Vlinks

‘Aanpassen aan de Vlaamse normen en waarden lukt het best wanneer nieuwkomers het uit eigen overtuiging doen’

Vlinks Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.

Beter dan nieuwkomers te dwingen zich aan onze normen en waarden aan te passen, moeten we hen overtuigen van de voordelen daarvan, schrijft Tom Garcia van Vlinks. ‘Als het dat is wat N-VA-nieuwkomer Darya Safai wil doorgeven aan andere nieuwkomers, dan heeft ze onze steun.’

Ze heten niet meer zo, maar ze bestaan nog wel: de witte konijnen in de politiek. SP.A pakte uit met Jinnih Beels, de N-VA volgde prompt met Darya Safai. Een Iraanse die zo’n achttien jaar geleden op de vlucht sloeg voor de Ayatollahs, overal waar ze kon actie voerde (en voert) tegen de genadeloze greep van de islam op de vrouw en intussen met haar man een aantal tandartspraktijken beheert.

In haar aanvaardingsspeech tijdens de nieuwjaarsreceptie van de N-VA in Lubbeek, prees Safai de Vlaamse normen en waarden als de sleutel tot integratie en het harmonieus samenleven van verschillende culturen: ‘Deze normen en waarden moeten we net als onze cultuur, onze manier van leven en dergelijke behouden en bewaken en ook doorgeven zowel aan de nieuwkomers als aan het nageslacht. De Vlaamse identiteit bevordert ook de integratie. Ik voel dat ik voor dit alles bij de N-VA terecht kane, sprak Safai onder het goedkeurende en trotse geknik van Theo Francken.

‘Aanpassen aan de Vlaamse normen en waarden lukt het best wanneer nieuwkomers het uit eigen overtuiging doen.’

Wat zijn die Vlaamse normen en waarden?

Daar had je ze weer, die Vlaamse normen en waarden. Altijd goed voor hevige discussies, niet in het minst op de sociale media, vertrekkende vanuit de eeuwig weerkerende vraag: wat zijn dan die Vlaamse normen en waarden?

Wel, goed tien jaar geleden riep de toenmalige Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid en Inburgering een commissie ’ter invulling van de cursus maatschappelijke oriëntatie’ in het leven om daar een antwoord op te vinden. Zeven professoren, hoogleraren en andere experten met verschillende achtergronden bogen zich over een definitie van die Vlaamse normen en waarden om ze vervolgens te vertalen naar richtlijnen voor inburgeringscursussen. Het resultaat werd dan verwerkt tot een handboek voor het Agentschap Integratie en Inburgering.

Het eindverslag van die commissie met onder meer professor em. Ludo Abicht (Vlinks) kan u hier integraal downloaden, maar voor het gemak vatten we het graag voor u samen.

Om te beginnen moeten we bepalen wat ‘normen’ en wat ‘waarden’ zijn. Normen zijn, kort geschetst, concrete leefregels die een samenleving zichzelf en zijn deelnemers oplegt. Deze concrete regels vloeien meestal voort uit algemene waarden die de samenleving als ideaal nastreeft.

Normen en waarden zijn dus verbonden aan de noden van de samenleving en bijgevolg eigen aan elke samenleving en constant in evolutie met die samenleving. Hoe complexer de samenleving, hoe meer normen en waarden er zullen gelden. En aangezien niet alle samenlevingen gelijk evolueren en dezelfde noden hebben, zullen de normen en waarden per samenleving verschillend zijn.

Er zijn echter een aantal fundamentele waarden die alle samenlevingen gemeen hebben, zoals bijvoorbeeld het niet doden van de leden van de eigen gemeenschap, later via religie uitgebreid naar het niet doden van mensen. En soms zijn er situaties waarin er een uitzondering gemaakt wordt op die normen en waarden, zoals bijvoorbeeld het doden in oorlogstijd.

Normen en waarden zijn dus niet makkelijk in sluitende definities te vatten, maar één ding is zeker: elke mens, elke samenleving en elke cultuur heeft zijn eigen systeem van normen en waarden.

De vijf Vlaamse basiswaarden zijn: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, respect en burgerschap.

