Rob Buurman

‘Als Vlaamse regering echt wil strijden tegen zwerfvuil, zal ze multinationals moeten tegenspreken’

Rob Buurman Directeur van Recycling Netwerk.

‘Er bestaat buiten statiegeld geen enkel ander kant-en-klaar middel dat direct het zwerfvuil met 40% kan verminderen én de recyclage van verpakkingen sterk kan verbeteren’, schrijft Rob Buurman van Recycling Netwerk.

De Turteltaks trok het meeste aandacht in de Septemberverklaring van minister-president Geert Bourgeois. Maar de Vlaamse regeringsleider had het maandag ook kort over de circulaire economie. Vlaanderen moet ‘het ‘voortouw nemen’ in de vierde industriële revolutie, die ook de ’transitie naar een circulaire economie’ omvat. Dit zou op de middellange termijn wel eens het belangrijkste thema kunnen zijn.

‘Het sluiten van materiaalkringlopen is de basis. Dit moet oplossingen aanreiken voor de schaarste aan materialen, voeding, water, ruimte en energie, en bijdragen aan de realisatie van de Vlaamse klimaatdoelstellingen’, zei Bourgeois in zijn toespraak voor het Vlaams parlement.

Als Vlaamse regering echt wil strijden tegen zwerfvuil, zal ze multinationals moeten tegenspreken

Nu is de schaarste van materialen reëel. We moeten zuinig zijn en kringlopen sluiten. Ook voor een duurzame samenleving hebben we grondstoffen nodig. Maar wat kunststoffen en plastics betreft is er niet zozeer een probleem van schaarste, maar eerder van overvloed. De energietransitie van fossiele naar hernieuwbare energie is ingezet. De productie van plastic verpakkingen daarentegen neemt nog altijd exponentieel toe, met desastreuze gevolgen voor het milieu. 2,1 miljard flesjes en blikjes op 1 jaar tijd. En dat in Vlaanderen alleen al.

Experiment

De Stad Antwerpen startte vrijdag een interessant experiment in de strijd tegen zwerfvuil. Verenigingen die plastic flesjes en blikjes terugbrengen krijgen 10 eurocent voor elke ingezamelde verpakking. Zo wil schepen van Economie en Stads- en buurtonderhoud Caroline Bastiaens (CD&V) concreet uitvinden hoe statiegeld het zwerfvuil in ’t Stad kan verminderen.

Statiegeld past binnen een aanpak waarbij producenten verantwoordelijk worden voor de impact van hun producten. Dat is een cruciaal onderdeel van een circulaire economie. Je kan het etiket circulaire economie niet gebruiken zolang er jaarlijks miljoenen flesjes ‘weglekken’ uit het circulaire systeem – en in het milieu terechtkomen.

Grootste bedrijven verzetten zich altijd tegen transitie

Zoals bij elke transitie of verandering van een economisch model, worden de zekerheden van de dominante economische spelers van het vorige model in vraag gesteld.

De meeste drankbedrijven willen hun drankje met zo weinig mogelijk kosten tot in de mond van hun consument brengen. Uiteraard verzetten ze zich tegen nieuwe regels om de economie circulair te maken. Hun business model is immers allesbehalve circulair. Neen, het is extreem lineair: produceren – verkopen – winst incasseren. Punt aan de lijn. De plastics in het milieu zijn volgens hen niet het gevolg van hun lineaire businessmodel, maar van de ‘vieze’ consument die vroeger op school niet netjes is opgevoed.

De mythes van Fost Plus

Coca-Cola en de andere drankenproducenten organiseren hun verzet in Vlaanderen via de spreekbuis van Fost Plus, de vereniging die ze zelf oprichtten. Fost Plus stuurt dan ook systematisch een pak mythes over statiegeld de wereld in.

Volgens Fost Plus is statiegeld een ‘duur’ systeem. Dat is de waarheid geweld aandoen. In Noorwegen leert de jarenlange praktijk dat statiegeld aan de producenten slechts ongeveer 1 eurocent, één honderdste van een euro, kost per drankverpakking. De supermarkten in Noorwegen verdienen overigens geld aan de machines. Voor iedere ingenomen verpakkingen krijgen ze een vergoeding. Na 2-3 jaar zijn de investeringskosten al terugverdiend. Alles daarna is pure winst. Voor de consument kost het statiegeldsysteem welgeteld 0 euro: hij of zij krijgt immers het volledige statiegeld terug bij inlevering van zijn lege drankverpakking.

