Vrije Tribune

5 jaar na Oosterweelreferendum: burgers staan op voor het recht op gezondheid

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Exact 5 jaar na het Oosterweelreferendum, gaat Ringland ‘on tour’ om, via crowdfunding, studies te financieren omtrent mobiliteit, exploitatie én gezondheid. Met de resultaten van deze studies wil men de overheid extra argumenten geven om zo snel mogelijk te starten met de overkapping.

Vaak wordt ten onrechte gedacht dat luchtvervuiling een probleem is waar we zelf niets aan kunnen doen. Europese experts, op bezoek in Antwerpen, toonden echter aan dat de meest schadelijke emissies mede kunnen teruggeschroefd worden door lokale maatregelen. Dat burgers opkomen voor hun ‘recht op gezondheid’, is hét voorbeeld van een nieuwe 21ste-eeuwse democratie.

Meten welke van de verschillende stofdeeltjes net welke gezondheidseffecten veroorzaken, doet er niet zo toe. Vanuit medisch oogpunt is het belangrijker wat de ‘harde eindpunten’ zijn: de effectieve gevolgen van leven in één van de meest vervuilde regio’s van Europa.

Zoals reeds eerder in de pers geschetst, ligt het sterftecijfer tot 18 procent hoger bij mensen die binnen de honderd meter van een grote verkeersas wonen. De hartlongsterfte verdubbelt hier zelfs! Binnen 300 meter van een snelweg worden meer hart- en vaatproblemen vastgesteld. Zelfs tot op 1500 meter zijn er belangrijke waarneembare effecten op de gezondheid: meer vroeggeboortes, astma en luchtweginfecties bij jonge kinderen… Dit met alle directe en indirecte gezondheidskosten vandien. Het risico op ziektes en sterfgevallen door luchtverontreiniging verhoogt disproportioneel bij kwetsbare groepen – kinderen, chronisch zieken en ouderen.

De Antwerpse situatie als typevoorbeeld

De ongelukkige ligging van de Antwerpse ring (dwars door de stad) maakt mede dat de daling van de levensverwachting door luchtvervuiling met 3 jaar fors boven het Belgische gemiddelde van een tiental maanden zit. Dagelijks passeren 300.000 voertuigen (waarvan 81.000 vrachtwagens) dwars door de dichtbevolkte stad; 82% hiervan is doorgaand verkeer. 350 000 mensen wonen in de kritische ‘1500-meter-perimeter’ van de ring. Metingen toonden aan dat luchtverontreiniging in verscheidene Antwerpse scholen en kribbes de Europese normen overschrijdt, vooral ten gevolge van het verkeer. Binnen de ‘500m-gevarenzone’ liggen 55 scholen, klinieken en bejaardenhuizen.

De Europese Commissie gaf Vlaanderen uitstel tot begin 2015 om de luchtkwaliteitsnorm voor NO2 te halen, die in principe in 2012 al moest voldaan zijn. Vooral de combinatie van teveel verkeer en industrie doet de Antwerpse regio de das om. Uit het meest recente monitoringrapport van het Departement Leefmilieu, blijkt dat de luchtkwaliteit in de regio Antwerpen onvoldoende verbetert om de Europese norm tegen 2015 wel te halen.

Expert opinion

De conclusie van Europese SEFIRA-experts (een wetenschappelijk onderzoeksprogramma omtrent ‘luchtkwaliteitsbeleid’), recent op bezoek in Antwerpen op uitnodiging van StRaten-Generaal en Ademloos, is éénduidig. Verbrandingsprocessen zijn dé grote boosdoeners voor de luchtkwaliteit. De huidige Europese norm voor fijn stof is 2,5 keer hoger dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie toelaatbaar vindt, en ruim 2 maal hoger dan in de VS.

5 jaar na Oosterweelreferendum: burgers staan op voor het recht op gezondheid

Hoewel slechts een derde van het alom bekende ‘zwevend stof’ uit eigen land afkomstig is, loopt de lokale bijdrage van de kleinste en meest toxische fractie in stedelijke gebieden veel hoger op, dit door toedoen van het verkeer. De Euronormen zijn bovendien totnogtoe – door verschillen tussen testsituaties en ‘real life uitstoot’ – vooral ontoereikend voor dieselwagens.

De Europese experts raden dan ook aan om, zeker in een urbane omgeving, alternatieven voor het klassieke verkeer op verbrandingsmotoren te zoeken. Openbaar vervoer en fietsverkeer stimuleren is noodzakelijk. Dat Gent, Kopenhagen-gewijs, auto’s zoveel mogelijk probeert te weren en het aantal fietsverplaatsingen binnen de ring wil opdrijven tot 35%, is een goede start. Ook autoverkeer vertragen kan een bijdrage leveren.

Het verkeer dat overblijft zo veel mogelijk om druk bevolkte gebieden heen leiden en overkappen (met een maximale filtering van fijn stof en NO2), kan deze maatregelen aanvullen. Scholen, kribbes, ziekenhuizen en woonwijken mogen zich immers niet in een ‘gevarenzone’ bevinden.

Luchtkwaliteit blijft weinig tastbaar en wordt vaak stiefmoederlijk behandeld door beleidsmakers. In Londen deden wetenschappers van King’s College een opmerkelijke test. Ze gaven politici draagbare vervuilingsmeters mee, die toonden waar en wanneer je de meeste troep binnen krijgt. De sensibilisatie die hiermee gepaard ging, heropende het debat rond luchtkwaliteitsbeleid.

De democratie voorbij

Politici moeten zo snel mogelijk werk maken van strengere Europese luchtkwaliteitsnormen én lokale maatregelen. Gezondheid en leefbaarheid dienen weer op de eerste plaats te komen. Dat kan door verkeer (en dan vooral vracht- en dieselverkeer) te beperken, te vertragen en te sturen. Lage emissiezones zijn hier nog maar een begin. Lokale infrastructurele maatregelen, met Ringland als typevoorbeeld, kunnen een belangrijke bijdrage leveren om onze steden gezonder en leefbaarder te maken. De inmiddels bijna tien jaar oude strijd van diverse burgerbewegingen voor de Antwerpse overkapping is op zijn minst opmerkelijk. De transitie naar een nieuwsoortige, 21ste-eeuwse democratie, waarin burgers met kennis van zake nadenken over hun gezondheid, en de toekomst van hun stad, is aangebroken. Deze tendens kunnen we als artsen enkel aanmoedigen. Hoog tijd voor politici om deze wakkere burgers de hand te reiken.

Dr. Daan Van Brusselen (kinderarts, KUL)Professor Dirk Avonts(hoogleraar huisartsgeneeskunde, UGent)Dr. Wouter Arrazola de Oñate(directeur Vlaamse Vereniging Respiratoire Gezondheidszorg)Professor Benoit Bemery(hoogleraar toxicologie en arbeidsgeneeskunde, KUL)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content