‘Alle Menschen werden Brüder? Daar zijn we vandaag erg ver van verwijderd’

‘Er moet opnieuw een enthousiasmerend Europees project komen, waarbij economische welvaartsgroei hand in hand gaat met aandacht voor sociale noden’, schrijft Ewald Pironet, senior writer bij Knack.

Dat de Grieken in een referendum het Europese besparingsplan met 61 procent wegstemden, is een blamage voor de Europese Unie en alle ministers die de voorbije maanden om de haverklap in Brussel vergaderden. De Griekse premier Alexis Tsipras en zijn ondertussen afgetreden minister van Financiën Yanis Varoufakis gedroegen er zich als katten in het nauw en dat waren ze ook, want ze staren in een lege schatkist. Griekenland weigerde vorige week een schuld van 1,5 miljard euro af te betalen aan het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en is dus in wanbetaling. Het moest de bankkantoren sluiten om een bestorming door spaarders te vermijden. Voor het eerst ging een land uit de Europese Unie failliet. De non-conformistische, populistische, nationalistische en extreemlinkse koers van de Griekse regering droeg allesbehalve bij tot het oplossen van de immense financieel-economische problemen waarmee het land kampt.

Maar ook de Europese leiders gaan niet vrijuit. Zij lieten zich van hun meest botte kant zien. Zo blijven ze weigeren om te spreken over een schuldverlichting, ook al is die zelfs volgens het IMF aangewezen. Bovendien wordt steeds duidelijker dat we de miljarden euro’s die we al aan Griekenland hebben gegeven nooit meer zullen terugzien. Het ontbreekt de Europese staatshoofden en hun ministers van Financiën blijkbaar aan moed om dat aan hun bevolking te vertellen. De Europese verantwoordelijken toonden zich dogmatische en onverzettelijke boekhouders, die alleen maar oog hebben voor financiële doelstellingen, niet voor sociale uitdagingen als armoede, werkloosheid en onderwijs. Zo hebben ze Europa in een existentiële crisis gestort, want de anti-Europese bewegingen winnen bij de huidige kladderadatsch overal snel aan belang.

Ode aan de Vreugde

Ooit werd de vorming en uitbouw van de Europese Unie gedreven door een idee van eenmaking, solidariteit, vrede. ‘Ode aan de Vreugde’ van Ludwig van Beethoven werd het Europese volkslied, met daarin de bevlogen woorden: ‘Alle Menschen werden Brüder.’ Daar zijn we vandaag erg ver van verwijderd. Dat blijkt niet alleen uit de Griekse crisis, maar ook uit het dossier van de vluchtelingen waarover vorige maand in Brussel werd vergaderd. De Europese toplui slaagden er toen niet in om de vluchtelingen die massaal aanspoelen in Italië en Griekenland op een ordentelijke manier te verdelen over de Europese lidstaten. Het wijst op het morele failliet van de Europese Unie.

Ondanks de boekhoudersmentaliteit gaat het ook economisch niet goed met Europa. Acht jaar na het uitbreken van de financiële crisis staan we nog steeds niet terug op het welvaartsniveau van voor 2007. De ex-gouverneur van de Nationale Bank, Luc Coene, heeft er niet zo’n goed oog in, zegt hij in Knack: ‘Europa dreigt een weinig flexibel, weinig dynamisch, verouderd continent te worden.’ Coene wijst erop dat we dringend maatregelen moeten nemen om meer groei te creëren en ‘als we die maatregelen niet nemen, zullen we moeten leven met een steeds kleinere koek, dan krijgen we een welvaartsval. Onze kinderen en kleinkinderen zullen het dan niet zo goed hebben als wij vandaag. Dat is de keuze waar Europa en België nu voor staan.’

Enthousiasmerend Europees

De Griekse en Europese leiders staan de volgende weken en maanden voor cruciale uitdagingen. De Grieken moeten deze maand nog 3,5 miljard euro terugbetalen aan de Europese Centrale Bank en in augustus nog eens 3,2 miljard. Dat geld hebben ze niet en zullen ze ook niet krijgen als ze niet instemmen met hervormingen die nodig zijn om hun economie opnieuw op de sporen te krijgen. Anders volgt vroeg of laat onvermijdelijk een Grexit, een al dan niet gedwongen uitstap uit de eurozone. Het zou de Grieken in nog grotere armoede drijven en een mislukking voor Europa betekenen.

De Europese leiders moeten er op hun beurt voor zorgen dat de Europese Unie niet alle vertrouwen verliest bij de bevolking – voor zover het daarvoor al niet te laat is. Europa zal in de toekomst over meer moeten gaan dan alleen maar cijfertjes. Het mag niet verlamd worden door permanent crisismanagement. Er moet opnieuw een enthousiasmerend Europees project komen, waarbij economische welvaartsgroei hand in hand gaat met aandacht voor sociale noden. Europa moet zich met innovatie en creativiteit op de kaart zetten en zal ook moeten nadenken over wat het op militair vlak wil betekenen. Slagen we daar niet in, dan draait de Europese Unie uit op een mislukking en zullen we nog nauwelijks meetellen in de rest van de wereld. En dan hoeven we nooit meer te luisteren naar die ‘Ode aan de Vreugde’ .