsuitkeringen misbruiken.

De werkverzekering slaat meerdere vliegen in één klap: verstandige financiële prikkels, meer begeleiding op maat, minder misbruiken en niemand die veroordeeld wordt om aan de zijlijn te blijven staan.

Van banenplannen à gogo naar banenplannen à minima

Naar aanleiding van hun regionalisering, kunnen de meer dan 115 banenplannen maximaal worden afgeschaft. Het vrijgekomen budget kan naar lastenverlaging en kan helpen om werkzoekenden op maat aan nieuw werk te helpen. Daarmee zullen banenplannen de werkverzekering nog verder versterken. We zorgen er zo voor dat de middelen efficiënter worden ingezet en maximaal persoonlijk dienen waar echt noden zijn. Veel beter dan banenplannen die grof hele doelgroepen viseren en daardoor veel verkwisten.

Minstens moeten de perverse effecten van banenplannen worden aangepakt: drastisch doelgroepen reduceren, meer aandacht voor doorstroming van baan naar loopbaan, minder directe jobcreatie bij bepaalde sectoren of werkgevers, en meer focus op brede tewerkstelling-stimulansen ten bate van de werkzoekende.

Het is ook essentieel om, gelet op de recentste staatshervorming, het arbeidsmarktbeleid goed af te stemmen op de werkloosheidsverzekering. De combinatie die wij voorstellen, maakt die afstemming structureel: begeleiding en uitkeringen worden twee pijlers van één zelfde aanpak. Daarbovenop moeten overheden dan transparant doelstelling vooropstellen en bestedingen monitoren.

Een loopbaanrekening voor andere en langere loopbanen

Langer werken is vooralsnog een verhaal van moeten. Afbouwen van vervroegd pensioen is noodzakelijk maar vergt ook een positieve veranderingsstrategie: een verhaal van kunnen en willen. Realiseer daarom een kentering in loopbaanorganisatie door de algemene invoering van de loopbaanrekening: een individuele rekening met meeneembare rechten, die door werkgevers, werknemers en overheid wordt gefinancierd.

De loopbaanrekening vereenvoudigt of vervangt collectieve stelsels van schorsingen, verloven, opleidingen en arbeidsduurverminderingen. Ze realiseert op individueel vlak een algemene doelstelling van meer investering in opleiding, vorming en carrièreplanning. Ze zal verder het maatwerk en de ondersteuning voor tewerkstelling op de arbeidsmarkt bevorderen, ten bate van zowel de werkzoekende als de werkgevers.

Een participatiepact voor de immigrant

De achterstelling van niet-Europese immigranten en hun nakomelingen op de arbeidsmarkt is nergens in Europa groter dan in België. Verenig daarom alle werkverbonden bevoegdheden in één onthaalloket: inburgering, huisvesting, VDAB, OCMW, RVA, mutualiteit, kredietverlening, enz. Elke immigrant moet snel en persoonlijk opgevangen en begeleid worden richting werk én daarvoor ook verantwoordelijk worden gemaakt.

Het sociaal overleg kan zichzelf en de samenleving een grote dienst bewijzen door een participatiepact dat op verschillende dimensies de participatie van immigranten in werk wil verbeteren en daarin sectoren, vakbonden en werkgevers wil engageren. Stage-formules, diversiteitsaudits, samenwerkingen met migrantengemeenschappen: het zijn initiatieven die in andere landen resultaten hebben geboekt. Bij dit alles moeten ook duidelijke doelstellingen worden gedefinieerd.

Dit is geen alfa en omega: er zijn heus nog andere problemen en uitdagingen op de arbeidsmarkt. Maar elke regering die wil gaan voor duurzame verbetering van tewerkstellingskansen op onze arbeidsmarkt, kan minstens een discussie over de aangekaarte maatregelen moeilijk ontwijken.

De volledige studie is beschikbaar op de website van Itinera