Vijf basiswaarden

De zeven voornoemde wijzen uit de commissie kwamen uiteindelijk uit op een set van vijf hoofdwaarden: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, respect en burgerschap:

Vrijheid hangt samen met en vloeit voort uit een unieke eigenschap van de mens, namelijk het zelfbewustzijn. De mens is zich bewust van zijn plaats in het heden, als evolutie uit zijn verleden en kan zo projecties maken op de toekomst. Hij kan zich op basis van kennis en ervaring uit het verleden doelen stellen voor de toekomst. Voor ons is het zelfbeschikkingsrecht dan ook fundamenteel en als dusdanig ook als mensenrecht vastgelegd is.

Het recht op zelfbeschikking breng echter ook verantwoordelijkheid met zich mee. Immers, als je vrij kan handelen, ben je ook verantwoordelijk voor die handelingen of zoals wel eens gezegd wordt: je vrijheid eindigt waar die van de ander begint. Die vrijheid om zelf de handelen, denken en kiezen vertaalt zich in normen als de vrijheid van opinie, de vrijheid van godsdienst of de vrijheid van meningsuiting. Met andere woorden: ieder heeft de vrijheid te denken en te vinden wat hij wil, te geloven in de god die hij wil -of in geen god- en zijn mening overal en altijd te verkondigen.

Tegelijk heeft iedereen de vrijheid de mening of het geloof van de ander te bekritiseren, in twijfel te trekken of tegen spreken. Wat niet kan, is het al dan niet met geweld opdringen van de eigen mening of het eigen geloof aan de ander, aangezien dat het recht op zelfbeschikking van die andere zou inperken.

Gelijkheid vloeit voort uit het feit dat iedereen evenveel recht heeft op zelfbeschikking. In die zin zijn alle mensen dus gelijk. Daarom is het gelijkheidsbeginsel fundamenteel in ons juridisch bestel. Iedereen is gelijk voor de wet. Uit deze waarde vloeien bijvoorbeeld normen voort tegen discriminatie op welke grond dan ook: gelijkwaardigheid van man en vrouw, van hetero’s, homo’s, lesbiennes, trans- en andersgeaarden, van evenveel recht op kwalitatief onderwijs en toegang tot de arbeidsmarkt en de woonmarkt, ongeacht afkomst of etnie.

‘Solidariteit zit de mens ingebakken’

Solidariteit zit de mens als het ware ingebakken. We zijn sociale wezens, die niet kunnen leven of overleven zonder interactie met anderen. Solidariteit komt voort uit een besef van ‘identiteit’, van het behoren tot een bepaalde groep of gemeenschap. Hoe sterker dat gevoel van erbij-horen, hoe groter ook de solidariteit.

Sociaal gesproken maakt dat dat er gradaties van solidariteit bestaan, groter onder familie en vrienden en kleiner naarmate de band minder hecht wordt. Om solidariteit binnen een gemeenschap te objectiveren, werden naast die sociale normen daarom ook juridische normen uitgewerkt, waaruit dan bijvoorbeeld onze belastingstelsels en sociale zekerheid evolueerden.

Respect als waarde komt er grosso modo op neer dat we de waardigheid van anderen erkennen en ernaar handelen. Respect is een wederzijdse waarde, aangezien we allemaal recht hebben op waardigheid en de ander zijn waardigheid moeten gunnen. Hieruit vloeien normen voort tegen zaken als racisme en xenofobie of, vanuit positief oogpunt, voor verdraagzaamheid, openheid en tolerantie.

Burgerschap, ten slotte, is de betrokkenheid van het individu bij de samenleving. Ook dit werkt in twee richtingen en biedt het individu zowel rechten als plichten. Zo heeft hij het recht op informatie en het recht op politieke participatie en tegelijk bijvoorbeeld de plicht tot leren om zich in te kunnen zetten voor de samenleving. Naast die rechten en plichten, wordt ook het eigen initiatief gewaardeerd, de niet of anders geregelde en gereglementeerde inzet voor en participatie aan de samenleving. Deze waarden en de bijhorende normen bepalen dus hoe je je gedraagt tegenover de samenleving en de andere leden ervan.

Onze Vlaamse normen en waarden zijn niet exclusief Vlaams.

