Vlinks

‘Als verschillende machten elkaar ondermijnen, worden de poten vanonder de democratie gezaagd’

Vlinks Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.

‘Door de rechterlijke macht wereldvreemd te noemen, wordt ook ons eigen recht op verdediging onder druk gezet’, schrijft Bram Mahieu van Vlinks. Hij herinnert eraan dat de scheiding der machten er niet gekomen is ‘omdat die op een bepaald moment eventjes wenselijk was’.

“Om de waarheid te ontdekken wordt vereist: afzijdigheid van de kudde. En dat alleen al is genoeg om de mens banger te maken dan de dood. Want de mens is een kuddedier.” (Kierkegaard)

Geen zinnig mens zal beweren dat ons rechtssysteem tot de meest dynamische en gestroomlijnde ambtenarenapparaten behoort in Europa. Vaak duurt het veel te lang tot het daadwerkelijk tot een proces of uitspraak komt of nog erger, verjaart een rechtszaak. Maar we mogen desondanks toch fier zijn op ons vooruitstrevende rechtssysteem en wetgeving, voorzien van de nodige menselijkheid.

Op gebied van gelijkheid en mensenrechten, beschikken we over een van de meest liberale wetgevingen ter wereld. Als holebi of transgender mag je hier op beide oren slapen. Qua wetgeving rond discriminatie op de werkvloer scoren we ver boven het gemiddelde. Ook inwijkelingen in ons land hebben recht op die wetgeving en worden door onze wetten beschermd. Allemaal formele wetten waarop we terecht trots zijn! We mogen echter niet op onze lauweren rusten, er is nog werk aan de winkel.

‘Als verschillende machten elkaar ondermijnen, worden de poten vanonder de democratie gezaagd’

Daarnaast is in ons rechtssysteem de beschuldigde goed beschermd. Om iemand te veroordelen is goed onderbouwde bewijslast vereist, en je kan niet zomaar iemand zijn rechten ontzeggen met een ‘waarom – daarom’. Het parlement of wetgevende macht stelt wetten op en de rechterlijke macht toetst de realiteit aan de wetten. Daarnaast hebben we een uitvoerend orgaan dat op de naleving van de wetten moet toekijken.

Deze drie machten mogen volgens Locke geen vermenging kennen maar de realiteit is in een particratisch systeem wat minder zwart-wit en eerder grijs. Maar toch: net deze wetgeving en scheiding der machten onderscheidt ons van staten waar je als beklaagde, onderdrukte minderheid of vluchteling meer kans hebt om gelyncht te worden dan van onderwijs te genieten of veilig en droog te slapen. Binnen dit kader heeft zich ook een vierde macht genesteld: de pers.

Deze vierde macht kreeg de functie van ‘objectieve’ waakhond toebedeeld. Ze moest/moet de kat de bel aanbinden bij mistoestanden binnen de drie andere machten. Ongeacht de achtergrond van de pers, wordt ze geacht te berichtgeven met als doel de waarheid te laten primeren.

‘Sociale en politiek geïnspireerde bewegingen hebben hard gestreden om wetgevende kaders te bouwen ter bescherming van de zwakkeren in de maatschappij.’

Wat de laatste maanden allemaal in de pers verscheen, doet mij echter kippenvel krijgen. Je zou stilaan beginnen vrezen dat sommigen liefst alles zouden willen terugdraaien naar de tijden van Woeste en Daens. Sommige protagonisten vergeten graag dat bovenstaande basisprincipes er niet zijn gekomen omdat ze op dat moment eventjes wenselijk waren. Om democratische beginselen tot verworven (mensen)rechten te maken, hebben velen hard moeten strijden, is er bloed gevloeid, werden levens gelaten en hebben mensen de toen geldende beperkte juridische middelen tot op de limiet moeten gebruiken of omvergooien. Sociale en politiek geïnspireerde bewegingen hebben hard gestreden om wetgevende kaders te bouwen ter bescherming van de zwakkeren in de maatschappij.

Rechten werden opgebouwd waardoor onze samenleving is kunnen evolueren naar de vreedzame zelfverzorgende maatschappij zoals deze nu. Nog nooit lag de algemene levensstandaard in het Westen zo hoog als nu. Dit is het resultaat van een continue strijd voor gelijke rechten en tegen onderdrukking. Maar nu? Het is verontrustend om te zien hoe citaten als bijvoorbeeld “onze rechters zijn activisten” of “onze rechters zijn wereldvreemd” in onze media de laatste maanden meer en meer opduiken. Populistische uitspraken scoren doorgaans zeer goed en zijn voer voor veel vooral online discussie en voor honderden reacties, likes en shares. Maar er is een fundamenteler onderliggend probleem met dit soort citaten en vooral met de herkomst ervan.

