Vrije Tribune

‘Als de dijken breken’: ‘Tijd om te beseffen dat onze huidige manier van bouwen voorbijgestreefd is’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘De overstromingsproblematiek gaat verder dan enkel oprukkend zeewater’, schrijft Dirk Libbrecht naar aanleiding van de serie Als de dijken breken. ‘Falende kustbescherming is maar een deel van het probleem.’

Vorige week keek ik net als 1.223.546 van mijn landgenoten naar Als de dijken breken. De reeks brengt haarscherp in beeld wat de gevolgen zijn van een falende kustbescherming onder veranderende klimatologische omstandigheden. Dit is een reëel risico, dat toeneemt naarmate ons klimaat wijzigt. Maar zonder aan paniekzaaierij te willen doen, is het overstromingsrisico in de kuststreek slechts een deel van het bredere plaatje.

‘Als de dijken breken’: ‘Tijd om te beseffen dat onze huidige manier van bouwen voorbijgestreefd is’

Het probleem van overstroming bij het tekortschieten van onze kustbescherming treft niet enkel West-Vlaanderen. Als een superstorm op zee gepaard gaat met hevige regen in het binnenland, dan wordt heel Vlaanderen getroffen door overstromingen. Regenwater wordt in ons huidige systeem te snel afgevoerd richting zee. Bij een superstorm zal echter “geen plaats meer zijn” voor dit water, want er is al overstroming op landzijde vanuit zee.

Met andere woorden: de bak zit al vol. Het gevolg is dat rivieren verder stroomopwaarts – in het Vlaamse binnenland – buiten hun oevers zullen treden. Dat een superstorm gepaard zou gaan met hevige regenval in het binnenland is niet ondenkbaar. De kans op een superstorm is het hoogst in de herfst of winter – in dezelfde periode wordt het binnenland ook dikwijls geconfronteerd met klassieke herfst- of winterstormen, zoals de Sinterklaasstorm in 2013.

Water gaat ’te snel’ naar zee

Waarom stroomt water zo snel vanuit het binnenland richting zee? De steeds toenemende verharding en het rechttrekken van onze waterlopen, zowel van bescheiden beekjes als van rivieren en kanalen, zijn de voornaamste oorzaken. Regenwater heeft daardoor minder kansen om in de bodem te dringen. Vervolgens kan het via een stelsel van efficiënte waterwegen snel naar lagergelegen gebieden stromen. Een deel van de oplossing schuilt in de betonstop, die ons beloofd wordt voor 2040 – niets te vroeg.

Een tweede oplossing is het benutten of aanleggen van zogenaamde “bufferzones” langs rivieren in het binnenland. Overstroming op zich is geen probleem, zolang het maar gebeurt in gebieden waar we er geen economische of menselijke schade van ondervinden. Sommige van deze gebieden zijn natuurlijk, zoals meerslanden of polders. Deze moeten we absoluut vrijwaren van bebouwing of benutting voor landbouw: in dat geval kunnen ze namelijk niet meer dienen als overstromingsgebied. Daarnaast kunnen we zelf ook oeverzones, bekkens en vijvers langs waterlopen aanleggen, of zelfs rivieren opnieuw in bochten leggen (“hermeanderen”) waardoor het water een langere weg heeft af te leggen.

We moeten tot slot ook ophouden te willen bouwen “tegen” water, en net proberen het water langer bij ons te houden – hoe vreemd dit ook mag klinken. Bij de bouw van huizen, tuinen, parken, en bedrijventerreinen wordt traditioneel infrastructuur voorzien om overtollig water zo snel mogelijk af te voeren. Dit zorgt dat er bij hevige regen in korte tijd enorm veel water wordt geloosd. We kunnen water echter beter kwijt in de stedelijke omgeving dan we misschien wel denken: tuinen, decoratieve waterpartijen, en via infiltratie in de bodem.

Ook de haarvaatjes aanpakken

Het is tijd om te beseffen dat onze huidige manier van bouwen voorbijgestreefd is. De typisch Vlaamse manier van water bestrijden met gootjes, beken en kanalen zal het niet redden.

De overstromingsproblematiek kunnen we enkel oplossen door een volledig stroomgebied te bekijken, inclusief alle kleine waterloopjes en beekjes die er deel van uitmaken. Dit is als een bloedvatenstelsel, waarbij ieder haarvaatje uiteindelijk verbonden is met een slagader. En het vinden van een antwoord wordt dringend: de klimaatsverandering beukt via de stijgende zeespiegel en de toenemende winterse neerslag op twee fronten op ons in.

De oplossing vergt echter gelijkgestemdheid en coördinatie tussen burgers, lokale besturen, provincies, het Vlaams Gewest, de federale overheid, en zelfs onze buurlanden. Water stroomt immers overal doorheen, niet gehinderd door de vele beslissingsniveaus die zich situeren op de weg van een particuliere tuin naar een rivier en de zee.

Dirk Libbrecht is senior expert water bij ontwerp- en consultancybedrijf Arcadis. De overstromingsproblematiek gaat volgens hem verder dan enkel oprukkend zeewater.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content