Zijn dit nu typisch Vlaamse normen en waarden? Nee, ze zijn niet uniek en exclusief Vlaams en zullen voor het overgrote deel overeenkomen met die van onze buurlanden, aangezien ze uit dezelfde Westerse cultuur en geschiedenis zijn geëvolueerd. Al zijn er ook verschillen, denk bijvoorbeeld aan de Franse ‘laïcité’, of de Nederlandse calvinistische waarden. In ieder geval zijn het wel de normen en waarden die gelden in de samenleving die plaatsvindt in wat Vlaanderen heet.

Integratie

Voor ons, die in die waarden zijn geboren en met die normen en waarden zijn opgegroeid en opgevoed, lijken ze allemaal vanzelfsprekend en we hebben dus al gauw de neiging om ze ofwel voor absolute waarheid te nemen of er net heel nonchalant mee om te gaan.

Beide houdingen zijn echter onhoudbaar: een samenleving moet kunnen evolueren om te kunnen groeien en dus kunnen normen en waarden niet absoluut en onveranderlijk zijn. Tegelijk moet een samenleving voldoende sterke fundamenten hebben om die groei en evolutie te kunnen dragen. Je kan ze dus ook niet wegrelativeren.

Er wordt nogal snel geponeerd dat de integratie van nieuwkomers in het verleden totaal mislukt is en dat zal tot op zekere hoogte ook wel zo zijn. Tot ongeveer de Tweede Wereldoorlog zijn onze samenleving en de bijhorende normen en waarden, hoewel niet altijd zonder slag of stoot, behoorlijk organisch kunnen evolueren. Met de technologische ontwikkelingen en de mondialisering van de maatschappij tijdens de tweede helft van de vorige eeuw, is onze samenleving sneller geëvolueerd dan onze normen en waarden konden volgen.

Onze samenleving is sneller geëvolueerd dan onze normen en waarden konden volgen.

Bovenop de interne spanningen die daarmee gepaard gaan, zorgde een toenemende migratie voor extra druk door de invoer van andere normen en waarden. In het begin viel dat nog mee omdat de migratie uit landen kwam met grotendeels dezelfde normen en waarden. Dat gaf het valse gevoel dat integratie iets was dat vanzelf gebeurde. Maar naarmate migranten uit verder gelegen gebieden kwamen, met een veel verschillender cultuur en achtergrond, werd de noodzaak tot een beter georganiseerde en begeleide integratie groter.

Nieuwskomers van belang normen en waarden overtuigen

Normen en waarden zijn dus het cement van de samenleving. Ze bepalen hoe we met elkaar omgaan en hoe we samenleven. Ze worden bepaald door de omgeving, de situatie en de noden van die samenleving en zijn bijgevolg ook gebonden aan een bepaalde plaats. Ze zijn ook het resultaat van een langere evolutie.

Aangezien de normen en waarden van nieuwkomers in een samenleving ook het gevolg zijn van een tijds- en plaatsgebonden evolutie, is het logisch dat ze niet (altijd) compatibel zijn met de nieuwe samenleving waar die nieuwkomer in terecht komt. Het is dan ook niet onlogisch om van de nieuwkomer te verwachten dat hij zich aan de heersende normen en waarden aanpast. Sterker nog, het is in diens eigen belang om dat te doen, omdat hij dan ook sneller en volwaardiger deel zal uitmaken van de samenleving.

Zoals eerder gesteld, lukt het aanpassen van en aan normen en waarden het best wanneer dat op een zelfbewuste en overtuigde manier gebeurt. Beter dus dan mensen te dwingen zich aan normen en waarden aan te passen, is het hen te overtuigen van de noodzaak en vooral de voordelen die gepaard gaan met het aannemen van de normen en waarden van de ontvangende samenleving. Dat kost moeite, tijd en allicht ook geld, maar het is wel een investering die op de langere termijn haar vruchten afwerpt en de samenleving versterkt en, jawel, zelfs verrijkt.

Als het dat is wat Darya Safai gevoeld en ervaren heeft toen ze zich in Vlaanderen heeft gevestigd en als het dat is wat ze met volle overtuiging en overgave wil doorgeven aan andere nieuwkomers, dan kunnen we haar alleen maar alle steun geven en veel succes toewensen.

Tom Garcia is kernlid van Vlinks.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content