Bazooka’s dienen enkel om te vernietigen

Dat de Prijzenwet een nuttig wapen zou zijn in de strijd tegen inflatie, is even waanzinnig als zeggen dat een bazooka wonden kan helen.

Dat de aankomende Prijzenwet ondernemers in dit land verontrust mag hoegenaamd geen verrassing zijn. Verontrusting is wel de minste reactie op dergelijke staatsinterventie en niet enkel ondernemers zouden deze moeten ervaren. Met een regering die hoopt deze wet later dit jaar door het parlement te kunnen jagen, lijkt paniek en verontwaardiging op zijn plaats.

De Prijzenwet is erop gericht aan ambtenaren van de FOD Economie de mogelijkheid te geven in te grijpen in prijzensituaties die zij als problematisch ervaren. Daarop kunnen zij corrigerende maatregelen nemen, bijvoorbeeld prijsblokkeringen. Het is de taak van het Prijzenobservatorium om deze zogeheten probleemsituaties op te sporen en ter kennis te brengen van deze ambtenaren. Opgelegde maatregelen, zoals een prijsblokkering van 6 maanden, worden na 6 maand voorgelegd aan een hof van beroep. Het is dan aan dit orgaan van de rechterlijke macht de genomen maatregel al dan niet te bevestigen.

Met andere woorden, drie overheidsorganen nemen een al dan niet rechtstreekse rol als mededingingsautoriteit op zich. Het siert de regering dat zij zich zorgen maakt over de prijzen waarmee consumenten zich geconfronteerd zien in de winkel, maar daar eindigt het ook. Haar pogingen om de economie te beheersen of te kunnen beïnvloeden zijn gedoemd te falen, omdat zij de aard van de marktwerking fundamenteel miskennen.

Laat ons bijvoorbeeld het geval nemen waarin uiteindelijk aan een mededingingsautoriteit de macht zou gegeven worden om voedselprijzen te blokkeren. De stelling dat dergelijke maatregel een nuttig wapen is in de strijd tegen inflatie, is even waanzinnig als de stelling dat een bazooka wonden kan helen. Een bekende oorzaak van prijsstijgingen is een beleid dat gekenmerkt wordt door té hoge belastingsdruk en zware loonkosten. Een minder bekende maar daarom absoluut niet minder belangrijke oorzaak van inflatie is het geldcreatiebeleid van de Europese Centrale Bank, die nog altijd leeft onder het waanbeeld dat vergroting van de geldvoorraad zal leiden tot een aanzwengeling van de economie.

Niet enkel verarmt inflatie, zij is juist de oorzaak van de foute allocatie van schaarse middelen, wat voor een deel heeft geleid tot de crises die de wereldeconomie heeft doorgemaakt en nog steeds zal blijven doormaken. De ratio achter een prijsblokkering is niet enkel verkeerd, de effectieve gevolgen ervan zijn ook legio en nefast. Zo betekent een maximumprijs een verminderde winst – of zelfs verlies – voor de ondernemer, waardoor er minder geproduceerd wordt en er dus nog meer schaarste ontstaat. Een ander mogelijk gevolg is dat de kwaliteit van de producten daalt om onkosten te drukken.

Maar er schuilt echter een meer fundamentele en uiteindelijk fatale vooronderstelling onder het huidige economische beleid van niet enkel onze regering, maar regeringen wereldwijd. Meer bepaald gaat het om de idee dat de economie, de markt een maakbaar gegeven is. Dit idee spurt echter voorbij aan de werkelijkheid dat de markt louter de verzameling is van verschillende actoren, zij het personen dan wel bedrijven, die elk met hun eigen wensen en verlangens samenkomen om deze vervuld te zien.

Een overheid die de markt wenst te reguleren om bepaalde doelen na te streven, ziet zich ultiem geconfronteerd met een gigantisch kennisprobleem. Immers, de beleids- en interventiekeuzes die zij maakt, hebben verstrekkende gevolgen. Degelijk economisch beleid houdt niet enkel rekening met wat zichtbaar is, de kortetermijngevolgen die men beoogt. Men moet ook rekening houden met wat onzichtbaar is – de lange termijn – en dit niet enkel voor een bepaalde doelgroep, maar voor élke persoon die gevolgen ondervindt van dat beleid.

Het spreekt voor zich dat geen enkele overheid de claim kan hard maken dat zij al deze gevolgen kan overzien. Zelfs al mocht dit wenselijk zijn, dit is praktisch onhaalbaar. Tot nader bericht is geen overheid in bezit van een magische toverbol waarin zij de toekomstige gevolgen van haar beleid kan overzien. Geen econoom die op intellectuele eerlijkheid is gesteld kan de claim maken dat hij of zij met zekerheid elk gevolg van dat beleid heeft voorzien. Wat dit betekent is heel sec en simpel: niet elke interventie in de werking van de markt kan even goed onderbouwd worden, zij het op korte dan wel lange termijn. Beleidsmakers dienen zich, en dan zeker in tijden van crisis, ten volle te beraden over de consequenties van hun keuzes.

Dit is dan ook een warme oproep aan de liberale partijen van dit land om de economische principes van het liberalisme in het achterhoofd te houden wanneer deze wet door het parlement besproken wordt.

Nick Roskams, LVSV en Students For Liberty