Als immigratiediensten nalaten een dossier naar behoren te motiveren, dan heeft de benadeelde het recht om hiertegen beroep aan te tekenen. Als in dat beroep nogmaals de basisvereiste tot motivatie wordt genegeerd en de originele uitspraak wordt herbevestigd, dan moet de hele dienst en het diensthoofd zich eerder schamen en in stilzwijgen hullen in plaats van moord en brand te schreeuwen in alle mogelijke media en niet ter zake doende argumenten te lekken of erger nog, de verdediging pogen in diskrediet te brengen om de publieke opinie alsnog aan hun kant te krijgen.

Want dan wordt de rechtspraak op zich door de publieke opinie in vraag gesteld. Hoe kan je als rechtschapen mens verbouwereerd reageren wanneer een rechter bepaalt dat een vluchteling in België moet blijven omdat in een buurland de levenscondities niet voldoende zijn? Sinds wanneer is een vluchteling goed herbergen een straf? Dit is een plicht! Als een rechter beslist dat het onmenselijk is om maanden, zelfs jarenlang in een hok van 4 op 4 te leven, zonder privacy omringd door duizenden lotgenoten in bedenkelijke hygiënische omstandigheden zoals bijvoorbeeld in Duitsland en Frankrijk, dan zal dat arrest gegrond en gemotiveerd zijn.

‘We zouden trots moeten zijn dat we de eerste van de klas zijn in menswaardig onderdak geven.’

Populistische uitspraken als ‘we worden gestraft omdat we ons best doen’ voeden enkel een ongenoegen dat er niet hoort te zijn, en zijn totaal irrelevant. Van deze uitspraak kan je iets positiefs maken en als compliment gebruiken of je kan er een negatieve hetze rond starten.

We zouden trots moeten zijn dat we de eerste van de klas zijn in menswaardig onderdak geven. We zouden fier moeten zijn dat we in staat zijn de nieuwkomers zo goed te ontvangen en hen een warme thuis bezorgen. Moet je als ijverige leerling tegenwoordig angst hebben als je minder gemotiveerde medeleerlingen in de schaduw zet op vlak van mensenrechten? Moeten we niet streven naar een nivellering naar boven toe in plaats van naar beneden? Een rechter doet zijn uitspraken binnen een kader opgesteld door bevoegde (Europese of lokale) parlementen. Als dat kader te ruim voor interpretatie is, dan moet dat meer gespecifieerd worden door de verantwoordelijke instanties, maar daarvoor kan je de rechter niet terechtwijzen. Het is aan de wetgevende macht om op tijd het kader te schetsen en te actualiseren naar de hedendaagse noden.

Vervelende waarheid

De kern van de zaak -de waarheid- is spijtig genoeg van ondergeschikt belang geraakt aan de zichtbaarheid en aandacht die de polemiek errond creëert. Die waarheid is bij momenten ‘vervelend’ en past vaak niet in de populaire publieke opinie. Het is interessanter voor de verkiezingsresultaten om de groeiende publieke irrationele angst en afkeer voor vluchtelingen te voeden en te bevestigen, dan kritisch te zijn voor eigen falen. We zitten als lezer ook liever midden in het tumult dan even met de helikopter op te stijgen en het grotere plaatje te bekijken want dat is veel (ont)spannender.

Er wordt zeer weinig stilgestaan bij de gevolgen die dergelijke uithalen onder de radar veroorzaken. De geloofwaardigheid van onze rechterlijke macht wordt door andere machten in twijfel getrokken en ook ons eigen recht op verdediging komt onder druk. De controlerende vierde macht wordt eveneens meer en meer rechtstreeks op de korrel genomen. De vele gepikeerde uithalen van toppolitici, topambtenaren en topmagistraten tegen de pers, zijn een indicatie dat het controlerende karakter en het bereik van de vierde macht hen toenemend dwars zit.

Het is vaak een moeilijke spreidstand voor de pers om enerzijds de drie machten te vriend te houden om de broodnodige informatie te verkrijgen en anderzijds voldoende afstand te houden om aan de bel te kunnen trekken. Er moet vaak zichtbaarheid gegeven worden voor er ook kan gekregen worden (bv tips) als wederdienst. De persorganen zij nu eenmaal geen liefdadigheidsinstellingen en leven van commerciële inkomsten. Scoops zorgen voor oplages, oplages voor zuurstof. Een democratie kan echter enkel stand houden als de burger het vertrouwen blijft behouden in de vier verschillende machten en de scheiding ervan gegarandeerd blijft. Als de verschillende machten onderling elkaar in vraag beginnen stellen of ondermijnen, dan zaagt een democratische maatschappij de poten onder de eigen stoel vandaan.

Bram Mahieu is kernlid van Vlinks

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content