In België kan het nog goedkoper. De afstanden zijn hier veel kleiner wat de transportkosten sterk vermindert. En vanwege de veel hogere bevolkingsdichtheid hoeft minder geïnvesteerd te worden in statiegeldmachines: er is er altijd wel eentje in de buurt. Coca-Cola en andere drankenmultinationals hoeven dan ook niet meteen het failliet te vrezen.

Belastingbesparing van 34 miljoen euro jaarlijks

De gemeenten kijken momenteel met lede ogen aan tegen de torenhoge facturen voor opruimen van zwerfvuil, dat voor 40 procent uit drankverpakkingen bestaat. Zwerfvuil kost de gemeenten volgens een gelekte studie in opdracht van OVAM jaarlijks 103 miljoen euro. Die worden uiteindelijk jaarlijks opgehaald bij alle Vlaamse belastingbetalers via de gemeentebelasting.

De potentiële besparing via statiegeld voor gemeenten loopt volgens ons op tot 34 miljoen euro jaarlijks. Voor deze positieve impact op de begroting van het Vlaams gewest en de gemeenten zouden CD&V-minister Joke Schauvliege en de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois toch gevoelig moeten zijn.

Vijf minuten politieke moed

Door het verzet van de grote spelers in de oude economie zal die circulaire economie er echter niet vanzelf komen. De overheid zal een rol moeten spelen. Enerzijds om het behoud van materialen te stimuleren. Anderzijds om de overvloed van plastics terug te dringen. Op dit moment is de plastic vervuiling van onze straten en stranden een duidelijk teken van dat gebrek aan sturing.

Het gebruik van plastic nam de voorbije jaren immers exponentieel toe. In cosmetica zitten microplastics. Bij iedere wasbeurt komen duizenden plastic vezels terecht in het water. Synthetische verven laten plastic deeltjes los. En tot slot zijn er de plastic verpakkingen die we overal terugvinden in het milieu.

Om Vlaanderen koploper in de circulaire economie te maken zal de Vlaamse regering dus knopen moeten doorhakken. Woorden alleen zullen niet volstaan. De gebeurtenissen in juli liggen nog vers in het geheugen. Open VLD verzette zich tegen een verbod op draagtasjes. De Vlaamse regering gaat niet verder dan een verplichte prijs voor slechts een deel van de plastic tasjes. Daarmee stelt Vlaanderen zich minder ambitieus op dan bijvoorbeeld Bangladesh, Rwanda en China die plastic zakjes verboden, respectievelijk in 2002, 2006 en 2008.

Statiegeld de graadmeter van de circulaire economie

Van de Europese Commissie moest Vlaanderen maatregelen nemen tegen de plastic zakjes. Met de maatregelen tegen drankverpakkingen is dit niet het geval. Dit is een puur Vlaamse homogene bevoegdheid.

Statiegeld is dan ook de nieuwe graadmeter voor de acties van deze regering inzake circulaire economie. Er bestaat geen enkel ander kant-en-klaar middel dat direct het zwerfvuil met 40% kan verminderen én de recyclage van verpakkingen sterk kan verbeteren.

Zal de Vlaamse regering in staat zijn om zelf ook een positief verschil te maken? Ze zal enkele bestaande dominante bedrijven uit drank- en verpakkingsindustrie moeten tegenspreken.

De Vlaamse ministers kunnen zich echter niet langer verschuilen achter een soort van natuurwet waarbij de markt gedicteerd zou worden door multinationals. Het voorbeeld van Schotland, dat begin deze maand besliste om statiegeld in te voeren, bewijst dat een regering niet altijd het dictaat van multinationals slaafs hoeft op te volgen.

Het volstaat dus dat de Vlaamse regering Scandinavië, Duitsland en Schotland volgt. Nederland en het Verenigd Koninkrijk maken zich daar ook voor op. Het zwerfvuil in onze straten zal drastisch verminderen. De factuur voor het opruimen ervan ook. Er komt een nieuwe recyclagestroom op gang, met de bijhorende jobs en opportuniteiten. Goed voor het milieu, het klimaat en het budget. En zo kan de Vlaamse regering eindelijk de wereldtop van de circulaire economie ambiëren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content